نگاهی به لوکیشن فیلم معمای شاه

سریال «معمای شاه» از سریال‌های پرسروصدای رسانه ملی است که به خاطر گریم‌ها، انتخاب بازیگر و لوکیشن بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این پست به صورت مختصر به لوکیشن‌های این سریال می‌‌پردازیم.

پخش سریال تلویزیونی «معمای شاه» از جمعه ۱۵ آبان ماه آغاز شده و این سریال هشتاد قسمتی تاکنون در چند بخش توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. «انتخاب بازیگر» و «چهره پردازی» دو بخش مهم در این اثر تلویزیونی است که حتی پیش از آغاز پخش و در همان مقاطع اولیه تصویربرداری در سال ۱۳۹۱ توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد و بخش عمده ای از گپ و گفت های رسانه ای بر اساس آن شکل گرفت. بازیگران این سریال توسط «محمد رضا ورزی» نویسنده و کارگردان انتخاب شده‌اند و طراحی چهره پردازی سریال به عهده «شهرام خلج» بوده، اما نقش آفرینی این بازیگران در «دکور» هایی صورت گرفته که تاکنون آنطور که باید و شاید به آن پرداخته نشده است.

معمای شاه بیش از ۴۷۰ لوکیشن دارد:

شاید عده ای تصور می‌کنند سریال در فضاهای واقعی همچون «کاخ‌های باقیمانده از دوران پهلوی» به تصویر کشیده شده و در بخش‌هایی هم شهرک سینمایی غزالی محل تصویربرداری بوده اما این همه ماجرا نیست و در این بخش اتفاق‌های متعددی در گروهی که «داریوش پیرو» در مقام مدیر طراحی صحنه و دکور سرپرستی آن را به عهده دارد؛ صورت گرفته است. اگر سریال معمای شاه تاکنون شاهد «۸۰ بازیگر اصلی و ۵۲۰ بازیگر فرعی» بوده، در بخش دکور آمار به عدد «بیش از ۴۷۰» می‌رسد. این عدد شامل مکان‌ها و فضاهایی است که دوربین «فرشاد خالقی» مدیر تصویربرداری سریال وارد آن‌ها شده و صحنه‌هایی از سریال را ثبت کرده است.

معمای شاه، سریال «کاخ نشین»:

در طول سال‌های گذشته تقریباً تمامی سریال‌هایی که به تاریخ پهلوی و حتی قاجار پرداختند، از فضاها و مکان‌های واقعی برای تصویربرداری بهره گرفتند. شاید علت فراوانی تولید این آثار هم در نگاه اول همین مسئله «موجود و در دسترس بودن» لوکیشن باشد اما واقعیت این است که کار در این مکان‌های واقعی آنقدرها هم که به نظر می‌رسد ساده نیست و مشکلات پیچیده خاص خود را دارد. یکی از مهم‌ترین گرفتاری‌های کار در فضاهای واقعی مثل کاخ سعد آباد، کاخ نیاوران، کاخ گلستان و... این است که گروه وارد فضایی موزه مانند می‌شود. جایی که در آن حتی اشیاء کوچک دارای شناسنامه تاریخی و ارزش نجومی هستند و به همین دلیل باید در نهایت دقت رفت و آمد تا به چیزی آسیب نرسد. در چنین فضایی امکان تغییر در صحنه‌ها وجود ندارد و گاه حتی امر مهم و کلیدی مانند «نورپردازی» با سختی صورت می‌گیرد زیرا قرار دادن هر وسیله نوری و یا نصب پروژکتور، باید با رعایت حساسیت‌های فراوان انجام شود تا به کاخ آسیبی نرسد. البته رعایت همه این دردسرها به نتیجه ای که حاصل می‌شود می‌ارزد زیرا بازیگران با حضور در مکان‌هایی که زمانی شخصیت‌های واقعی در آن‌ها نفس کشیده‌اند خواه ناخواه در حس و حال واقعی صحنه قرار می‌گیرند و با فرمان «کات» کارگردان، راحت تر وارد تاریخ شده و اصطلاحاً در نقش خود «فرو» می‌روند. در معمای شاه حجم فراوانی از این صحنه‌ها وجود دارد. «کاخ سعد آباد» یکی از مهم‌ترین توقف گاه‌های گروه سازنده معمای شاه از ابتدای دی ماه ۱۳۹۱ یعنی زمان آغاز تصویربرداری بوده است. در این مکان کاخ‌های مختلف مورد استفاده گروه قرار گرفته و در هر کاخ، بخش‌های مختلف شاهد حضور سازندگان سریال بوده است. مثلاً در «کاخ اشرف» دوربین وارد تالار پذیرائی، تالار نشیمن، دفتر کار و محوطه داخلی و خارجی آن شده است.

در «کاخ شهوند» هم که به کاخ سبز مشهور است، بخش‌هایی همچون: اتاق هیئت وزرا، تالار بزرگ، تالار حضور، تالار تشریفات، اتاق پیانو، اتاق خواب ثریا، اتاق کار رضا شاه،اتاق خواب محمد رضا و... مورد استفاده قرار گرفته است.

بد نیست بدانید در دوران سلطنت رضاشاه و محمد رضا «سعد آباد» صرفاً مکان اقامتی و ییلاقی این پدر و پسر بود و بخش عمده ای از امور دربار در «کاخ مرمر» انجام می‌شد که به دلیل عدم امکان دسترسی به این فضا در حال حاضر، بسیاری از فضاهای آن در کاخ‌های دیگر همچون: گلستان و سعد آباد بازسازی شده است.

در محوطه سعد آباد کاخ دیگری به نام «ملت» وجود دارد که از آن با عنوان «کاخ سفید» هم نام برده می‌شود. در این مکان بخش‌های مربوط به تالار غذاخوری، دفتر کار فرح، اتاق خواب فرح، اقامتگاه پرون، اتاق بیلیارد، اتاق خو آب ثریا، تالار تشریفات و... مقابل دوربین رفته است.

«کاخ ملکه مادر» هم از بخش‌های دیگر پذیرای سازندگان سریال بوده است. جالب است بدانید در کاخ‌ها صرفاً صحنه‌های مربوط به دربار مقابل دوربین نرفته بلکه به دلیل شناخت دقیق سازندگان سریال از زوایای مختلف این مکان‌ها، برخی دیگر از صحنه‌های سریال نیز در آن بازسازی شده است. مثلاً در قسمت چهارم، نمایش هملت که داخل یک سالن تئاتر اجرا شد، نه در سالنی واقعی بلکه در زیر زمین کاخ ملت بازسازی شد.

مجموعه سعدآباد علاوه بر لوکیشن های ذکر شده شامل: سینمای اختصاصی، عمارت تاج الملوک، عمارت ملکه عصمت، زمین تنیس، عمارت اختصاصی فوریه، اقامتگاه شاپور ریپورتر، آشپزخانه سلطنتی، اقامتگاه ملکه نازلی و...نیز بوده و با توجه به فضای سبز و پُر دار و درخت آن، بخش‌هایی از داستان همچون: دره جنی، کلبه جنگلی و...نیز در آن مقابل دوربین رفته است.

از سعد آباد تا نیاوران:

بخش عمده ای از زندگی «محمدرضا» که معمای شاه به آن می‌پردازد، در «کاخ نیاوران» رقم می‌خورد. جایی که محمد رضا و همسر سومش فرح، بخشی طولانی از دوران زندگی مشترک را در آن گذرانده و از همان جا برای همیشه ایران را تنها گذاشته و راهی فرودگاه شدند!! استراحتگاه شاه، کاخ فریده دیبا، استراحتگاه فرح، تالار غذا خوری، سینمای اختصاصی، اتاق جنگ، تالار مذاکرات، دفتر کار محمدرضا شاه، اتاق خواب محمد رضا، تالار لباس‌های محمدرضاعمارت ولیعهدی محمد رضا، اقامتگاه رضا پهلوی و... فضاهایی است که در این مکان به تصویر کشیده شدند.

کاخ گلستان، دور از هیاهوی بازار:

«بازار تهران» را تقریباً همه ایرانی‌ها و تهرانی‌ها می‌شناسند. هرکس دختر شوهر داده و یا برای زن دادن پسرش آستین بالا زده، حتماً روزی گذرش به این محدوده افتاده و در کنار خرید مفصلی که داخل کیسه‌های پلاستیکی بزرگ جا داده، با چلوکباب بازار و یا فلافل های حاوی سس مخصوص نیز دلی از عزا درآورده است. در محدوده میدان پانزده خرداد «کاخ گلستان» قرار دارد که برای دوره‌هایی به طور متناوب محل حضور گروه سازنده معمای شاه بوده است. مثلاً در همین مکان صحنه‌های مربوط به «عروسی ثریا و محمدرضا» مقابل دوربین رفته که در آینده شاهد آن خواهید بود. همچنین بخش‌هایی از صحنه‌های مربوط به منزل قوام السلطنه در همین مکان بازسازی شده است. در قسمت‌های آینده خواهید دید که چگونه اراذل و اوباش به تحریک دربار به منزل قوام یورش برده و آنجا را غارت می‌کنند. این صحنه‌ها در همین مکان به تصویر کشیده شده است. نکته جالب توجه در کاخ گلستان سکوت فضای داخلی آن است که این مسئله امکانی برای صدابرداری سر صحنه را در اختیار سازندگان سریال گذاشته است.

محل اجرای سرود «ای ایران» نیز یکی از ساختمان‌های کاخ گلستان بوده که به صورت یک تالار موسیقی بازسازی شد و اجرای این سرود شکوهنمد در آن به تصویر کشیده شد.در کنار این لوکیشن ها که در تهران وجود دارد، کاخ‌های سلطنتی بابلسر و رامسر نیز میزبان سازندگان این سریال بوده است.

«کاخ صاحبقرانیه» هم در میان لوکیشن ها این سریال جایگاهی ویژه برای خود دارد و صحنه‌های مختلفی از سریال در آن ضبط شده‌اند.

یکی دیگر از استفاده‌های جالب در معمای شاه از کاخ‌ها، بازسازی دفاتر نخست وزیرهای مختلف در آن بوده است. فضای کاخ‌ها به دلیل شکوه و تجمل موجود در آن و نیز همچنین سبک خاص معماری برای این منظور انتخاب شده‌اند و البته با تمهیدات گروه سازنده، هرکدام بسته به تاریخ و زمان، با هم تفاوت‌های جدی از نظر ظاهری پیدا کرده‌اند.

«لاله زار» و معمای شاه:

در ایران هیچ سریالی با موضوع تاریخ معاصر مقابل دوربین نمی‌رود مگر آنکه بخش‌هایی از سریال در «خیابان لاله زار» به تصویر کشیده شود. میراث گرانبهای مرحوم علی حاتمی در سال‌های اخیر مورد استفاده کارگردان‌های مختلفی بوده و در سریال معمای شاه نیز بخش‌هایی از داستان در این فضا مقابل دوربین رفته است. پارک هتل، تئاتر پارس، خوار و بار فروشی، مزون عروس ونوس، دفتر روزنامه و کافه آی بتا برخی از این مکان‌ها هستند. جالب است بدانید «آی بتا» همان کافه ای است که در آن شخصیت «گلنار» با بازی نرگس محمدی کار می‌کند و در قسمت‌های آینده داستان شاهد اتفاق‌های مختلفی در آن خواهیم بود.

«منیریه»، میراث معمای شاه برای شهرک غزالی:

«سریال‌های تاریخ معاصر» در سال‌های اخیر محصولی مهم و پُرتعداد برای سازمان صدا و سیما بوده‌اند و آثار مختلفی در این زمینه ساخته شده است اما به تناسب افزایش تولید، امکانات گسترش نیافته است. حالا در سریال معمای شاه همزمان با ساخت اثری تاریخی، فضاها و لوکیشن های گسترده و قابل توجهی نیز طراحی شده که این لوکیشن ها پس از پایان ساخت سریال محمد رضا ورزی، در اختیار دیگر گروه‌های فیلم سازی قرار خواهد گرفت.

«منیریه» منطقه ای در مرکز تهران است که این روزها به بورس لوازم ورزشی تبدیل شده است. در سریال معمای شاه میدان منیریه و خیابان‌های اطراف آن ساخته شده و بخش‌های مهمی از داستان در این دکور ماندگار رخ می‌دهد. این منطقه از بافت‌های شهری جدید ایران است که قدمت تاریخی چندانی ندارد و در دوران پهلوی اول شکل گرفت. «کاخ مرمر» محل فعالیت حکومتی رضاشاه بود و او برای آنکه امرای ارتش را در نزدیکی این مکان سکنی دهد تا هر زمان که خواست به آن‌ها دسترسی داشته باشد، منیریه را در محدوده خیابان پهلوی ـ ولیعصر فعلی ـ برپا کرد. در معمای شاه شاهد تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مختلفی خواهیم بود و میدان منیریه یکی از جلوه گاه‌های نمایش این تغییرات است. رژه نیروهای خارجی اشغال گر در این میدان، تغییرات ظاهری مغازه‌ها و تبدیل آن‌ها به بورس لوازم ورزشی برخی از این رخدادها است.

این دکور شامل بخش‌های زیر است: مغازه‌های مختلف همچون: آجیل فروشی، الک باد بزنی، بانک، بزازی، تجارتخانه، چاپخانه تابش، خرازی، خراطی، دندان سازی، زرگری، زورخانه سعدیان، ساختمان نظامی، سبزی فروشی، سلمانی، صفحه فروشی، سیگار فروشی، سماور فروشی، عتیقه فروشی، عطاری،عطریات شمیم، عکاسخانه، فرش فروشی تبریز، قاب سازی، قنادی میهن، قند فورشی، کافه، کبابی، کفاشی مانوک، کلاه فروشی، گرمابه صحت، گل فروشی ژرژیک، لحاف دوزی، ماست بندی زندیه، محضر ازدواج و طلاق، مدرسه ابومسلم، مزون رامش، میوه فروشی، نقره فروشی، نوشت افزار فروشی شفیعی، واکسیل فروشی، بقالی، خیابان، خیاطی آراکس، دکه سیگار فروشی، دوچرخه فروشی، مطب دکتر وزیری، نانوائی سنگکی محمدی، چراغ فروشی، داروخانه وزیری و کتابفروشی معرفت. مسجد و سقاخانه هم بخش دیگری از این دکور است. در طول پخش این سریال هشتاد قسمتی، هر بار دوربین وارد یکی از این فضاها شده و قصه ای را روایت خواهد کرد.

«دکتر وزیری» چشم پزشک حاذق معمای شاه:

سریال معمای شاه فقط روایت زندگی شاه و درباریان نیست و درخلال روایت زندگی شخصیت‌های تاریخی، کارگردان با گنجاندن روایت زندگی «خانواده دکتر وزیری» فضایی را فراهم آورده تا قصه ای جذاب و موازی دربار در سریال شکل بگیرد. خانواده دکتر وزیری صاحب خانه ای مجلل و اعیانی در سریال هستند و بخش مهمی از ماجراها، داخل همین خانه شکل می‌گیرد. سر سرای ورودی، کرسی خانه، اتاق طوبی، اتاق غذا خوری، اتاق محمود، باغ، گلخانه، اتاق‌های نشیمن، حمام خزینه، هشتی، اتاق کار محمود، خانه محمود و همسرش و... بخش‌های مختلف این دکور است.

لوکیشن های سیاسی:

وقتی چهارچوب روایتی قصه ای بشود «تاریخ معاصر» قطعاً مکان‌های سیاسی هم به جایی برای روایت داستان تبدیل خواهند شد. در سریال معمای شاه شاهد حضور شخصیت‌های داستان در «مجلس» خواهیم بود. مجلس شورای ملی ـ بهارستان کنونی ـ و مجلس سنا ـ مجلس سابق شورای اسلامی با صندلی‌های زرشکی رنگ ـ دو مکان عمده ای است که در سریال به آن توجه شده است. مجلس شورای ملی شامل مکان‌هایی همچون: اتاق محمد مصدق، کمیسیون نفت، صحن مجلس و... است.

لوکیشن های دیگر:

آنچه خواندید همه فضاهایی که در این سریال تاریخی مشاهده خواهید کرد نیست. سریال در بخش‌هایی مفصل به «منزل مصدق در احمد آباد مستوفی» و «منزل مصدق در تهران» می‌پردازد. در جایی دیگر به سراغ «زورخانه شعبان جعفری» می‌رود و در جایی هم «خیمه جشن‌های ۲۵۰۰ ساله» را برپا خواهد کرد. «چاپخانه روزنامه کیهان»، «دبیرستان البرزپادگان عشرت آباد»، «خیابان‌های قم و صحن مطهر حرم حضرت معصومه (س)، از دیگر بخش‌هایی است که به زودی شاهد حضور عوامل این سریال خواهند بود.

همچنین بخش‌های زیادی از سریال در زندان‌ها و بازداشتگاه‌هایی همچون: «کمیته مشترک ضد خرابکاری» ـ موزه عبرت فعلی ـ و دیگر مکان‌های مرتبط با ساواک روایت می‌شود. «میدان ژاله» نیز یکی دیگر از لوکیشن های اصلی این سریال است که این روزها دکور آن در حال ساخت است. چاپخانه، انتشارات، سینما، جگرکی، آبمیوه فرشی و.... بخشی از فضاهایی است که در این دکور بازسازی می‌شود و البته واقعه هفده شهریور نیز رخدادی است که در این دکور به تصویر کشیده خواهد شد.

این سریال حجم بالایی از فضاهای اینگونه را دارد که گهگاه با شکل و شمایلی تازه خودش را در سریال نشان می‌دهد. مثلاً در «قسمت پنجم» که جمعه سیزدهم آذرماه پخش شد، بینندگان شاهد «اردوگاه آق بابای» قزوین بودند. جایی که رضامیرپنج در آن از آینده‌اش مطلع شد. این فضا تفاوتی جدی با دیگر بخش‌های معمای شاه داشت. معمای شاه باز هم با چنین صحنه‌های جذابی شما را غافلگیر خواهد کرد.