نشست دوم گفتمان شهر : مولفه ها و شاخص های شهر زیارتی

نشست : دومین نشست گفتمان شهر

موضوع : مولفه ها و شاخص های شهر زیارتی

با حضور : حجه الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا پیروزمند قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی

مکان :  سناباد 41،چها راه اول سمت راست، سالن جلسات پژوهشکده ثامن 

زمان : چهار شنبه 7 بهمن ماه 1394 , ساعت 17

دومین نشست «گفتان شهر » چهارشنبه 7 بهمن از سوی گروه پژوهشی مطالعات فرهنگی اجتماعی پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن برگزار شد. در این نشست حجت الاسام و المسلمین دکر علیرضا پیروزمند قائم مقام فرهنگستان علوم اسامی با موضوع «مؤلف هها و شاخص های شهر زیارتی » به ارائه سخنرانی و بحث و تبادل نظر با حاضران پرداخت , که گزیده ای از این مباحث را در ادامه می خوایند.

حجه الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا پیروزمند قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی

در نشست بررسی "  مولفه ها و شاخص های شهر زیارتی " :

" سرمایه داری " را از حرم دور کنیم

شهر زیارتی بیت امام معصوم است

اگر بخواهیم تعریفی از شهر زیارتی داشته باشیم، تنها جمله ای که در تعریف آن می توانیم بگوییم این است که شهر زیارتی باید بیت امام معصوم باشد . در شهر زیارتی باید تمام شهروندان به همه اقتضائات حضور در محضر امام پایبند باشند . البته این حضور چند رکن دارد که دو رکن اصلی آن رکن محتوایی و رکن کالبدی است . شهر زیارتی هویت خود را از جریان ولایت و احساس حضور امام اخذ می کند . این بدان معناست که شهر با جریان ولایت امام در جای جای آن هویت می یابد و شناخته می شود.  وقتی شهری می پذیرد که بخشی از هویتش را روشن فکری سکولار شکل دهد ، یعنی هویتش بر محوریت امام نیست . آیت ا ... شا ه آبادی در یکی از نوشته هایشان به این موضوع اشاره می کنند که شهر اسامی باید از دو ریسمان اخوت و ولایت تشکیل گردد و این دو جریان در محتوا و کالبد آن جاری شود.

سیمای شهر زیارتی باید متناسب با آن شهر باشد

حضور کالبدی شهر زیارتی بسیار مهم است . در این رکن باید مقصود این باشد که هر چیزی که سیمای شهر را شکل می دهد از معماری و نورپردازی گرفته تا صدا ، تصویر و آمایش خیابان همگی متناسب با شهر زیارتی و درواقع بیانگر شهر زیارتی باشد.  همچنین رکن محتوایی نیز که روابط انسانی ، ویژگی ها و ارزش هایی که از این روابط انسانی پدید می آید را شامل می شود باید رابطه مستقیم با امام معصوم باشد.

روابط انسانی در شهر زیارتی باید مدام در حال ارتقا باشد

ما در شاخص ههای شهر زیارتی شاخصه های کلان را داریم که شامل روابط انسانی در شهر می شود.  منظور از روابط انسانی این است که معنویت ، بصیرت و موضع گیری شهروندان آن باید دائما در حال رشد و ارتقا باشد . این در حالی است که نشاط ، عقلانیت ، اعتماد ، دشمن ستیزی ، ولایت مداری ، موضع گیری قاطع و بهنگام ،  خلاقیت و تقوا از ویژگی های این جامعه هستند.

شهرها باید بر محور محلات توسعه پیدا کنند

محات یکی از کانو نهای مهم در شهر است. به عقیده من ، وقتی محل ههای قدیمی یک شهر بنا به سیاست های خاصی از بین می رود یا کمرنگ می شود، هویت شهر نیز از بین می رود و ناپدید خواهدشد. این در حالی است که از دیرباز بسیاری از نیازهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مردم در هر محله برآورده می شده و اکنون هم باید به همین گونه باشد . اگر به شهر تهران که در چند سال اخیر رشد و توسعه پیدا کرده است توجه کنید، می توانید این نکته را درک کنید که تهران با تمام عظمتش، متاسفانه یکی از فقیرترین شهرهای کشور از نظر تعداد مسجد است . این فقر را می توان در مناطق شمالی، غربی و شرقی تهران بیشر ببینیم. البته تا جایی که من می دانم، این رویه در مشهد نیز اتفاق افتاده است و در بعضی مناطق مشهد هم این فقر دیده می شود.

یک شهر اسلامی قبل از اینکه اسلامی باشد نماد مدنیت است

یکی از محورهای شهر اسامی ذکر و بندگی خداست و در این میان، شهر زیارتی ظرفیت تبدیل شدن به این امر را دارد، البته اگر بتوانیم حضور امام را در هر جایی از شهر احساس کنیم. اگر شهر اسامی پذیرفت که بر مبنای سکولار شکل بگیرد، به طورحتم هویتی ۴٠ تکه خواهدداشت و دیگر بر مبنای هویت امام نخواهدبود . این در حالی است که شهروندان شهر اسامی باید به هم گرایی روی بیاورند و آهسته آهسته خود را از یاد ببرند تا خود را در حلقه ای بزرگ تر، یعنی ملحق به ولایت خدا، حاضر ببینند. حلقه خود، خانواده، خویشان، همسایه، محله، جامعه شهری، امت واحد اسلامی، ارتباط با کل عالم ، اتحاد با نفس ولی اعظم ، حلقه های روابط انسانی و...  سیر او تا خداست و در شکل گیری بافت شهری ملتزم بودن به این سیر و سلسله مراتب بسیار کارگشاست.

جامعه اسلامی از نظر فرهنگی بر محور عبادت است

از نظر کالبدی نیز این جریان ولایت امام در شهر از طریق سطوح بیت ا... اتفاق خواهدافتاد. جامعه اسامی باید از نظر فرهنگی بر محور عبادت مهندسی شود. توصیه آموزه های دینی به داشن مصلی در خانه تا ایجاد حسینیه ها و مساجد و نمازجمعه و کعبه از این اصل پیروی می کند . جامعه از طریق ساختارهای مساجد بر محور عبادت طبقه بندی خواهدشد و در پرتو چنین پهنه بندی ای است که خانه های امن و درنتیجه زندگی سالم خواهیم داشت.

در حال حاضر مسائل فرهنگی در رشد شهرها اولویت ندارد

همیشه محوریت رشد شهرها و برنام هها ابتدا به موضوعات اقتصادی، سیاسی و سپس اجتماعی و در درجه آخر به مسائل فرهنگی اختصاص می یابد . البته گاهی مسائل و برنامه های فرهنگی را با خدمات اجتماعی ادغام می کنند و برایندش این می شود که مسائل فرهنگی همیشه نادیده گرفته م یشود. در حالی که اگر بخواهیم شهر زیارتی را بر اساس شاخص های آن در نظر بگیریم، باید در برنامه ریزی های خود ابتدا به مسائل فرهنگی توجه کنیم.  ما همیشه در این طور وقت ها شیپور را وارونه می زنیم و بعد می گوییم: چرا این گونه شد؟ د ر حالی که باید مسجد محور توسعه شهری قرار بگیرد.

اقتصادمحوری در توسعه شهری باعث خودنمایی است

اگر نگاهی به شهرهای توسعه یافته امروز در کشور بیندازیم، خواهیم دید که شهرهای ما زیبا نیست، چرا که هماهنگی و تناسب خاصی در آن ها دیده نمی شود و این رعایت نکردن تناسب به اقتصادمحوری در توسعه شهری برم یگردد. متاسفانه باید این حقیقت تلخ را بپذیریم که در نتیجه اقتصادمحوری به جای توسعه فرهنگی، خودنمایی به جای خدانمایی ترویج می شود. بیت امام محل ذکر خداست. بنابراین در تمام سطح شهر زیارتی به عنوان بیت امام باید اذکاری برای دعوت به خدا باشد، نه دعوت به نفس و دنیا و این مهم زمانی محقق م یشود که شعاع وجود امام بر محتوا و کالبد شهری جاری شود و این نیز در گرو محل همحوری با مرکزیت مساجد و طراحی فضای شهری با محوریت فرهنگ محقق خواهدشد. در یک جمله، می توان گفت در فیزیک شهر زیارتی عبادتگاه و در روابط انسانی آن نیز خدمت به امام محوریت دارد.

اطراف حرم نباید بازار و پاساژ باشد

یکی از انتقادهای من درخصوص مشهد که یک شهر زیارتی به شمار می رود وجود بازارها و پاساژها در اطراف حرم است. کسی که برای زیارت می آید باید در اطراف حرم حوزه های علمیه ، دانشگاه ها و فضاهای آموزشی ببیند . هرچه پول و سرمایه داری را از حرم دورتر کنیم ، محیط فرهنگی پیرامون حرم سالم تر است و هرچه نزدیک تر کنیم ، محیط فرهنگی دچار آسیب بیشری می شود.  باید در اطراف حرم مراکز فرهنگی گسترش پیدا کنند . مردم باید در اطراف حرم نور، جلال و جمال را ببینند. لذا اولویت اول باید به مسائل فرهنگی، سپس سیاسی و در انتها به اقتصاد داده شود.

برای خادمان ثامن الحجج)ع( آیین نامه تدوین شود

در شهر زیارتی هریک از شهروندان خادمان امام رضا)ع( هستند و شهروندی که خانه اش به حرم نزدیک تر است باید ایثارگرترین و خادم ترین فرد به زائران امام رضا)ع( باشد ، نه اینکه سودجوترین آن ها.  لذا باید مفهوم خادم بودن را گسترش داد و برای شهروندانی که می خواهند به زائران حرت ثامن الحجج)ع( خدمت کنند آیین نامه ای تدوین شود. احساس حضور در محضر امام ادب ، تواضع ، صداقت ، مسئولیت پذیری ، اخوت و محبت می آورد.

جهت عضویت در کانال تلگرام گفتمان شهر  بر روی لینک زیر کلیک نمایید ...

https://telegram.me/gofteman_shahr

به شهر مي انديشيم . . . 

( اين كانال آخرين اخبار، گزارش ها و برنامه هاي دبيرخانه گفتمان شهر را كه با هدف ترويج گفتگو پيرامون مسائل شهري داير گرديده است، منتشر مي نمايد. )