گزارش روزنامه گاردین از قصری که زندان و بعد موزه شد

روزنامه گاردین در گزارشی به بررسی تاریخی باغ موزه قصر، از ابتدای تأسیس آن به عنوان قصر قاجاری تا امروز پرداخته است.

به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی باغ موزه قصر، در این گزارش که با عنوان منتشر شده است، نویسنده گاردین با اشاره به راهنماهای باغ موزه قصر که خود از مبارزان سیاسی پیش از انقلاب اسلامی هستند، آورده است:

زندانیان سابقی كه در مجموعه زندان دوره رژیم پهلوی گروه‌های بازدیدکننده را راهنمایی می‌کنند، خاطرات فشارهای روانی، دندان‌های شکسته و دست و پاهای زخمی را با مریم در میان می‌گذارند؛ گذشته ای مملو از بی رحمی که زندان‌های ایران باید آن را پشت سر بگذارند.

گاردین با اشاره به تغییر کاربری این مجموعه و تبدیل آن به باغ موزه قصر، درباره زیبایی‌های محیطی آن می‌نویسد: آثار اندکی در تهران به زیبایی زندان قصر هستند. مجموعه ای بدنام که در سال 2012میلادی (1391 شمسی) به عنوان موزه و مکانی تفریحی بازگشایی شد.

بازدیدکنندگان در اینجا دعوت به گشت و گذار در باغ‌ها و استراحت در چای‌خانه (کافی شاپ) محوطه مجموعه می‌شوند و درباره سرگذشت مصائب زندانیان اینجا می‌شنوند.

این روزنامه انگلیسی زبان هم چنین درباره تاریخ باغ موزه قصر نیز می‌آورد: این محوطه در گذشته جایگاه قصری قاجاری بود که در اواخر قرن 18 میلادی ساخته شده بود، اما در سالهای اولیه حکومت رضاشاه پهلوی تبدیل به یک زندان شده بود. حکم ساخت به نیکلای مارکوف، معماری اهل گرجستان، ابلاغ شد که عضو سابق بریگاد قزاق بود و پس از انقلاب روسیه در ایران زندگی می‌کرد. مارکوف که یک استادیوم، چندین ساختمان سفارت و دفتر دولتی را در تهران طراحی کرد بخاطر ترکیب عناصر معماری مدرن، اروپایی و ایرانی شهرت دارد. وی اصول سنتی ایرانی را تحسین می‌کرد و ترجیح می‌داد مصالح بومی مانند آجر، سنگ، کاشی و گچ را به‌کار گیرد.

مارکوف پیشگام استفاده از آجر خشتی در سازه‌هایش بود که به آجر مارکوفی معروف شد، مانند پروژه‌های دیگرش، مجموعه زندان قصر نیز ترکیبی از طراحی صنعتی شهری با اصول سنتی ایرانی بوده که در سال 1929 میلادی( 1308 شمسی) به عنوان اولین بازداشتگاه مدرن در کشور افتتاح شد.

رضاشاه مخالفان بسیاری داشت و در دهه‌های بعدی، زندان سیاسی مملو از مارکسیست‌های شکنجه شده در میان زندانیان دیگر شد. جایی که احمد احمدی؛ که بین زندانیان به "دکتر احمدی" یا "موش" شناخته می‌شد، حکم مهلک تزریق هوا به زندانیان بسیاری از جمله محمد فرخی یزدی شاعر را اجرا کرد. (احمدی بعدها به جرم قتل‌هایش محاکمه و در 1943 میلادی اعدام شد).

گاردین در ادامه به مبارزان سیاسی پیش از انقلاب و حضور مهره‌های کلیدی نظام جمهوری اسلامی در زندان قصر اشاره کرده و ادامه می‌دهد: بیشتر نقش زندانیان سیاسی قصر در انقلاب اسلامی، بخش عمده نمایش را به خود اختصاص داده است. زندان قصر در دوره رژیم پهلوی دوم (محمدرضا شاه پهلوی) به عنوان محل شکنجه و اعدام مخالفان رژیم مورد استفاده بود.

سلول‌های تاریک و نمور، شرایط غیر انسانی که آیت الله خمینی، (آیت الله) علی خامنه ای، مرتضی مطهری و آیت الله طالقانی در آن نگهداری می‌شدند را القا می‌کند. در واقع هنگامی که زمان شکنجه می‌رسید، تفاوت نداشت که زندانیان زن بودند یا مرد، جوان بودند یا پیر، مذهبی بودند یا نه.

برخی از عالی رتبگان ارتش شاه و رهبران سیاسی از جمله خسروداد امیرعباس هویدا پیش از اعدام بر پشت بام دبیرستان رفاه در جنوب تهران پس از انقلاب در تاریخ 7 آوریل 1979 میلادی (1357شمسی)در قصر زندانی بودند.

روزنامه انگلیسی گاردین در ادامه به ابتکار شهرداری تهران اشاره کرده و درباره تغییر کاربری زندان به باغ موزه قصر نیز این چنین روایتگری می‌کند: زندان در دهه‌های اخیر بلا استفاده شده بود و در سال 2008 میلادی( 1386 شمسی) تحویل شهرداری تهران شده بود. 
در حال حاضر از این مکان یادبود به خوبی محافظت می‌شود. زندانیان سابق پا به سن گذاشته، که در حال حاضر گروه‌های بازدیدکننده را راهنمایی می‌کنند، خاطرات فضاهای روانی و پیکرهای زخمی را با مردم در میان می‌گذارند. برخی از زندانیان زمان انقلاب حتی جابه جایی از قصر به اوین و زندان‌های غیر مشهور دیگر تهران را به خاطر می‌آورند.

گفتنی است باغ موزه قصر در حال حاضر بعنوان یک مجموعه فرهنگی هنری تاریخی پذیرای شهروندان است.