گردهمایی معماران و شهرسازان در روز جهانی شهرساز

وزیر راه و شهرسازی در گردهمایی معماران و شهرسازان به مناسبت روز جهانی شهرساز ضمن تأکید براینکه باید فهم خود از مسئله شهرسازی را تغییر دهیم گفت: قطعا اهمیت داشتن فهمی از مسائل شهری از توجه به تنگناهای مالی موجود در این حوزه بیشتر است چراکه داشتن تحلیل مورد اجماع بین نخبگان ملی از مسائل شهری و رواج سوداگری در کشور دلایل اصلی بیمار شدن این حوزه به شمار می‌رود.

گردهمایی معماران و شهرسازان به مناسبت روز جهانی شهرساز با حضور عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، محمدسعید ایزدی معاون وزیر و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، حامد مظاهریان معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی، سید محمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و محسن حبیبی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و جمعی از شهرسازان و صاحبنظران در خانه گفتمان شهر و معماری (خانه وارطان) برگزار شد.

آخوندی در این نشست ضمن تبریک روز جهانی شهرساز به شرکت‌کنندگان اعلام کرد: من مطمئن هستم که این نشست و گفتگوهای از این قبیل در خانه گفتمان شهر و معماری به طور قطع می‌تواند بستری برای حل مشکلات کشور و مسائل از این دشوارتر فراهم کند.

آخوندی در ادامه اضافه کرد: من نمی‌خواهم از طرف دولت سخن گفته و از شرایط سخت و تگناهای مالی کشور صحبت کنم، یقینا این مسائل را همه به طور کم و بیش می‌دانند، ولی اجازه دهید در ابتدا، پیش از صحبت درخصوص مشکلات مالی، اشتغال و ... جامعه شهرسازی، فهمی از تحولات شهری و آنچه که در شهرهای ایران از گذشته تا کنون اتفاق افتاده است پیدا کنیم.

وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: من فکر می‌کنم اهمیت داشتن فهمی از مسائل شهری از این تنگناهای مالی موجود بیشتر است. اگر فرض کنیم که درحال حاضر دولت از وضع مالی خوبی برخوردار بود ولی ما دارای همین روند در ادامه بحث شهرسازی در ایران بوده و همین فهم را از تحولات شهری داشتیم قطعا اتفاق خاصی رخ نمی‌داد. ۱۰ برابر پول فعلی کشور نیز با وجود این روش برای ما فایده‌ای نداشت.

وی با تأکید براینکه سرمنشأ بحران فعلی شهری در کشور بی‌پولی نیست گفت: قطعا منشأ این وضعیت نداشتن تحلیل مورد اجماع بین نخبگان ملی از مسائل شهری ایران است. ما باید این سؤال را از خود بپرسیم که در شهرهای ایران چه اتفاقی افتاده و شما چه انتظاری از شهر دارید؟ در حقیقت مسئله یک شهر چیست؟ این همان بحثی است که در سال ۷۲ در هتل همای مشهد مطرح و درخصوص آن صحبت کردم.

آخوندی ادامه داد: ما در آن جلسه که با حضور نمایندگان و انجمن‌های مختلف شهرسازی برگزار شده بود دیدیم که آن جمعیت یکهزار نفری تنها در رابطه با صورت حساب و مسائل مالی صحبت می‌کردند. من در همان جلسه نیز مطرح کردم که وقتی صحبت از تحولات اجتماعی، اقتصادی، توسعه و رشد جامعه شده و وقت عمل می‌رسد همه دنبال این هستند که دولت پرپولی باشد تا منابع را به اندازه لازم بین همه بخش‌ها توزیع کند. در حقیقت آنچه مطلوب آموزش مهندسی در ایران بوده این است که یک دولت پرپول کار مهندسی را برای عمران و آبادانی تعریف کند.

عضو کابینه دولت تدبیر و امید با بیان این منطلب که مفهوم واژه مهندسی در مصدر یونانی آن حرفه و دانشی است که مسئله را حل می‌کند، اظهار کرد: ما در عمل به این مفهوم توجهی نکرده و تنها می‌خواهیم سرویس ارائه کنیم و به مرحله حل مسئله نرسیده‌ایم.

آخوندی در ادامه موضوع شهرسازی را مسئله‌ای مهم برای آینده ایران دانست و افزود: من کمتر کسی را دیده‌ام که با شجاعت کامل دراین‌ باره در کشور صحبت کند، ولی واقعیت آن است که ما چه در جایگاه دولت، چه حرفه و چه از بین مردم نمی‌توانیم از آن فرار کنیم.

عضو کابینه دولت یازدهم با اشاره به این نکته که درحال حاضر بخش عمده‌ای از جابه‌جایی جمعیت در حوزه تحولات شهری در کشور رخ داده است گفت: زمانی جمعیت شهری در ایران ۳۰ درصد بود ولی در زمان فعلی این جمعیت تا ۷۲ درصد افزایش و در مقابل جمعیت روستایی به ۲۸ درصد کاهش یافته است. با توجه به این مسئله تا چه اندازه دیگر قرار است این تحولات و جابه‌جایی شهری بزرگ بار دیگر در کشور رخ دهد؟

آخوندی خاطرنشان کرد: زمانی مسئله تهیه طرح‌های جامع و تفصیلی بسیار مهم بوده و همه مشغول طراحی آن بودند ولی در زمان فعلی می‌بینیم که همه شهرها دارای این دو طرح بوده و حتی چندین بار نیز بازنگری شده‌اند. آیا به تصور شما ما می‌توانیم همچنان مانند دهه ۵۰ و ۶۰ از تیپ ۱۲ برای شهرسازی خود استفاده کنیم؟ با توجه به اینکه زمانی در کشور نیاز به تولید انبوه مسکن بود آیا می‌توانیم بگوییم که هنوز امکان تعریف پروژه‌های انبوه‌سازی به صورت دهه ۶۰ در کشور وجود دارد؟ ما هم اکنون می‌بینیم که واقعا بسیاری از واحدهای تجاری در شهرهای ما خالی و بی‌استفاده مانده‌اند.

وزیر راه و شهرسازی با تأکید براینکه قطعا دولت باید کاری انجام داده و بستر را فراهم کند گفت: ما باید ببینیم که از شهر چه اندیشه‌ای داریم؟ هم اکنون در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و ... کشور بحث این است که باید در بخش مسکن اتفاقاتی رخ دهد. آیا واقعا برای حل این مشکل می‌شود یک میلیون مسکن مهر دیگر ایجاد کرد؟ آیا این اقدام مشکلی را حل می‌کند؟ من فکر می‌کنم که ما در این بخش گفتگوی کمی کرده‌ایم. همانطور که می‌دانید مبنای فعالیت‌های من در حوزه وزارتخانه همیشه بر گفتگو بوده تا بتوانیم موضوعات را بهتر بفهمیم. مشخصا میزان نشست‌های برگزار شده با اهل حرفه در این دوره در وزارت راه و شهرسازی تأیید کننده این مطلب است.

عضو کابینه دولت یازدهم ضمن اشاره به این مطلب که از یک طرف تحولات جمعیتی در کشور ما به ثباتی رسیده است گفت: درحال حاضر مسائل شهری ما یا در حاشیه شهرهای بزرگ است یا ازبین رفتن بافت‌های میانی و بافت‌های تاریخی کشور است. این درحالی است که ۳۰ درصد جمعیت ما نیز در بدمسکنی بسیار شدید به سر می‌برند. با وجود این شرایط تیپ شهرسازی ما چیست؟ کدام یک از شرح خدمات ما این مسئله را لمس و درک می‌کند؟ درحقیقت  شرح خدمات و طرح جامع ما مسائل و مشکلات دیگری را پاسخ می‌دهد. ما دارای چند دفتر هستیم که بتواند تنها صورت مسئله شهر بهارستان که ۱۰۰ درصد آن حاشیه‌نشین است را تعریف کند؟ شما با تیپ ۱۲ شهرسازی چه مشکلی از قلعه حسن خان یا شهر قدس با ۴۰۰ هزار نفر جمعیت را می‌خواهید رفع کنید؟ کدام یک از طرح‌های تفصیلی ما توانست یکی از مسائل بافت قدیمی شهر تهران یا شیراز و مشهد را حل کند؟

وی اضافه کرد: با توجه به اتفاقات رخ داده در کشور فرض کنید درحال حاضر منابع مالی لازم فراهم بوده و بازنگری طرح جامع ۱۰۰ شهر نیز انجام می‌شد با این وضعیت آیا معضل حاشیه‌نشینی یا مشکلات بافت تاریخی و بافت فرسوده حل می‌شد؟

وزیر راه و شهرسازی با تأکید براینکه ما همچنان در تعریف مسئله شهری در کشور مشکل داریم افزود: در اجلاس هبیتات 3 مطرح شد که هر یک دلار که در مرکز شهر هزینه می‌کنید یک خلق ارزش افزده کرده و هر دلاری که حذف می‌کنید به اندازه ده‌ها دلار ضرر ایجاد می‌کند. این خیلی مهم است که ما آیا از هزینه کرد پول انتظار داریم کاری را تولید کنیم یا اینکه مسئله و مشکلی را حل کنیم؟ از هزینه کردن پول انتظار داریم ارزش افزوده جدیدی را ایجاد کنیم یا فقط به عده‌ای شغلی داده باشیم؟ من تصور می‌کنم بحث امروز شما تنها در این بی‌پولی نمود پیدا کرده است و شهرسازی خیلی قبل‌تر از این دچار مشکل شده است.

به گفته آخوندی آن روزی که شهرسازی کشور دچار سوداگری مطلق شده و تمام قوانین و مقررات شروع به خرید و فروش کردند و شهرسازی و برنامه آن ابزاری برای خرید و فروش شد و به دنبال آن جامعه حرفه‌ای نیز هیچ گونه حساسیتی از خود نشان نداد در آن روز بود که شهرسازی کشور دچار مشکلی بزرگ شد.

عضو کابینه دولت تدبیر و امید با تأکید براینکه آیا شهر فعلی به معنای واقعی یک شهر است یا یک جنگل ساختمانی اعلام کرد: اگر برنامه‌ای نبود و قرار بود هرکس هرکاری که می‌خواهد انجام دهد واقعا شرایط بدتری از وضعیت فعلی پیش می‌آمد؟ اینکه بر اساس یک برنامه در اطراف تهران (پرند، پردیس، اندیشه و هشتگرد) ۲۴۰ هزار واحد مسکونی ساخته می‌شود، آیا این برنامه شهرسازی است؟ آیا ما در اطراف کلانشهر تهران ظرفیت ساخت این تعداد واحد مسکونی را داریم؟

وی در این خصوص اظهار کرد: ما مجبور هستیم که همه بار دیگر به مرور مسائل بپردازیم، من در برابر جامعه مسئولیت داشته و نمی‌خواهم شانه از زیر آن خالی کنم. ولی به نظر من سرانجام باید یک تحلیلی از آینده شهرنشینی در ایران داشته باشیم. ما قطعا باید ببینیم که شهرنشینی در کشور به چه مسیری می‌رود؟ آنقدر که نسبت به مسائل بی‌اعتنا شده‌ایم به راحتی از کنار آمار و ارقام می‌گذریم. هرکسی یک عدد از وجود خانه‌های خالی در تهران را اعلام می‌کند. آن چیز که مشخص بوده آن است که عدد موجود بدون شک عددی بزرگ و قابل توجه است. بنابراین شرایط بازار حرفه‌ای مهندسین معمار و شهرساز نشان دهنده وجود یک مشکل در این بخش است و نشان می‌دهد که تقاضا مانند گذشته در این حوزه وجود نداشته و کارکرد سابق خود را ندارد .

وزیر راه و شهرسازی با تأکید براینکه این مشکل مخصوص تهران نبوده و سایر شهرهای کشور را نیز در بر می‌گیرد گفت: اتفاقی در ایران افتاده که به دلیل سرعت تدریجی آن متوجه رخ دادنش نشده‌ایم. بساز و بفروشی‌ها آنقدر رخ داده که هنوز تفکر انجام گودبرداری ۳۲ متری و ساخت برج در یک منطقه مسکونی در کشور دیده می‌شود.

به گفته این مقام مسئول شهرسازان وقتی با بحران روبه رو شدند که سوداگری شهری در اختیار شهرسازان قرار گرفت. وقتی در یک شهر به ازای هر ۶ نفر یک واحد تجاری وجود دارد مشخص است که آن شهر چه آینده‌ای در پیش رو دارد؟

وزیر راه و شهرسازی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: در روندهای کلی، تحولات جمعیتی و نحوه مدیریت شهری اتفاقاتی رخ داده است که نتیجه آن تغییر صورت مسئله شهرسازی است. در حقیقت علت مطرح شدن بحث بازآفرینی شهری آن است که صورت مسئه دیگر طرح جامع تفصیلی نیست بلکه باید در آخر کار برای منطقه ۱۰ یا ۱۲ تهران تدبیری بیاندیشیم. ما باید فکری برای تمام حاشیه‌های کلانشهرهای خود داشته باشیم. وقتی که می‌بینیم ۴۰ درصد جمعیت بندرعباس حاشیه‌نشین هستند به واقع طرح تفصیلی چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ صورت مسئله شهری تهران در سطح شهرسازی و معماری به طور کامل تغییر یافته است.

وی در خصوص بحث مرمت ساختمان در بخش معماری نیز بیان کرد: اگر ما ساختمانی داشته باشیم که نخواهیم آن را تخریب کرده و از نو بسازیم و خواستار مرمت آن باشیم آیا کسی حوصله انجام این اقدام را دارد؟ در حقیقت تعریف معماری در ایران آن است که چند پلاک را تخریب و آن‌ها را  تجمیع کنیم، من به واقع دنبال معماری هستم که با مردم صحبت کرده و بتواند مشکلی را از یک خانواده رفع کند.

این مقام مسئول با تأکید براینکه ما باید شرح خدمات را در این حوزه تغییر دهیم اظهار کرد: ما باید شرح خدمات و صورت مسئله را از نو تعریف کنیم. شاید به تصور شما این اقدام وظیفه دولت است ولی من می‌خواهم بگویم که اگر شما دنبال کار هستید مسئله و مشکل موجود این مواردی است که به آن اشاره شد. مشکل این نیست که اعتبار طراحی شهری اختصاص پیدا کرده و توزیع شود، این نتیجه خاصی ندارد.

وی درباره سازمان نظام مهندسی در کشور نیز خاطرنشان کرد: نظام صنفی ما در حوزه معماری و شهرسازی مبتنی بر یک کارفرمای قدر قدرت دولتی و مجموعه شرکت‌هایی است که به این کارفرمای انحصاری سرویس می‌دهند. این درواقع در پیمانکاری نیز به همین ترتیب است. در زمان گذشته کارفرمای بزرگ دولت بوده و همه کارمند آن بودند.  ولی آیا سهم دولت در اقتصاد فعلی با سهم آن در ۴۰ سال گذشته برابر است؟

این مقام مسئول با بیان این مطلب که نظام حرفه‌ای و صنفی باید از یوغ اتصال به دولت خارج شود گفت: چرا سازمان برنامه و بودجه باید طرح‌ها را طبقه بندی کرده، صلاحیت دهد و یا درجه‌بندی کند؟ همه این موارد را ما خود پذیرفته‌ و تاکنون ضررهای آن را دیده‌ایم. من اطمینان دارم که اگر هنوز هم کسی درصدد اصلاح آن برآید حتما در بین افراد صنف خود حرفه، بیشتر از جای دیگر شاهد مقاومت‌ها خواهد بود.

آخوندی اضافه کرد: اساسا نظام صلاحیت از نظام برنامه باید بیرون بیاید. ما قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان را نوشتیم تا تمام مهندسین از دولت مستقل شوند در ادامه دیدیم که خود مهندسان تمایل به این استقلال ندارند. هنوز هم به عقیده من تنها راهکار این مشکل آن است که سرانجام باید یک نظام مهندسی ساختمان، معمار و شهرساز داشته باشیم که بحث صلاحیت آن جدای از دولت باشد. دولت نیز در این بخش مانند یک کارفرما می‌تواند مهندس مشاور خود را انتخاب کرده و مقرراتی برای طرح‌های خود داشته باشد ولی این دلیل نمی‌شود که این مقررات را بر تمام بازار حرفه‌ای جاری کنیم.

وزیر راه و شهرسازی در این خصوص بیان کرد: فهم من از این مسئله آن است که شاید من نتوانم این مسئله را حل کنم ولی در جامعه تعداد زیادی اندیشمند وجود دارد که مرتبا آن را رصد می‌کنند. این افراد نیز راه‌حل ارائه داده و در انتها می‌توانند این راه حل را در صورت صحیح بودن بفروشند. اگر من نتوانستم یک مسئله را درست تشخیص بدهم دلیل نمی‌شود که دیگری نیز نتواند آن را تشخیص دهد چراکه این جامعه، جامعه بسیار بزرگی است.

وی در ادامه این بحث اضافه کرد: حقیقت این است که سرانجام افرادی به حل مسئله می‌پردازند که برای ما نیز جای تعجب دارد. من همواره به توانایی جامعه ایران ایمان داشته و دارم و فکر می‌کنم که مهندسان بسیار هوشمندی در ایران هستند که به حل مسئله پرداخته و به ما نیز یاد می‌دهند. به همین دلیل است که من همواره امید دارم که توانایی جامعه از توانایی تک تک مهندسین بیشتر است و ما باید به آن‌ها امید داشته باشیم.

عضو کابینه دولت و تدبیر و امید در بخش دیگری از سخنانش با تأکید براینکه فارغ از مسئله عمران و آبادانی بحث معنا نیز از اهمیت بالایی برخوردار است گفت: فکر می‌کنم در حال حاضر جامعه جوان ایران که قدرت انتخاب جهانی دارد و در کنار آن از خود ایران نیز فهم خوبی دارند شاید بیشتر از افراد مسن‌تر به دنبال معنا باشند. اگر در ایران دنبال معنا هستیم باید مفهوم ایران‌شهر را مبنا قرار داده و با بازخوانی آن به جستجوی یک معنا بپردازیم.

وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: در ۴ و ۵ دهه گذشته به شکل بسیار عجیب و فزاینده‌ای کالبد بر معنا غلبه داشته است و سازمان اجتماعی که فرم و کالبد آن همان محله بوده و ما دنبال آن هستیم در حد بسیار زیادی لطمه خورده است. لذا بازگشت به معنا و یک طراحی کالبدی که متأثر از معنا و سازمان اجتماعی باشد شاید در نحوه سازماندهی و سازمان حرفه‌ای خود نیاز به تحولاتی داشته باشد.

آخوندی در پایان بیان کرد: امیدوارم همه تلاش کرده  و با یک عظم جدی بتوانیم ایرانی را بسازیم که از زندگی و نفس کشیدن در آن لذت ببریم.