آیا گرانیت های مترو سرطان زا است ؟

سنگ گرانیت به دلیل داشتن مواد پرتوزا از جمله اورانیم، یکی از سنگ‌هایی است که مهندسان معدن توصیه می کنند از آن در نمای بیرونی ساختمان‌ها استفاده شود چون به دلیل پرتوزایی این سنگ، ممکن است افرادی که مداوم در معرض آن قرار می‌گیرند، سلامتشان به خطر بیافتد.

جایی بالاتر از کلار دشت. از کنار رودخانه این شهر کوهستانی که عبور می‌کنی تکه‌هایی از سنگ صورتی رنگی که از آن بالا بیرون آورده شده را می‌توانی ببینی. سنگی با درخشش کریستال‌های سیلیس (سنگ معدن شیشه) و رنگ صورتی. به گرانیت کلاردشت معروف است. رنگی صورتی ملایم دارد که در نمای درونی بسیاری از ایستگاه‌های مترو تهران (دروازه دولت) می‌توان آن را دید. اما این گرانیت زیبا و خوش رنگ و لعاب چه در درون خود دارد که سلامت شهروندان را مورد هدف قرار گرفته است.

سنگ گرانیت به دلیل داشتن مواد پرتوزا از جمله اورانیم، یکی از سنگ‌هایی است که کارشناسان زمین شناسی و مهندسان معدن توصیه می کنند از آن در نمای بیرونی ساختمان‌ها استفاده شود چون به دلیل پرتوزایی این سنگ، ممکن است افرادی که مداوم در معرض آن قرار می‌گیرند، سلامتشان به خطر بیافتد.

در میان گرانیت های مورد استفاده در ایران سنگ گرانیت صورتی کلاردشت، طرفداران زیادی دارد چون نسبت به سایر گرانیت‌ها دارای قیمت ارزان‌تری است و با توجه به مقاومت بالایش، شرکت مترو تهران مشتری اصلی این نوع سنگ شده تا در ایستگاه های خود به‌کار گیرد.

اما داستان معدن کلاردشت چیست و چگونه کارشناسان سازمان زمین شناسی تصمیم گرفتند سنگ این معدن را استخراج کنند.

اوایل دهه 50، هنگامی که تب و تاب ساخت نیروگاه اتمی بوشهر به راه افتاده بود، سازمان انرژی اتمی ایران مامور شد تا نقاط اورانیم دار کشور را مورد شناسایی خود قرار دهند. یکی از نقاطی که مورد توجه قرار گرفت ارتفاعات کلاردشت بود که سنگ آن حاوی اورانیوم بود اما به دلیل درصد پایینش صرف اقتصادی نداشت تا مورد استخراج قرار گیرد. از این رو کارشناسان تصمیم گرفتند تا با این منطقه کاری نداشته باشند چرا که اصولا مناطق پرتو زای زمین که قابلیت استخراج ندارند را به حال خود رها کرده و به اصطلاح باز نمی‌کنند. 

عبدالمجید وکیل، یکی از مهندسان قدیمی معدن است. او کشف معدن عظیم مس سرچشمه کرمان را در کارنامه خود دارد. این مکتشف معدن همان کسی است که پیش از ورود کارشناسان سازمان انرژی اتمی متوجه ذخایر گرانیت کلاردشت شد و آن را کشف کرد. سال ها گذشت که گواهی کشف این معدن از سوی سازمان زمین شناسی صادر شد و تا ذخایر عظیم این معدن که در آن اورانیوم قابل توجهی وجود دارد استخراج شود. وکیل بر روی پرتوزا بودن خانواده سنگ‌های مشهور به گرانیت صحه می‌گذارد اما می گوید که میزان اورانیوم موجود در سنگ کلاردشت آنقدر قابل توجه نیست که بخواهد از استخراج این سنگ معدنی جلوگیری کند.

وکیل هم به مانند هر مهندس معدنی بر این باور است که اصولا به کارگیری سنگ گرانیت در فضای بسته کاری صحیح نیست و بهتر است از این نوع سنگ‌ها در فضای باز استفاده شود چرا که هم در برابر باد و باران و گرمای آفتاب مقاوم ترند و هم اینکه خطر پرتوزایی آن بر روی سلامتی مردم بسیار کمتر از زمانی است که این نوع سنگ‌ها در اخل مورد استفاده قرار گیرند.

سنگ‌های گرانیت در فضایی که نمور باشند و باد در آنها جریان داشته باشد، پرتوزاترند، از این رو استفاده از این سنگ‌ها در فضایی مانند مترو که در آن روزانه میلیون‌ها نفر جابجا می‌شوند، خطر زیادی بررای شهروندان به ویژه افرادی که ساعت‌ها در ایستگاه مشغول به‌کارند دارد.

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند بهتر است در این خصوص وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست وارد کار شده و قانون ممنوعیت استفاده از سنگ‌های گرانیتی در نمای درونی منازل و فضای عمومی و اداری را تدوین کنند.

از نظر آنها استفاده از سنگ‌های تراورتن که منشا آهکی دارد و در نمای بیرونی ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد سبب تلف شدن سرمایه‌های معدنی کشور خواهد شد چرا که این گونه سنگ‌ها در برابر باران‌های اسیدی کلان‌شهرهایی به مانند تهران آسیب‌پذیر بوده و نمی‌تواند مقاومت لازم را پیش روی نور آفتاب و بادهای سرد و گرم داشته باشد. به همین خاطر است که این سنگ‌ها پس از مدتی از شکل شکیل اولیه خود خارج شده و ظاهری فرسوده به خود می‌گیرند.

بنابراین بهتر است سنگ‌هایی نظیر مرمر و تراورتن در فضای داخلی مورد استفاده قرار گیرند تا هم عمر مفید بالاتری داشته باشند و هم با توجه به اینکه این نوع سنگ‌ها بدون مواد پرتوزا هستند، قادرند سلامتی مردم را هم تضمین کنند.

در کشورهای اروپایی رسم بر این است که هتل ها و مراکز اقامتی را با این نوع سنگ ها تزیین کنند و معمولا از سنگ های گرانیت در نمای بیرون ساختمان استفاده می کنند. به نظر می رسد افزایش بیش از اندازه سنگ های خانواده گرانیت در فضای داخلی ساختمان های اداری و مسکونی ایران بدون آگاهی از آسیب رسانی به سلامت ساکنان این منازل رو به گسترش نهاده است.