شهر، فرمان‌پذیر نیست
شهر موجودی است زنده و متأثر از متغیرهای نامحدود با برهمکنش درونی و مدام در حال تغییر. مدیریت شهر از گونه سیاست گذاری است یعنی تلاشی برای تاثیرگذاری بر عملکرد سیستمی باز و فرمان ناپذیر.بنظر می‌رسد تیم فعلی مدیریت شهری تهران، در سیاست‌گذاری ضعف دارد.
هنوز بسیاری از مشکلات اساسی تهران با ابتدای این دوره شهرداری تفاوتی نکرده است. همچون نمونه هایی از این مشکلات، به ترافیک و مشکل همزادش یعنی آلودگی هوا اشاره میشود که از دلایل تداوم آن، روحیه پروژه محوری حاکم بر مدیریت شهری است. در این دوره، روال به این شکل بوده که کارهابه چند پروژه تقسیم شود، برای هر پروژه منابع را تامین کنند و سپس با کنترل زمان و محدوده، آن را به نتیجه برسانند. اما هنگامی که وضع پیچیده و چند لایه میشود و به جای پروژه‌های محدود با فرایندهای کند و مستمر روبرو میشویم، مدیران منفعل می‌شوند.
چندمثال:
1-حمل و نقل همانند بازار، طرف تقاضا دارد یعنی نیاز به جابه‌جایی و طرف عرضه دارد یعنی شبکه دسترسی. مدیریت حمل و نقل به معنای ایجاد تعادل میان این دو طرف است. بعد از 11 سال میتوان از مدیریت شهری تهران پرسید که برای مدیریت تقاضای حمل و نقل چه کرده؟ علت ریشه‌ای ترافیکی تهران برنامه‌ریزی غلط شهری و توزیع نامتناسب «کاربری» زمین است که باعث شده فاصله میان نقاط جاذب سفر، با نقاط مولد سفر بیشتر از متوسط کلان‌شهرهای توسعه یافته باشد. میتوان پرسید که برای کاهش تقاضای سفر چه شده؟ طرح های تفصیلی تهران چقدر با هدف کاهش ترافیک تدوین شده و در عمل شهرداری چقدر به آن پایبند بوده و وسوسه درآمدزایی را مهار کرده؟ نگاهی به خیابان‌های تهران و ساخت و سازهای آن،پاسخی است به این پرسش ها!
2- شهردار تهران علاقه مند به افتتاح پروژه هاست و بارها با افتخار تاکید کرده تهران را به کارگاهی عمرانی به وسعت شهر بدل کرده است. در عمل هم پروژه های زیادی ساخته شده.اکنون میتوان از شهرداری پرسید تاثیر پروژه های افزایش سطح شبکه برافزایش کارایی شبکه و سرعت تردد در شهر چه بوده؟ آیا شهرداری مدل‌هایی دارد که بر اساس آن بشود رابطه میان این متغیرها را سنجید و به صرفه بودن این سرمایه‌گذاری سنگین را برآورد کرد؟
3-طبق آمارغیررسمی بیش از یک سوم فضای معابر اصلی شهر تهران در ساعات کاری، برای توقف خودروهای حاشیه معابر اشغال شده و عملا برای تردد استفاده نمیشود. یعنی یک سوم سرمایه‌گذاری برای افزایش طرف عرضه معابر، صرفا به دلیل کمبود پارکینگ هدر می‌رود. شهرداری تهران برای حل این مشکل چه کرده است؟ سیاست‌های شهرداری برای توسعه پارکینگ‌های عمومی و . . . چه بوده است؟
4-شهرداری تهران بدرستی صدها میلیارد تومان برای توسعه سیستم‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات هزینه کرده است. اکنون آیا می‌تواند پاسخ دهد که در عمل چقدر از این سیستم‌ها استفاده میشود و تاثیر ملموس آنها در مدیریت شهری چیست؟ نقش ناکارآمدی بوروکراتیک نهاد شهرداریدر مضمحل کردن این سرمایه‌گذاری چقدر است؟
مثال‌های بالا چند نمونه از مسائلی است که صرفا با مدیریت پروژه، حل نمیشود و به فرایندهای مستمر سیاست‌گذاری و بازخورد و بهبود نیاز دارد.
در سال‌های دهه 80 میدانستیم که مسأله اصلی ترافیک و آلودگی هوا در تهران نه تعداد خودرو است (سرانه اش چندان بالا نیست) نه میزان بزرگراه و معابر شریانی (سرانه آن حتی از بعضی از شهرهای پیشرفته بیشتر است). بلکه دلیل اصلی مشکلات، پایین بودن ضریب سرنشین در سفرهای درون شهری و بالا بودن متوسط مسافت طی شده روزانه شهروندان است. اما در آن سال‌ها ائتلافی از مهندسان عمران (که ساخت و ساز حرفه و شغل آنها است) و مدیران حاکم بر شهرداری تهران، به شدت بر ضرورت بزرگراه‌سازی همراه با افزایش جریمه تخلفات رانندگی تاکید داشتند.
در این دوران راهنمایی و رانندگی تهران،در کنترل عملیاتی شهرداری بود و در مقابل شهرداری هم بودجه راهنمایی و رانندگی را تقبل میکرد، درهمین دوران هم میزان جریمه‌ها و هم کنترل معابر توسط پلیس هم افزایش پیدا کرد، پروژه‌های عمرانی هم با قوت پیش میرفت، اما مشکل ترافیک و آلودگی هوا کمتر نشد، بلکه افزایش هم پیدا کرد، حتی در همان سالهایی که از تولید خودرو هم کاسته شد و روند افزایش مالکیت خودرو هم شدت سال‌های گذشته را نداشت.
گویا مدیریت شهری هنوز به ذات سیاست‌گذاری شهری و پیچیدگی‌های آن اهمیت لازم را نمیدهد و با وجود همه حمایت‌ها ازسوی اکثریت مجلس و شورای شهر در دوره‌های مختلف، تبلیغ رسانه‌ای فراگیر، ارتباط مناسب با نهادهای حاکمیتی، اجازه تاسیس بانک و... هنوز هم به‌دنبال اختیارات مدیریتی بیشتر است. چون تصور می‌کند شهر با اختیار بیشتر و تحکم رفتارهای مدیریتی تغییر می‌کند.
مشکل بزرگ مدیریت شهری آن است که هنوز می‌خواهد به شهر فرمان دهد، در حالیکه شهر فرمان‌پذیر نیست، سیاست‌پذیر است.
نویسنده : نیما نامداری
* شما می توانید با کلیک بر روی عبارت کانال تلگرام دیده بان معماری و یا لینک ذیل :
https://telegram.me/architecturemonitor
به کانال فوق دسترسی داشته باشید ...
تذکر : استفاده از مطالب وب سایت ستاوین ( شبکه هنر و معماری ستاوین ) فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است . کلیه حقوق، محتوا و طراحی سایت متعلق به وب سایت ستاوین می‌باشد. در غیر این صورت مراتب از طریق مراجع قانونی پیگیری خواهد شد .
دوستان و همراهان عزیز ستاوین ( شبکه هنر و معماری ستاوین ) ، با نظرات و پیشنهادات سازنده خود ما را در ارائه هر چه بهتر مطالب و اهداف مان، که همانا ارتقا جایگاه و فرهنگ معماری می باشد ، یاری کنید . منتظر دیدگاه های شما عزیزان هستیم . . .
منبع: کانال دیده بان معماری
گردآوری شده توسط تحریریه ستاوین
