هندسه و کاربرد عناصر سازه‌ای در معماری موزه ملی قرآن کریم

26 مهرماه سالروز گشایش موزه ملی قرآن کریم در تهران است؛ بنایی که نمونه جالبی از کاربرد هندسه و عناصر سازه‌ای در معماری به‌شمار می‌رود.

عملیات اجرایی بنای موزه قرآن کریم از سال 1355 در قالب یک فرهنگسرا شروع شد و تا سال 57، بخشی از عملیات ساخت آن به انجام رسید؛ اما سرانجام کار احداث این بنا بعد از یک توقف شانزده ساله مجددا در سال 1373 ادامه یافت و در سال 1376 به اتمام رسید.

موزه ملی قرآن کریم با زیربنایی به وسعت 10 هزار متر مربع در فضایی به ابعاد تقریبی 60 در 20 متر مربع و عمق چهارده متری زمین ساخته شده است.

در این موزه که در سه طبقه و بر پایه معماری سنتی اسلامی ایجاد شده، علاوه بر قرآن‌های خطی و قدیمی ، دیگر آثار قرآنی ، نظیر تابلو ، آثار چوبی ، فلزی و پارچه‌ای نیز نگهداری می‌شود. بخش اصلی این موزه مربوط به قرآن‌های خطی ، قدیمی و تاریخی است .

ویژگی‌های معماری

در معماری این مجموعه «هندسه و سازه» نقش اصلی را ایفا می‌کند. عامل هندسه به‌ویژه در طراحی سرسرای اصلی نقش بسیار مسلط و نمایانی دارد. عامل سازه نیز با استفاده ماهرانه از اشکال هندسی در ساختن سقف‌ها (به‌ویژه کتابخانه) و سالن اصلی و سقف و دیوارها (به‌ویژه در آمفی‌تئاتر) نمونه جالبی از کاربرد عناصر سازه‌ای در طراحی معماری این مجموعه به‌شمار می‌رود.

تلاش برای استفاده از نور و روشنایی طبیعی، از طریق تعبیه نورگیرها در بام مجموعه سبب شده سرسرا و کتابخانه، بخش‌هایی از موزه و نمایشگاه‌ها و قسمت اداری تا اندازه مطلوبی از نور بهره‌مند شوند.

در انتخاب مصالح، دوام زیاد، کاهش میزان نیاز به رنگ‌آمیزی و تعمیر و نگه‌داری با امکانات موجود و توجه به اهمیت نماهای داخلی (در بنایی که نمای خارجی ندارد) معیارهای اصلی بوده‌اند،و به همین جهت در قسمت اعظم بنا از آجرنما و بتن نمایان (بتن تیشه‌ای با سیمان سفید) استفاده شده است.

معمار موزه قرآن کریم

زنده‌یاد بهروز احمدی که دانش‌آموخته معماری دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و طراح ساختمان‌هایی همچون فروشگاه کوروش، برج آرمیتاژ در میدان آرژانتین، نمای ساختمان جدید مجلس، و موزه منطقه‌ای سیستان و بلوچستان بود، طراح موزه ملی قرآن کریم هم هست.

موزه قرآن که ۵ طبقه زیرزمین و زیر کاخ مرمر واقع شده یکی از مهم‌ترین آثار او شمرده می شود. ذوق و سلیقه در انتخاب مواد مصالح و اجرای دقیق کار با استفاده از صناعت و مهارت استادکاران ایرانی در آجرکاری، کاشی کاری، نجاری، سنگ کاری و… در این موزه به زیبایی فضاها و ایجاد احساس خوشایند ناشی از حضور در یک مکان مهم و عمومی فرهنگی کمک بسیار کرده است.

احمدی خود در مورد سبک معماری‌اش گفته بود ": از دیدگاه من معمار در طول زندگی از محیط اطراف و وسایط ارتباط‌جمعی و نشریات و تحولات الگوهای زندگی، ناخودآگاه و گاه به اختیار، تأثیر می‌پذیرد و معماری موفق فارغ از سبک‌های معماری باید با نیازهای روز اجتماع منطبق باشد؛ ولی در محیطی که تمام ضوابط فنی و روابط اجتماعی و الگوهای زیست در حال تحول است، پیروی از یک تفکر معماری (هرچند در جوامع شکل‌یافته به‌طور جدی مطرح شود)، نمی‌تواند لزوماً نتایج مطلوب در پی داشته باشد."

بهروز احمدی (زاده آبان ۱۳۲۵ در تهران ، ۱۵ شهریور ۱۳۹۱، درگذشت. این مهندس معمار با مجموعه فعالیت‌های خود در زمینه معماری، نزدیک به نیم قرن به معماری و هنر ایران خدمت کرد.