نما در معماری، اهمیت فضاهای عمومی و زندگی شهری

در سال‌های اخیر، پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره‌ای پیدا کرد. نما در عمل، درون ساختمان را از بیرون جدا می‌کند و باعث می‌شود بدانیم طراح و معمار هر بنا دارای چه عقیده، فرهنگ و ذوقی است.

 از زمانی که زیبایی ظاهری و آرامش و صرفه‌جویی در انرژی برای ساختمان‌ها مدنظر قرار گرفت، ایجاد نماها با مصالح و شیوه‌های مختلف در دستور کار مالکان و سازندگان ساختمان‌ها قرار گرفت. البته در این مورد، ایرانیان دارای سابقه طولانی هستند. در طول تاریخ از گچ‌بری و آهک‌بری برای نماسازی استفاده می‌کردند. نتیجه به‌دست‌آمده از هنرمندان و معماران و سازندگان ایرانی را می‌توانیم در بناهای تاریخی مثل مسجد جامع بسیاری از شهرها ازجمله شیراز، تبریز، اصفهان و بسیاری از عمارت ها، مقبره‌ها و بسیاری دیگر از بناهای قدیمی و تاریخی در جاهای مختلف کشور ببینیم اما همه این هنرنمایی از اصول و ضوابطی پیروی می‌کند که نباید از کنار آن به‌سادگی گذشت.

ضوابط و مقررات در طراحی نمای ساختمان

قبل از شروع طراحی نما ضروری است نسبت به انتخاب یکی از دو سبک کلاسیک (استفاده از سرستون، کتیبه، قوس و سراحی، تناسب و تقارن در فرم) یا مدرن (استفاده از خطوط و سطوح صاف، مصالح جدید و پیش‌ساخته، انعطاف‌پذیری در فرم بدون پیچیدگی و….) اقدام شود.
توجه: استفاده ازنمای کلاسیک در پلاک ثبتی‌هایی که سقف آن‌ها شیب‌دار است ممنوع است. (به‌عنوان‌مثال در شهرک آزادشهر –کوهک غرب و شرق و شهرک دانشگاه صنعتی شریف ممنوع است) ودربقیه موارد در هماهنگی با ساختمان‌های مجاور به دو صورت فوق امکان‌پذیر است.

خط آسمان

در طراحی خط آسمان به‌صورت برجسته (پیشانی) با خطوط صاف و منظم و شکسته‌ای منطقی به همراه استفاده از عناصری مانند پروفیل در قرنیز بالای بام (طیف رنگی روشن – تیره)، چوب در شکست‌ها الزامی است و استفاده از الحاقات تزیینی و نمایشی مانند گچ‌بری، مجسمه، لوزی و…در کل بدنه نما ممنوع است. نباید فراموش کرد که مصالح سقف شیب‌دار صرفاً از جنس سفال طبرستان یا روف تایل به رنگ آجری یا سفالی باشد.

نما در معماری

در سال‌های اخیر، پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره‌ای پیدا کرد. نما در عمل، درون ساختمان را از بیرون جدا می‌کند. نما باعث می‌شود ما بفهمیم که طراح و معمار و سازنده هر ساختمان دارای چه عقیده، فرهنگ و ذوقی است. در واقع حالتی است که فرد مالک یا طراح از خود در برابر بیرون دارد. نماهای ساختمان جنبه خصوصی ندارند. نام‌هایی که به سمت کوچه و بافت شهر دارد جنبه عمومی دارند. بنابراین نمای ساختمان ازیک‌طرف دارای جنبه اجتماعی و از طرف دیگر نمود شخصیت ساکنان است. نما در واقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه سطح انتقالی بین فضای داخلی و خارجی است که با برجستگی‌های تراس و چیزهای دیگر با فضای داخل ارتباط پیدا می‌کند.

نمای هر ساختمان در شکل‌دهی به مجموعه شهری که در آن واقع شده است خیلی مؤثر است. اگر به نمای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌های شهر توجه کنیم می‌بینیم که یکنواختی نمای شهر درمجموع از بین می‌رود.

نمای هر ساختمان تأثیر مستقیم بر شهری دارد که در آن قرار گرفته و تأثیر آن را در بدنه خیابان‌ها یا میدان‌های آن شهر می‌بینیم. تفاوت بین‌شهری بودن یا فردی بودن نما در صورتی از بین می‌رود که ساختمان جزئی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباط آن با محیط اطراف خودش چندجانبه باشد.

چهار دلیل استفاده از نما

- زیبا و دلپذیر کردن قیافه ظاهری و بیرونی ساختمان‌ها و دورنمایی که مناسب و قابل‌قبول برای شهر یا محلی که ساختمان در آن بنا شده، باشد.
- جلوگیری از هدر رفتن انرژی در تمام فصل‌ها، چون نقش یک عایق حرارتی را اجرا می‌کند.
- جلوگیری از آلودگی‌های صوتی. نمای ساختمان باعث جلوگیری از ورود صداهای آزاردهنده محیط بیرون، به فضای داخلی ساختمان‌های اداری، مسکونی و … می‌گردد.
- و درنهایت باعث می‌شود که ساختمان‌ها مقاومت بیشتری در مقابل شرایط نامساعد جوی پیدا کنند مثل زلزله‌ها، باد و باران و رطوبت‌های خورنده، یخبندان و مانند آن. در کل باعث افزایش طول عمر ساختمان می‌شود.

همانطورکه می‌دانید، از مصالح مختلف مثل آجر، سنگ، بتن، شیشه و … برای ساخت نمای ساختمان استفاده می‌شود برای مثال می‌توانیم نماسازی به روش سنتی (اندودکاری) را بگوییم. در این روش برحسب شرایط جوی منطقه، جنس مصالح از نظر جذب آب و رطوبت و میزان مقاومت و چسبندگی و چیزهای دیگر، از ملات های سیمانی گچی، گلی، آهکی و یا ترکیبی از آن‌ها استفاده می‌شد. به‌عنوان مثال: از نظر مقاومت ملات های سیمانی دارای بیشترین مقاومت و ملات های گلی و گچی به ترتیب دارای کمترین مقاومت هستند.

نمای ساختمان به سه دسته تقسیم می‌شود.
- نمای سنتی
- نماسازی با استفاده از روکش‌های خارجی
- نمای شیشه‌ای

به‌کار گرفتن روکش‌های خارجی مثل استفاده از رنگ‌های لعابی و انواع رنگ‌ها و یا استفاده از انواع روکش‌های ساخته شده از مواد رزینی مثل رزین‌های آکریلیک، پلی‌استر و غیره... یا نماهای مصنوعی مثل انواع کامپوزیت و سنگ‌های مصنوعی.

استفاده از شیشه دارای قدمتی حدود ۶۵۰۰ سال است. بر اساس شواهد تاریخی، در قرن ششم میلادی برای اولین بار در کلیسایی در قسطنطنیه از شیشه به‌عنوان یک مصالح ساختمانی استفاده شده و قصر کریستال لندن اولین ساختمان شیشه‌ای بود که در سا ل ۱۸۵۱ ساخته شده. پس با این نگاه متوجه می‌شویم که کار نو و جدیدی نیست. شاید در اوایل زیاد از شیشه استقبال نشده باشد ولی بعدها با پیشرفت‌هایی که در تولید شیشه شد هر روز به میزان استفاده از انواع مختلف آن به‌عنوان یک مصالح ساختمانی زیبا، عایق و درعین‌حال با صرفه اقتصادی، اضافه می‌شود. شیشه‌ها را به انواع شیشه‌های نشکن، دو یا چند جداره، عایق حرارت و صدا، رفلکس و غیره می‌شود تقسیم کرد. و از خاصیت‌های مهم آن فراهم شدن امکان دید وسیع و روشنایی کافی برای ساکنان می‌توان نام برد.

اصول ساختن نما 

ورودی‌ها یکی از عناصر اصلی یک نماست. ورودی‌ها جایی هستند که افراد از محل خصوصی‌شان وارد محل عمومی می‌شوند. اما به دلیل اهمیت اقتصادی که برای سازندگان دارد، اغلب ورودی‌ها به فضاهای کم‌اهمیت تبدیل شده. در بعضی از
ورودی‌ها، ورودی افراد با ورودی اتومبیل‌ها یکی است و را ه باریکی برای تردد افراد پیاده دارد و در برخی از ورودی‌ها آن‌قدر از تجملات استفاده شده که عملکرد ساختمان را دگرگون می‌کند. طبقه همکف به دلیل اینکه کاملاً در معرض دید است از اهمیت زیادی برخوردار است. تراس‌ها چشم اندازهای جدیدی نسبت به فضاهای بیرون برای ساختمان ایجاد می‌کند. لبه بام حدومرز ساختمان و آسمان است و از نظر چشمی، بام انتهای نماست. بنابراین لبه بام نمی‌تواند بی‌تفاوت با دیگر قسمت‌ها در آسمان رها شود.