مرمت کلیساهای ارامنه، پروژه مشترک ایران و ارمنستان

ایران و ارمنستان در زمینه مرمت کلیساهای ارامنه در ایران و آثار و بناهای تاریخی ایران در ارمنستان همکاری می‌کنند.

مرمت کلیساهای ارامنه وانجام پروژه‌های مشترک در حوزه میراث ناملموس ایران و ارمنستان، تفاهمی بین موزه ای است که اخیراً به امضای رئیس‌سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و وزیر فرهنگ ارمنستان رسیده است که طی آن علاوه بر مرمت کلیساهای ارامنه، انجام پروژه‌های مشترک در حوزه میراث ناملموس ایران و ارمنستان نیز دنبال می‌شود.

محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در گفت‌وگو با میراث آریا، اهداف یادداشت تفاهم همکاری بین موزه‌ای که به امضای رئیس‌سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و وزیر فرهنگ ارمنستان رسید را تبیین کرد و گفت: پیرو این تفاهم‌نامه که بر گسترش همکاری‌های بین موزه‌ای، تأکید دارد بحث مرمت آثار تاریخی دنبال می‌شود و قرار است این دو کشور در زمینه مرمت کلیساهای ارامنه در ایران و آثار و بناهای تاریخی ایران در ارمنستان با هم همکاری داشته باشند. علاوه بر بحث مرمت کلیساهای ارامنه در ایران، حفاظت و اضافه کردن این آثار به میراث جهانی نیز دنبال می‌شود.

طالبیان گفت: بعلاوه چند موضوع مشترک میراث ناملموس نیز بر اساس این یادداشت تفاهم در دستور کار قرار می‌گیرد، قرار است بعد از ژانویه گروهی از متخصصان حوزه میراث ناملموس به ایران بیایند و پرونده‌های مشترکی را با هم دنبال کنند.

طالبیان گفت: امضای این تفاهم‌نامه‌های همکاری، در جهانی که نابسامانی‌ها در آن افزایش و خشونت رواج پیدا کرده است می‌تواند همبستگی کشورها را به دنبال داشته باشد، به موجب آن از رواج خشونت جلوگیری کند و فضای امنیت را برای 2 کشور بوجود آورد و صلح را افزایش دهد.

او افزود: تعاملات فرهنگی ارتقای دانش حوزه‌های مختلف میراث‌فرهنگی را به دنبال دارد، بعلاوه می‌توانیم از تجربیات هم استفاده کنیم. همچنین زمینه بازدید و افزایش گردشگران بین 2 کشور افزایش پیدا می‌کند، و این مسئله می‌تواند به لحاظ اقتصادی، زمینه‌های همکاری تجاری بین 2 کشور را افزایش دهد.

معاون میراث فرهنگی گفت: بحث پژوهش‌های مشترک در زمینه‌های باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، زبان‌شناسی و سایر علوم حوزه میراث فرهنگی یکی دیگر از ثمرات این تفاهم‌نامه خواهد بود، ما نیازمند این هستیم که با انجام پروژه‌های مشترک و شناسایی اشتراک‌های دو کشور خلاهای موجود را شناسایی و پر کنیم.

ویژگی کلیساهای ارامنه ایران

کلیساهای ارمنیان ایران را می‌توان به سه گروه اصلی تقسیم کرد؛ کلیساهایی که پیش از سده چهاردهم میلادی ساخته شده‌اند، کلیساهای دوره صفوی و کلیساهای سده‌های نوزدهم و بیستم میلادی.

کلیساهایی که پیش از سده چهاردهم میلادی ساخته شده‌اند بیشتر در آذربایجان هستند. این کلیساها با سنگ تراشیده شده بنا گردیده‌اند. کلیساهای دوره صفوی در اصفهان، شیراز و بوشهر ساخته شده‌اند. کلیساهای اصفهان با آجر و خشت خام بنا گردیده‌اند و گنبد آن‌ها گرد و مدور است. کلیساهای سده‌های نوزدهم و بیستم میلادی، با رعایت سبک معماری ارمنی، در اکثر شهرهایی که ارمنیان در آن‌ها سکونت دارند ساخته شده است.

از زمان پیدایش مسیحیت و به ویژه از قرن هفتم، کلیساهای ارامنه در ایران نمودی مستمر از تعاملات و روابط فرهنگ ارمنی با فرهنگ فارسی و تمدن‌های ایرانی بعد از آن و گواهی بر چشم انداز وسیع و ناب سبک معماری و تزئینی فرهنگ ارمنی و تبادلات آن با سایر فرهنگ‌های منطقه همچون  بیزانس، ارتودوکس، آشوری، فارسی و اسلامی هستند. این کلیساها از 2000 سال تخریب انسانی و بلایای طبیعی جان سالم به در برده و چندین بار مطابق با روح سنت‌های فرهنگی ارمنی بازسازی شده و در حال حاضر تنها بقایای مهم بر جای مانده از فرهنگ ارمنی در این منطقه هستند. کلیسای سنت تادئوس که احتمالاً آرامگاه تادئوس مقدس، از حواریون عیسی مسیح است، همواره ارزش معنوی بالایی برای مسیحیان و ساکنان دیگر منطقه داشته و هنوز هم مکانی زیارتی و محلی برای انجام مناسک مذهبی ارامنه است.

 کلیساهای ارامنه در ایران نشان دهنده اهمیت برجسته و جهانی سبک معماری و تزئینی ارمنی بوده و گواهی بر تبادلات بسیار مهم فرهنگی با دیگر فرهنگ‌های متطقه به ویژه بیزانس، ارتودوکس و فرهنگ فارسی هستند. در حاشیه جنوب شرقی منطقه اصلی فرهنگ ارامنه، کلیساها به یک مرکز اصلی جهت اشاعه فرهنگ ارمنی در منطقه مبدل شدند و آخرین بازمانده از این فرهنگ در منطقه هستند که از تمامیت و اصالت قابل قبولی برخوردارند.