مرثیه‌ای برای یک شهر-نگاهی به بلندمرتبه سازی در ایران عصر مدرن

ساختمان پلاسکو یکی از نمادهای مدرنیسم و تجددخواهی تهران از فهرست مونومان های شهری ایران خارج شد.

ساختمان پلاسکو که در کنار ساختمان آلومینیوم از اولین بلندمرتبه‌های تهران شمرده می‌شود، پنجشنبه 30 دی به دنبال آتش‌سوزی گسترده فروریخت. این مرکز خرید که از یک ساختمان ۱۷ طبقه تشکیل شده بود در سال 1341 به بهره برداری رسید.

پلاسکو در حقیقت بعد از ساختمان  10 طبقه‌ای که مهندس هوشنگ خانشقاقی در سال‌های 30-1328 در جوار باغ سپهسالار ساخت، دومین ساختمان بلندمرتبه تهران بود. در برخی از منابع خبری به اشتباه نام مهندس خانشقاقی به عنوان معمار پلاسکو آمده اما در خصوص هویت معمار این بنا شبهه‌هایی وجود دارد و گروهی سازنده آن را فردی آلمانی و گروهی دیگر فردی کلیمی می‌دانند.

این ساختمان توسط حبیب‌الله القانیان ساخته شد که سازنده و مالک ساختمان مرتفع ساختمان آلومینیوم نیز بود.

بلندمرتبه سازی در ایران که از سال 1330 با ساختمان 10 طبقه واقع در خیابان جمهوری اسلامی اثر هوشنگ خانشقاقی آغاز شد با ساختمان 16 طبقه تجاری "پلاسکو" (41-1339) و 19 طبقه "بانک کار" (47-1344) اثر فرمانفرمائیان (که تا سال 1350 بلندمرتبه‌ترین ساختمان تهران بود) ادامه یافت.

در دهۀ 1350 در تهران و شهرستان‌ها بلندمرتبه سازی اوج می‌گیرد. مجموعه سه بلوک برج اسکان در 28 طبقه (56-1352)، برج‌های سه‌گانه "آ اس پ" در 26 طبقه، پارک دوپرنس (57-1353) در 25 طبقه، برج‌های "ونک پارک" در 20 طبقه و بالاخره برج جدید تهران در 54 طبقه در جنوب مجموعه سه بلوک برج‌های "آ اس پ" بخش مهمی از بلندمرتبه سازی (برج سازی) در تهران است.

دوسال بعد ساختمان تجاری 13 طبقه آلومینیوم نیز با اسکلت فلزی در خیابان جمهوری با سرمایه القانیان ساخته شد که دارای دو دستگاه آسانسور نیز بود . از جمله ساختمان‌های شاخص بلند در تهران در سال‌های دهه 40 ساختمان بانک کار در خیابان حافظ بود که آقای عبدالعزیز فرمانفرمائیان آن را طراحی کرده بود .

فروریختن ساختمان پلاسکو به عنوان یک مونومان شاخص شهری در حالی که تعدادی از ماموران ایمنی و آتش نشانی، همچنین تعدادی از شهروندان تهران در آن حضور داشتند مرثیه‌ای برای این بنا و قربانیان حادثه است.