معماری در خط مقدم چالش زیست انسانی

چگونه می‌توان امیدوار بود که منابع کافی و پایدار برای حفظ حیات روی زمین باقی خواهد ماند? بخشی از این پاسخ در راه‌حل‌های معمارانه نهفته است.

پانزدهمین دوسالانه ونیز و سازمان ملل متحد در سرفصل‌های مسکن و توسعه پایدار شهری با یکدیگر همکاری می‌کنند. این توافق حاصل نشستی است که با حضور جوآن کلوس، مدیر اجرایی سازمان ملل متحد، ریچارد بوردت استاد معماری و برنامه‌ریزی شهری مدرسه اقتصاد لندن و یکی از کارشناسان بنام جهانی در این زمینه و پائولو باراتا و آلخاندرو آراونا رئیس و مدیر دوسالانه در ونیز برگزار شد.

همچنین بر اساس این توافق، دوسالانه ونیز در سومین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد که اکتبر سال جاری میلادی در اکوادور برگزار می‌شود مشارکت خواهد داشت.

این توافق در حالی صورت می‌گیرد که پانزدهمین دوسالانه معماری ونیز در رویکردی مشابه، ارائه راهکارهای مبتکرانه در راستای ارتقای زیست انسانی و رفع تنش بین منافع عمومی و خصوصی در فضاهای شهری را در دستور کار خود قرار داده است.

چندی پیش آلخاندرو آراونا مدیر دوسالانه 2016 ونیز در بیانیه خود در همین رابطه گفت: پانزدهمین دوسالانه معماری ونیز می‌خواهد بار دیگر یادآوری کند که آنچه در اثر بحران‌های معاصر در جهان از دست رفته باید بازگردانده شود، آنچه تا امروز برای بهره مندی طیفی محدود از امکانات زیست مناسب صرف شده از این پس در مسیر منافع تمامی ساکنین زمین جاری شود؛ اینکه ضروری است از تقلیل "ما" به "من" عبور کنیم. ما معماری را به عنوان یک میانبر به سوی برابری دارای قابلیت می دانیم؛ علاقه مند هستیم این ایده را به اشتراک بگذاریم که معماری چگونه می‌تواند به شکل گیری مفهومی گسترده تر و عمومی تر از بهره مندی ها یاری رساند.

یکی از مهم‌ترین مقوله ها در این خصوص انرژی است؛ انرژی تولید می‌شود، مصرف می‌شود و به هدر می‌رود. شهرهای امروز، اشتهای سیری ناپذیری برای انرژی دارند. با این مصرف بی مهابا، چگونه می‌توان امیدوار بود که انرژی منبعی پایدار برای حفظ حیات روی زمین باقی خواهد ماند.

سنگاپور یکی از این کلان شهرهای پرمصرف و سر آسیمه است. به عنوان نمونه نگاهی می کنیم به این شهر و  اینکه متخصصانش چگونه با این چالش روبرو می‌شوند.

پروفسور گرهارد اشمیت مدیر مرکز تحقیقات و توسعه سنگاپور در باره “شهر با منابع انرژی تجدید شونده” می‌گوید:” شهر پایدار به لحاظ منابع انرژی، شهری است که در طول دهه‌ها و قرن‌ها سرپای خود و همه شریان‌های حیاتی آن در حرکت و حیات باشند. جابجایی مواد و مصالح، کالا و اقتصاد، کار و اشتغال و مهاجرت در آن پایدار و روند با ثبات نه تنها دچار وقفه و سکون نشده، بلکه چرخه حیات آن، زنده تر و بهتر شود.”

آسمانخراش های عظیم درشهرهای بزرگ امروزی، مقادیرغیر قابل تصوری انرژی می‌بلعند.

خانم رانی ویردی مدیر اجرایی شرکت کربن نوترال آسیا پاسیفیک، یکی از شرکت‌هایی است که در زمینه کنترل ضایعات کربنی فعالیت می‌کند. او می‌گوید:“اگرتوسعه و توسعه پایدار شهرهای کلان را بررسی کینم، می‌بینیم که این امر چالش بزرگی است. برای اینکه اساس توسعه شهری بر اساس استفاده ازسوخت فسیلی است. به این معنی که مقدار انرژی مصرف شده برای سرپا بودن این ساختمان‌های عظیم و کارکرد آن‌ها هنگفت است.”

سنگاپور یکی ازکلان شهرهای دنیا است که امروزه بامشکل بزرگ کاهش دادن ضایعات کربنی خود دست و پنجه نرم می‌کند. اولین قدم، کاهش مصرف انرژی و برنامه مصرف بهینه از منابع حداقل است.

پروژه‌های ساختمان سازی، یکی از بسترهای آزمودن این برنامه است.

ساختمان‌هایی که مخالف جهت آفتاب و رو به جهت وزش باد هستند ، نیازی به سیستم‌های تهویه ندارند. سفال بام‌ها طوری است که باران را به ناودان هدایت و ذخیره کرده و از نور آفتاب نیز محافظت می‌کند.

دربلوک های بزرگ ساختمانی، گیاه کاشته شده است تا مفید بودن آن‌ها را به عنوان عایق گرما امتحان کنند.

آلن تن، معاون اجرایی موسسه تحقیقات ساختمان سنگاپور می‌گوید:“یکی از حسن‌های کاشت گیاهان به این شکل، این است که دمای عمومی محیط را تا دو درجه سانتیگراد کاهش می‌دهند.

اگر بام پوشیده با گیاهان را با بام سیمانی مقایسه کنیم، می‌بینیم دما را تا 15 درجه کاهش می‌دهند. این در نهایت به کاهش دمای محیط زندگی ساکنان این محله منجر خواهد شد.”

می دانیم که بهره وری از انرژی باعث صرفه جویی قابل ملاحظه ای می‌شود. با این حال انرژی باید ازمنابعی تأمین شود . در شهری مانند سنگاپور می‌بینیم چه راه حل‌های محتملی برای این بهره وری از انرژی خورشید وجود دارد.

پروفسور جوآکیم لوتر از انستیتو تحقیقات انرژی سنگاپور می‌گوید: “تولید 15 در صد انرژی از خورشید، در سنگاپور آسان است. بر اساس محاسبه ما، در دراز مدت سنگاپور می‌تواند بین 20 تا 30 در صد انرژی مورد نیاز خود را از خورشید تأمین کند. ولی قادر نیستیم این میزان را به 50 یا 100 در صد انرژِی مورد نیاز سنگاپور برسانیم چرا که چنین وسعت جغرافیایی نداریم.”

استفاده از انرژی خورشیدی در بسیاری از شهرها هنوز در دوران کودکی خود است. یکی از دلایل آن این است که صفحه‌های خورشیدی با سلول‌های فتوولتائیک بدون سوبسید دولتی از سوخت فسیلی گران تر درمی آید.

تصور اینکه چنین شهرهایی بر منابع تجدید شونده اتکاء کنند، در حال حاضرواقع بیینانه نیست. به همین دلیل بعضی‌ها مدافع و مشوق برنامه‌های انرژی پاک هستند، انرژی با ضایعات کربنی و گازهای گلخانه ای کمتر.

شهرهای دنیا با نیاز روز افزون به مصرف انرژی درحال توسعه و گسترش هستند. در این بخش از آسیا، این مسئله بیش از هر جای دیگر دنیا به وضوح دیده می‌شود.

به همین دلیل استفاده از انرژی پاک، دراین جا مرکز ثقل توجهات است.

خیره شدن به افق شهرها در طلوع و غروب ، نشان می‌دهد که تا حل معمای انرژی پاک و تجدید شونده هنوز راه درازی داریم.