نقدی بر مستند نیستان ... روایتی انتقادی به پیامدهای مداخله در بافت فرسوده

در این پست با ستاوین همراه باشید تا نگاهی بر مستند نیستان و نظرات برخی چهره ها و افراد پیرامون مستند نیستان , که به تازگی به صورت نیمه عمومی طی مراسمی در سالن شماره دو پردیس هویزه در مشهد مقدس، شاهد رونمایی و اکران اختصاصی آن بودیم , ( به گزارش کانال دیده بان معماری , گفتمان شهر  ) داشته باشیم ... مستند نیستان , مستندی است که به بحث پیرامون مداخلات نوسازی و بهسازی در بافت شهری پیرامون حرم مطهر رضوی در مشهد , محصول پژوهشکده ثامن به کارگردانی حسن آخوندپور می پردازد . 

مستندی مردم نگارانه از پیامدهای مداخله در بافت پیرامون حرم امام رضا(ع) در پنج دهه اخیراست،که گوشه ای از آسیب های این نوعِ توسعه برحیات اجتماعیِ بافت تاریخی شهر مشهدرا روایت می کند.

به گزارش روزنامه قدس , در این مراسم که با حضور جمعی از اعضای شورای اسلامی مشهد ، مسؤولان و مدیران شهری ، اساتید دانشگاهی ، شهرسازان و معماران ، کارگردانان و با حضور اهالی قدیمی بافت پیرامون حرم امام رضا(ع) برگزار شد؛  فیلم «نسیان»  به معرض نمایش در آمد و از سوی حاضران با استقبال روبه رو شد. 

فیلم «نسیان» به کارگردانی حسن آخوندپور، توسط پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن به آسیب شناسی طرح‌های بهسازی، نوسازی و توسعه بافت پیرامون حرم مطهر رضوی پرداخته، و بشدت از معاصرسازی محله‌های فوق انتقاد می‌کند. کارگردان فیلم پس از ذکر تاریخچه‌ای از تشکیل شهرنشینی اولیه پس از ۲۰۰ سال از شهادت امام رضا(ع) به دوران صفوی، پهلوی و در نهایت به دوره پس از انقلاب می‌رسد و در آن به تغییرات شگرف در بافت پیرامونی حرم مطهر به عنوان هویت تاریخی و مذهبی پایتخت معنوی ایران اسلامی اشاره می‌کند. ( خبرگزاری قدس , 497302 )

 

• برشی از گفتار متن فیلم نسیان  :

اگرچندقدم درچهارباغی که دیگرنه نشانی ازآبادی وخرم باغها داردونه نشانی ازهویت وفرهنگ قدم بزنی برمی خوری به مدرسه متروک آیت اله میلانی فقیه ومرجع برجسته شیعی پیش ازانقلاب اسلامی است که درمکتبش بزرگانی چون آیت اله سید علی  خامنه ای رهبرانقلاب اسلامی ، آیت الله وحیدخراسانی ازمراجع بزرگ کنونی شیعه ، استادمحمدرضا حکیمی واستادمحمدرضا شفیعی کدکنی ، شهید هاشمی نژادو ...کثیری دیگرتلمذکرده اند... ( کانال تلگرامی مجموعه نیستان ) 

 

 مستند نسیان 

 

 مستند نسیان 

 

به گزارش ثامن پرس ، پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن ، فیلم «نسیان» را به کارگردانی حسن آخوندپور تولید نموده است. این فیلم مستند به  آسیب شناسی طرح‌های بهسازی، نوسازی و توسعه بافت پیرامون حرم مطهر رضوی پرداخته، و به شدت از معاصرسازی محله‌های فوق انتقاد می‌کند. فیلم مذکور ابتدا به ذکر تاریخچه ای از تشکیل شهر نشینی پس از گذشت 200 سال از شهادت امام رضا (ع) می پردازد. سپس با گذر از دوران صفوی و پهلوی به دوره پس از انقلاب اسلامی می رسد. و در آن به تغییرات شگرف در بافت پیرامونی حرم مطهر به عنوان هویت تاریخی و مذهبی پایتخت معنوی ایران اسلامی اشاره می‌کند.

بخشی از سکانس های فیلم شامل درخواست ها و سخنان شهروندان قدیمی این محلات است. کارشناسانی مانند، مصباحی مقدم و توکلی نمایندگان پیشین در مجلس شورای اسلامی، حجت الاسلام محمدجواد نظافت استاد حوزه علمیه، سیدمحمد بهشتی، دکتر حسین بلخاری، دکتر حمیدرضا ربیعی، دکتر مهدی حجت، عماد افروغ، سید جعفر طباطبایی، محمد جواد عرفانیان و ... در این فیلم با رویکردی انتقادی به بیان دیدگاه‌های خود می‌پردازند.

یکی از بخش های مهم این فیلم مستند، انتقاد جدی نسبت به عدم توجه مسئولان به توصیه‌های دلسوزانه 8 گانه مقام معظم رهبری در سال 86 است. نظرات معظم له مبنی بر توجه و دقت نظر اساسی به مسائل زیست بومی، زیارت و معنویت در فرآیند توسعه و بهسازی اطراف حرم مطهر است.

در بخشی از این مستند، تجربیات شهرهای تاریخی و باستانی مانند پاریس و رم در حفظ میراث فرهنگی به تصویر کشیده می شود.

پروفسور نسرین سراجی، رئیس بخش معماری دانشگاه کرنل در این فیلم  می‌گوید: در نظام شهرداری‌های جدید؛ شهردار حق امضای پروژه‌های عمرانی، معماری و معاصرسازی را ندارد بلکه این شهروندان شهر هستند که در نهایت باید با امضای خود مهر تأیید بر تغییرات و توسعه شهری ثبت نمایند.

 این بانوی معمار ایرانی، دارنده نشان شوالیه در ادامه می‌افزاید: اکنون مشهد مقدس تبدیل به کالای اقتصادی برای نظام سرمایه داری شده و با دور شدن از نگاه معنوی تنها به درآمدزایی اندیشیده می‌شود.

وی با تأکید بر برندسازی خاطرنشان می‌کند: در شهرهای تاریخی، باستانی و مذهبی کلان دنیا برای اینکه شهر بیشتر به چشم آید و دیده شود پروژه‌هایی مانند ایفل شکل می‌گیرد اما چرا حرم مطهر رضوی را برند جهانی نکرده تا با وجود مضجع شریف امام رضا(ع) در عرصه‌های بین المللی مطرح شویم.( ثامن پرس ) 

 

• صحبت های کارگردان مجموعه : 

حسن آخوندپور در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، در حاشیه نشست رونمایی و اکران اختصاصی فیلم مستند نسیان اظهار کرد: احساس کردم در همسایگی امام رضا(ع)، شهری که در آن زندگی کردم، مردمانی حضور دارند که تحت فشار نوعی تلقی غلط از توسعه قرار گرفتند؛ این تلقی غلط از توسعه شهری موجب شده است که خانه، زندگی، سلامت، امنیت، روابط اجتماعی و اخلاقی این مردمان تحت الشعاع قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه نسیان مستند 95 دقیقه‌ای است که در حدود یک سال فیلم‌برداری آن به طول انجامید، ادامه داد: با توجه به اینکه مسائل پژوهشی این فیلم مستند بر عهده پژوهشکده ثامن بود و با توجه به اینکه این پژوهشکده سال‌هاست در این حوزه به فعالیت‌های پژوهشی می‌پردازد، این اثر با یک پشتوانه محتوایی قوی و حساب شده آغاز شد.

آخوندپور خاطرنشان کرد: در این مستند به دل مردم این بافت رفتم و از طرفی به سیاست‌های کلان شهرسازی و معماری در خصوص مشهد و بافت پیرامونی حرم اشاره کردم.

این تهیه‌کننده و کارگردان مشهدی با بیان اینکه در انتها قصد داشتم بگویم که همه تصمیم‌گیری‌های خود را در پشت درهای بسته انجام می‌‎دهیم، تصریح کرد: این مسئله برای یک شهر ناخوشایند است، آن هم شهری که مأمن عاشقان و شیعیان جهان است، افرادی انگشت‌شمار دست به تصمیم‌گیری بزنند و دست به تخریب تمامی بافت فرهنگی، مذهبی و سنتی مشهد بزنند و باعث شوند هویت و معنویت این بافت تحت الشعاع قرار گیرد.

وی با بیان اینکه در حاشیه این مستند توانستم از تجربه های جهانی شهرسازی نیز بهره ببرم، عنوان کرد: بر همین اساس، به شهر پاریس که مهد تمدن معماری دنیاست و همچنین به شهر رم که به عنوان شهری مذهبی که کشور واتیکان را در دل خود دارد، سفر کردم.

آخوندپور اضافه کرد: این تجارب باعث شد که مشاهده کنم آن‌ها به چه فعالیت‌هایی دست زدند و برای همیشه تصمیم گرفتند این نوع ساخت و سازها را در بافت‌های سنتی شهرهای خود تعطیل کنند.

این تهیه‌کننده و کارگردان گفت: اما ما همچنان در حال پیمودن راه اشتباه گذشته آن‌ها هستیم و همه چیز را ویران می‌کنیم، بدون اینکه حتی لحظه ای بدانیم این تخریب‌ها چه عواقب برای شهر و مردم آن و حتی برای حضور خود حضرت رضا(ع) به دنبال خواهد داشت.

وی با اشاره به اینکه تنها راه حل این است که جلوی تخریب بیشتر گرفته شود، اظهار کرد: وقتی پروژه‌ای وجود ندارد، به بهانه پروژه های رؤیایی که هنوز سرمایه گذار آن وجود ندارد، دست به ویرانی‌ می‌زنیم، در حالی که حتی نباید این اجازه به سرمایه‌گذاری که پشت درهای بسته است، داده شود.

این تهیه کننده و کارگردان در خصوص تاثیر هنر هفتم در جریان‌سازی و تاثیرگذاری در این نوع مباحث عنوان کرد: قطعا رسانه‌ای مانند سینما تاثیر به سزایی در این خصوص خواهد داشت اما چون خودم برای این فیلم با امام‌رضا(ع) معامله کردم و از خودشان خواستم کمکم کنند تا بتوانم حرفم را بزنم و به گوش همگان برسانم، امید است با تاثیر به‌سزایی همراه باشد و حتم دارم که این اتفاق خواهد افتاد.

آخوندپور عنوان کرد: این بار تصمیم گرفتم فیلمی بسازم که برگرفته از بطن جامعه است، همچنین به قشر متوسط رو به پایین شهرم بپردازم، قشری از جامعه که در باارزش ترین نقطه شهر زندگی می‌کنند اما دیده نمی‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: ساختن نسیان برایم لذت بخش بود و امید است پخش آن نیز باعث جبران بخشی از این خسارت‌ها به مردم شود، به همین دلیل امیدوارم به‌زودی به نوبت اکران برسد و در بخش هنر و تجربه به اکران عمومی دربیاید. ( خبرگزاری ایسنا  , 9511-8187-5  ) 

 

 

گزارش تصویری اولین اکران مستند نسیان در پردیس سینمایی هویزه

 

گزارش تصویری اولین اکران مستند نسیان در پردیس سینمایی هویزه

 

• و اما منتقدین نسیان چه می گویند؟

از اصل موضوع و سوژه فیلم مذکور دفاع کرده و از آن تقدیر می کنند، اما معتقدند که فضای حاکم بر فیلم بیشتر جنبه احساسی دارد تا جنبه تحلیلی. همچنین از دیگر ایرادات وارده به نسیان از سوی منتقدین این است که در این فیلم، از هیچیک از کارشناسان و مدیران و صاحبنظران که در تهیه و اجرای طرح در طول سالیان گذشته دخالت داشته اند، اثری نیست. این امر، بی طرفی مستندنگاران را زیر سوال می برد، و گویا به اصل موضوع جفا شده است. ( ثامن پرس ) 

 

• مهدی شریفی ( معاون فرهنگی اسبق جهاد دانشگاهی مشهد )  :  مستند نسیان و دغدغه انسان

وقتی فلش دغدغه‌مان را از سوی مردم به جهات دیگری برمی‌گردانیم، چنین می‌شود که نباید بشود. به یاد کلام استاد ملکیان افتادم که فرمود: من فقط دغدغه‌ انسانِ گوشت و پوست و استخوان دار را دارم.
امروز به تماشای فیلمی مستند نشستم. فیلمی که با زحمات فرهیختگان نیک‌اندیش پژوهشکده ثامن مهیا شده بود. جالب این بود که همه در این فیلم یک حرف می‌زدند: این کار غلط است. این کار را نکنید. بازاری و اداری، باسواد و بی‌سواد، عالِم و روحانی، کارشناس و متخصص، همه و همه و همه. 
با خود فکر می‌کنم چه شده، چه‌طور می‌شود که همه یک حرف می‌زنند؟ آری، این به طبیعت ما انسان‌ها برمی‌گردد. به طبیعت دوگانه ما. طبیعت خیر و شر. طبیعت زمینی و آسمانی، طبیعت انسانی و شیطانی. 
برخورد انسانی را همه متوجه می‌شوند. نیازی هم به سواد و علم و تخصص ندارد. برخورد غیرانسانی را هم. اینکه همه آدم‌های فیلم: ساکنان دربه‌در شده اطراف حرم امام رئوف، تا کارشناسان و متخصصان معماری و شهرسازی پژوهشکده، تا صاحب‌نظران و اندیشمندان ایرانی، تا ایرانی ساکن فرانسه و... همه یک حرف می‌زنند. چرا؟ چون همه انسانند. چون همه دارای طبیعت انسانی‌اند. طبیعت انسانی انسان است که کار انسانی را خوب می‌فهمد و کار غیرانسانی را هم. 
دیدیم مردی را که چون افق نگاهش به گنبد طلایی کور شده بود چه اشک‌ها که نمی‌ریخت. دیدیم آن روحانیِ با عشق به نظام و رهبری که مسئولان را از صدام بدتر می‌دانست و از نفرین مادرش می‌گفت. دیدیم که آنکه یادآوری می‌کرد تخریب خانه و ملجاء مؤمنین را. دیدیم آنکه استدلال اخلاقی‌ای درستی را بیان ‌کرد که اگر خلبان رها کننده بمب هیروشیمای ژاپن می‌دید انسان‌های گوشت و پوست و استخوان‌دار را، چه بسا همدلی‌اش گل می‌کرد و منصرف می‌شد. و در تعجب می‌مانیم وقتی که می‌بینیم که مسئولان هم امکان دیدن این رنج‌ها را دارند و همه می‌بینند و اما کاری دگر می‌کنند.
وظیفه خود می‌داند که از همه عزیزان و سروران پژوهشکده ثامن تشکر کند. دست مریزاد. حقا که رسالتتان را به احسن وجه انجام دادید. شما به هدف رسیدید تلنگرتان را زدید. به توصیه‌ی استاد ملکیان هدف را همچنان فراموش نکنید اما نتیجه را به دست فراموشی بسپارید.
@NesyanMovie
@gofteman_shahr

 

گزارش تصویری اولین اکران مستند نسیان در پردیس سینمایی هویزه

 

گزارش تصویری اولین اکران مستند نسیان در پردیس سینمایی هویزه

 

گزارش تصویری اولین اکران مستند نسیان در پردیس سینمایی هویزه

 

• محمد علی دهقانی : 

(محمدعلی دهقانی یکی از مدیران اسبق شرکت عمران و مسکن سازان ثامن است، که بعنوان آغازگر در اقدامات نوسازی و بهسازی موثر بوده است. پس از اتمام دوره مدیریت نیز همواره در حوزه ها و سطوح گوناگون با طرح نوسازی و بهسازی مرتبط بوده است . )

"فیلم کاملا غیر واقعی و غیر مستند بود. افراد بیشتر از آنکه  واقعیتهای وضع قبلی و ضرورتهای اجرای طرح را بدانند و بر این اساس سیاستهای اجرایی آن را نقد کنند، برداشت های غیر واقعی خود را نقد کردند.
آنچه از مخروبه های کنونی که طرح در حال اجراست نشان داده شد، و  گفتار همراه تصاویر، با آه و حسرت همراه بود، نه با تحلیل و دقت. 
علت بوجود آمدن این وضع را میتوان اغتشاش ذهنی فضای کارشناسی و آشفتگی مدیریتی کشور و استان و عدم انسجام مدیریت اجرایی طرح دانست. مشخص کردن مرجع تخصصی صاحب صلاحیت برای تصمیم گیریهای فنی و مرجع تصمیم گیری مدیریتی و تمرکز آن در تمام مدت اجرای طرح، راهکاری مناسب برای برون رفت از وضع حاضر است.
بطور کلی میتوان گفت که آنچه ساخته و نمایش داده شد، مستند نبود. بلکه فیلمی سینمایی برای سوژه ای مشخص بود.

ارزیابی و پیشنهاد:

1- اصل موضوع و دغدغه نسبت به آنچه در نوسازی و بهسازی بافت شهری پیرامون حرم مطهر حضرت رضا (ع) می گذرد، قابل تقدیر است. اما بیان موضوعات غیر واقعی یا غیر دقیق، موضوع مستند نگاری #نسیان را بی معنا کرد.
2- در این فیلم، از هیچیک از کارشناسان و مدیران و صاحبنظران که در تهیه و اجرای طرح در طول سالیان گذشته دخالت داشته اند، اثری نیست. این امر، بیطرفی مستندنگاران را زیر سوال می برد، و گویا به اصل موضوع جفا شده است.
3- بسیاری از تحلیل هایی که در فیلم ارائه شد، با مستندات تاریخی و آثار مکتوب مربوط به شکل گیری طرح ، مطابقت ندارد و موجب قضاوت های نادرست شده است . مثلا ادعا شده است که ناامنی و فحشا و اعتیاد و نابرخورداری از ایمنی و بهداشت و . . .  فقط مربوط به بعد از اجرای بخشهایی از طرح است و قبلا از اینطور موضوعات خبری نبوده ، یا اینکه گفته شد فقط در اثر اجرای طرح مشهدی های اصیل از اینجا رانده شده اند و . . . 
4- پیشنهاد میشود در نشست های هم اندیشی تخصصی با حضور کارشناسان و صاحبنظرانی که دست اندرکار طرح بوده اند و افراد صاحبنظری که منتقد اقدامات انجام شده هستند، این فیلم صحنه به صحنه در معرض نقد و بررسی قرار گیرد."

 

• سید محمد باقر طباطبایی ( دیده بان معماری )  :   نسیان چیست؟

نسیان به معنای فراموش کردن است؛ فراموش کردن وضع بافت شهری پیرامون حرم مطهر رضوی در مشهد، همانند بسیاری دیگر از کهن بافت های عقب مانده و ناتوان و نیازمند به اقدام برای زنده ماندن و سپس توسعه در بسیاری از شهرها در همه جای ایران.

 #نسیان به این معناست که هم تلاش مدیران و کارشناسان گذشته را، و هم خطاهای عمدی و سهوی ایشان و نابهنجاری های ناشی از خطاها را، و هم اسباب و علل وضع کنونی و روندهای منتهی به آن را، و از همه مهم تر ترسیم آینده های مطلوب و شیوه های جهت گیری به سوی آن را، فراموش کنیم. فراموش کنیم "نقد" را  و تنها بر گذشته ای که نمیدانیم چیست، و بر اکنونی که با آن #فاصله_تاریخی لازم برای تحلیل نیافته ایم، از روی حدس و گمان، یا خواست و حسرت، مرثیه سرایی کینم.

#نسیان همچنان قربانی میگیرد؛
-  هم در میان کسانی که تاریخ شهر و ارزش های نهفته در آن را فراموش کردند، چه به این طریق که آن را به کلی فاقد ارزش پنداشتند و په از این راه که همه جای آن را دارای ارزش یا ارزش یکسان انگاشتند، 
_ هم در میان کسانی که الزامات و ضرورت های اقدام برای نوسازی و بهسازی را بعمد در بوته فراموشی میگذارند و از آن میگذرند. کسانی که حتی نمیتوانند شبی یا روزی را در آن بافت شهری به وضع قبلی ( و منظور از وضع قبلی مخصوصا اشاره است به آنچه در دهه شصت خورشیدی روی داد) بسر برند و چون از برج عاج خود به مشهد فرود میآیند در هتلی خارج از این بافت شهری یا تازه ساخته شده در بافت نوسازی شده همان منطقه، اقامت میکنند و رفت و آمدشان و شیوه رفتار و گفتارشان و حتی پوشش و ادا و اطوارشان به گونه ای نیست که اندکی همدلی یا خویشاوندی را با ساکنان کنونی و قبلی آن بخش از شهر نشان دهد، اما نوسازی و بهسازی را یکسره فاقد معنا و مبنا میشمرند. شاید زبان حال این گروه دوم این است که مردم همچنان در همان وضع قبلی یا به گفته یکی از پژوهشگران معماری و میراث فرهنگی در "محله گه مال ها" زندگی کنند، تا اینان توریست وار بر ایشان مرور کنند و چهره زشت زندگی را ببینند و عبرت بگیرند و برگردند به برج عاجشان!

#نسیان از سویی تلاشی است ارزشمند برای بازنمون واقعیت هایی از دیدگاهی ویژه، که البته همانند هر بازنمونی دیگر نباید مدعی حقیّت مطلق باشد و نباید متوقع باشد که به این عنوان پذیرفته شود. اما این تلاش را چگونه میتوان ارج نهاد؟ پیشنهاد و توصیه میشود که همان امکاناتی که در اختیار سازندگان #نسیان قرار گرفته در اختیار سایر کسانی که در همین حوزه و موضوع دیدگاه هایی متفاوت و متنافر دارند، گذاشته شود، تا بعد از بیان همسان و هم ارز دیدگاه ها، گفتگو سر بگیرد، و تک گویی موجب #نسیان گفتگو نشود.

همچنین #نسیان باید از بعضی گفتار های ناسخته پالوده شود. درخواست توقف عملیات طرح، یکی از این گونه ادعاهاست. چگونه میتوان  شهر را متوقف کرد؟ و آیا استادان ارجمندی که تقاضای توقف عملیات طرح را میکنند، میتوانند تعیین کنند که چه چیزی باید متوقف شود؟ آیا صدور پایانکار برای ساختمان های تمام شده؟ آیا نصب تابلوی ساختمان های در حال تجهیز؟ آیا احداث و توسعه فضاهای عمومی و سبز و معابر؟ آیا عملیات بتن ریزی یا نصب اسکلت در بناهای در حال ساخت؟ آیا نصب دیوارهای حائل در گودبرداریِ به پایان رسیده؟  آیا صدور پروانه های  جدید برای پروژه های دارای موافقت اصولی و دستور نقشه؟ آیا چه چیزی باید متوقف شود؟ وقتی معلوم شد که چه چیزی را میتوان متوقف کرد، ارج و ارزش این دیدگاه را میتواند دریافت. 

#نسیان قالب تعزیه دارد. در "تعزیه" ماجرایی مذهبی و آیینی به نحو دلخواه راویان و تماشاییان،روایت میشود، و به نهایت ساده سازی شده است: در سویی اشقیا ایستاده اند که مجموع همه رذایل  و خُبثهایندو در سویی اولیا که دارای همه فضایل و طیبها. اولیا کشته میشوند و تماشاییان میگریند و مینالند. در اینجا نیز اشقیا را همان کسانی تصویر کرده بودند که نوسازی و بهسازی را پی میگیرند، و وضع بافت شهری قبل از مداخلات ( یعنی همان چیزی که اصلا شناخته نشده و به عمد تحریف شده بود تا نیکو جلوه کند) اولیا فرض شده بود. حالا ما که تماشا میکنیم چه کنیم؟ بر سرو سینه زنیم. اگر بُکا نمکنیم لااقل تباکی کنیم که از قافله عقب نمانیم.
@architecturemonitor     ( دیده بان معماری ) 

 

• مستند  "نسیان"  روایت کدام فراموشی است؟

یکی بر سر شاخ بن می برید
خداوند بستان نگه کرد و دید
بگفتا اگر این مرد بد می کند
نه با من که با نفس خود می کند
اگر چون یکی از اصحاب کهف به خوابی بیست و پنج ساله فروشده باشیم و اکنون بیدار شویم .
چه خواهیم دید:
کوچه های آشنا و خوانا و باصفا اینک به بن بست هایی بلند ،صلب و کور در انتهای زمین هایی برهوت و بی پناه با سازه های غریبه و بد قواره بدل شده است .
کوچه های  برهوت و غریبه، دیگر ما را به آستان ضامن آهو نمی رسانند، بل آنها معابری هستندکه تو را بر مال ها، هتل ها و مانکن ها و فروشگاه هایی برای فروش همه چیز، ازجمله هویت و فرهنگ می رسانند.
کوچه ها دیگر نه سلسله مراتب زیارت می دانند و نه دیگرمی توان باتپش کوچه  و کالبد ، برای زیارت ،وضو گرفت  ...کوچه ها، دیگرمنازلی  ازمنازل سلوک وحضور،نیستند.
کوچه ها ،اینک، نه با نام اولیای و مقبولین وخادمین مردم  و باغ ها  ،مانند باغ حسن، باغ طاووس و کوچه مهدیه، کوچه  عسکریه،کوچه فاطمیه،کوچه حاج ابراهیم ،کوچه آقاشیخ ،کوچه دکترنصیری ،کوچه دکترشیخ ،کوچه ملک ،کوچه پاچنار،کوچه باغ طاووس  ... بل با نام خوابگاه های بزرگ و اقامتگاه ها و مال های باشکوه ، (البته خالی از مسافر! ) بازشناسی می شوند.
اینک، بجای فاطمیه مرحوم عابدزاده و قبرمیر و  ...صدها درخت و بیش از هزاران خانه زندگی  و امید مجاورین، می توانی  شارستانی را ببینی که چون سیکلی باطل بر دور هتل و مال ها می چرخد و ماشین را بجای انسان تا آستان حرم می کشاند....
اگر آن بیدار شده ی کهف نشین را، در یکی از کوچه های ناآشنا رهاکنی! دیگر سکه زندگیش اعتبار ندارد! سکه و سبک زندگی مومنانه مجاورین، اینک به ضرب مرگ و پول، دیگر معتبر نیست !
طرفه آنکه ما ، برای خواب و خوابگاه  مسافران، بیداری ساکنین را به کابوسی  دهشتناک بدل کرده ایم  ...
اینک نوای نقاره خانه ومناجات گلدسته های مسجدگوهرشادو صدای قرآن سحرخیزان  بگوش نمی رسد،
 بل نوای موسیقی لایت جکوزی، و رستوران هتل ها در گوش می نشیند ...
اینک چه نیازی به انسان بل با "نسیان انسان "می توانی دردستان غولی بنشینی و آرمان زندگی را در سنگ و آهن بجویی ! 
اینک با مهر باطل شد، شناسنامه  زندگی مردم بافت پیرامون حرم را بسته اند ولی، پرونده قطور ی از ناامنی و جرایم جمعیت نامتعین و سیال گشود ه اند و...
دیگر صدای بغض آلود عابدزاده و کافی که از ایمان و ایمانیات  سخن می گویند بگوش نمی رسد ولی آن سوتر در گودال های بزرگ ... صدای همه آنان و دیگرانی چون، مرحوم استاد محمدتقی شریعتی و روضه ها و گریه های سیدالشهدا و دم های تکیه ی ویران شده ی علی اکبری ها و خانه حاج مرحوم شیخ که بگوش نمی رسد.
 همه آنها ،همراه هویت و تکیه گاههای یک قوم در صدای غرش  فاتحانه ی  بولدوزر پول و سوداگری گم شده است ومدفون  ...
و اما کسی "نسیان"را ترسیم تعزیه دانسته است، مرابه یاد این اشعار در تعزیه  انداخت  که شمر می گوید:
"غزالان حریم مصطفی را من به دام آزرم
 که در جنت بلرزد پیکر زهرا و پیغمبر"
بزن طبال بر طبل و دمی بر شمر دون بنگر!
 آری نسیان یک تعزیه است چون 
آهوان حریم پاره تن رسول خدا همان مردمان فراموش شده در تصمیم گیری هابزرگ ، اینک  در دام پول  و سوداگری افتاده اند و به چوب تخریب و تهدید از حرم رانده اند؟ تا طبل زور و پول از نوا نیافتد؟
آری! "نسیان "ترسیم یک تعزیه است !
اما نگذارید مردم ، شما را، درصف  اشقیا بجویند ! 
آری ،آری ! نسیان ستایشنامه اولیاست:
آیت الله میلانی،استاد محمدتقی شریعتی،اخوان ثالث، حاجی عابدزاده دکترشیخ ،مرحوم آقاشیخ ،مرحوم آیت الله مروارید و.... و هزاران ستاره ای که درکهکشان ارادت به مولایشان حضرت رضا ، برگردحرم چرخیدند.
و  از همه مهم تر، "نسیان " وصف عشقبازی مردمی  با امامشان است  که گرچه سازشان ،پرصدا از محنت و رنج بود  ولی تار و پودوجودشان ،بافته از ارادت و محبت بوده وهست .
"نسیان" اما فقط تعزیه نیست! بل نقدی از نقطه عزیمت فرهنگ و مردم است،نقدی از زاویه توسعه پایدار بر مدرنیزاسیون کج مدار شکلی و ساختمانی ومستغلاتی  !
نقدی بر آنچه پیشرفت می نامیم بلکه  پسرفت از فرهنگ و اقتصاد پایدار است، به نفع  اقتصاد دلالی و غیرمولد...
نقدی که  از تاریخ پنجاه ساله ی  توسعه ای می گویدکه ، به سودای نان ،خط بطلان ، برآیه ها،نشانه ها  ،مدنیت و زندگی کشید .
نسیان نقد این نگرش کاریکاتوری به توسعه است . ( یکی ازمردم بافت ) 

 

• سعید مهرپویا : 

نسیان صحبت از فراموشی می‌کند؛ اما نه آن فراموشی که در لحظه‌ی نخست به ذهن می‌رسد. جنس این فراموشی آمیخته با اکنون است، مدام است و پیوسته، آگاهانه و ناآگاهانه در هر کسی می‌لولد. نسیان یعنی فراموشیِ خود. این که ندانیم کیستیم و چیستیم. نسیان یعنی فراموشی جایگاه خود؛ گاه آن قدر دور که ریزه‌کاری‌ها دیده نمی‌شود، گاه آن قدر نزدیک که اصل در قاب چشم گم می‌شود.
این فراموشی متکثرِ رنگ‌به‌رنگ که خطرش همیشه هست، ریشه‌ی گرفتاری‌ها بوده، به راه‌حل‌ها رخنه کرده، خیراندیشی‌ها را آلوده می‌کند و بدگمانی‌ها را مجاز.
نسیان یک چیز است، فراموشی خود و اینکه کسی، فردی، حاکمی، مدیری، تصمیم‌گیری، کارشناسی -تو گویی همه- ناگاه فراموشی می‌کند کجا ایستاده است، برای چه و چه باید می‌کند. این فراموشی، نیات خیر آلوده به نفسانیت را در چنبره‌ی قیم‌مآبانه پیش رفتن و قاهرانه عمل کردن گرفتار می‌کند. چه فرقی می‌کند؛ این که ناگهان با چنان خویی و چنین منشی دست به کار مداخله در پهنه‌ای چند ده هکتاری می‌شود، با آدم‌ها، ساکنان و کاسبان و کالبدها و خانه‌ها و آداب و آیین‌ها، کاستی‌ها و عیب‌ها و زجرها و گرفتاری‌ها و سختی‌ها و تلخی‌ها.
فراموشی یعنی همان قهر، که واقعیت عریان فقط ما می‌دانیم و می‌توانیم یک‌سره جای تعارف‌های معمول و دروغین نسبت میان مردم و مسئول که خادم و مخدوم تعبیر می‌شود، می‌گیرد. مسئول قیمومیت دارد، پس می کند هر آنچه بخواهد، پس پاسخی نمی‌دهد و بازخواستی نمی‌شود. مشاوران و کارشناسان هم همین طور، چون بیشتر می‌دانند، پس قیم‌اند و قاهر.
نه چنین نیست. نسیان یعنی فراموشی، فراموش کردیم که همه‌ی ما کارگزار مردمیم. این شعار نیست، واقعیتیست برای تراز کردن نسبت خودمان با مردم و سرنوشتشان. تا به این وقوف نرسیم در کمین هر خیرخواهی و هر نیک‌اندیشی، هر راه‌حل و هر پاسخی، هر ضرورت‌خوانی و واقعیت‌نمایی باز هم نسیان است و فراموشی. برای رسیدن به این نقطه به فاصله‌ی تاریخی نیازی نداریم، به نقد همه چیز از آدم تا امروز هم نه، هم رسیدن به جایمان را عوض کنیم؛ راهمان را...
@architecturemonitor    ( دیده بان معماری ) 

 

• سید محمد باقر طباطبایی :  

✳️ اقدام برای تغییرات در بافت شهری کهن ( در بعضی از قسمت ها فرسوده و در بعضی از قسمت ها بیش فعال) پیرامون حرم مطهر در مرکز شهر مشهد، ضرورتی دولتی و مطالبه ای مردمی بوده است.

✳️ اما طرح نوسازی و بهسازی با سه فرض غلط ( بی ارزش بودن کل بافت/ شعاعی بودن ساختار شهری/ اتکای طرح به منابع مالی دولتی یا عمومی) آغاز شده و با روش های نادرست صرفا مبتنی بر صورت پردازی کالبدی، به سه حکم ناصواب ( تخریب و نوسازی کامل/ تعریض و توسعه معابر/ تجمیع و احداث) منجر شده است.

✳️ توسعه حرم مطهر، بخصوص با تحمیل شکل دایره بر آن و بریده شدن از بافت شهری پیرامون آن، موجب سه دسته آسیب ساختاری ناشی از سه گسست دسترسی، کالبدی و عملکردی میان شهر و حرم شده است. هیچ اقدامی برای بهسازی یا نوسازی، بدون توجه به این آسیب ها و جهت گیری برای رفع آنها و بازآفرینی پیوندها، توفیق نخواهد یافت.

✳️#نسیان باید به یاد بیاورد که  آیا اصولا در زمانی که طرح نوسازی و بهسازی شروع به تهیه و بعد اجرا شد، دانش مورد نیاز آن در اختیار متولیان و طراحان بود یا خیر؟ دست بردن به طراحی و اجرای یکی از بزرگترین و عمیق ترین مداخلات در بافت های زنده شهری در جهان، بدون آنکه پیشتر آن را تصوّرا و تصویرا آزموده باشند یا در معرض نقد و نظر اهل حرفه و دانش قرار داده باشند، با اتکا به توان سخنوری و گمراه کردن مخاطبان با بهره گیری از "ترفندهای ارائه" نقشه ها، چگونه عواقبی دارد؟ وقتی طرحی تهیه و تصویب شدکه درون آن و نتایج آن حتی بر تهیه کنندگان و مجریانش هم روشن نیست، مثلا هیچکس نمیداند که چشم انداز نهایی این تغییرات چیست و برای چه کسانی مناسب است/ چرا محدوده طرح اینگونه انتخاب شده/ کل مساحت فضاهای تجاری قابل ساخت در این طرح، چند متر مربع است/ کل ظرفیت اقامت یا اشتغال یا . . .  در این طرح چه میزان است/ و . . . بسیاری نادانسته های دیگر، نتیجه چیست؟

✳️ با کم دانشی اشاره شده در بالا، اجرای طرح نوسازی و بهسازی مبتنی بر مفروضات غلط و احکام نادرست، منجر به گسست کالبدی، اجتماعی و تاریخی در بافت شهری شد. ارزش هایی در طاق #نسیان افتاد که بازآفرینی آنها اگر ناممکن نباشد، بسیار دشوار است.

✳️ یکسان انگاری بافت شهری در همه جهات و جوانب، یکی از ابزارهای متولیان اجرایی طرح برای نوسازی و بهسازی آن بوده است. فراموش کردن تفاوت های زمینه ای موجود میان بخش های گوناگون کالبدی، پیشنهاد هرگونه الگوی اصلاحی را دشوار میکند.

✳️#نسیان باید به یاد ما بیاورد که هرگونه الگوی اصلاحی در طرح کنونی می باید سه هدف را پیگیری کند:
+ ایجاد پيوند و پيوستگي ميان بخش هاي گوناگون بافت شهري، با نگاه ويژه به لبه هاي محدوده  طرح نوسازي و بهسازی ( با ضرورت تجدید نظر در محدوده)
+ فراهم كردن امكان بهره گيري از ظرفيت هاي فراموش شده در درون يا پيرامون بافت شهري، بمنظور ايجاد ارزش افزوده واقعي در آن
+پاسخگويي موثر و مستمر به نياز هاي واقعي زايران و شهروندان و ساير ذي نفعان و افزايش تحرك اجتماعي در بافت شهري

✳️و بر اساس دریافت ضرورت های زیر، انجام شود:
1⃣ضرورت ايجاد، ‌تداوم و حفظ تعادل و توازن كالبدي، ‌ديداري و عملكردي ميان محدوده تعیین شده و لازم به اصلاح طرح نوسازی با بافت شهری تاریخی یا معاصر مجاور آن، ‌با توجه به مقتضيات زمينه اي و موضوعي هر يك
2⃣تکمیل مرتبه بندی مقیاسی پهنه های طراحی، از سطح کل محدوده و پیرامون آن، تا پهنه های همگن شهری، تا یگان های بازآفرینی ارزش های زمینه ای، تا پروژه های اجرایی
3⃣ضرورت تقویت نقش ساختاری بی بدیل بالاخیابان و پایین خیابان برای بازآفرینی الگوی بافت تاریخی، ‌هم براي ايجاد پيوند ميان قطاع هاي چهارگانه، ‌هم به عنوان آخرين و ارزشمندترین بازمانده پایدار پیوند شهر و حرم مطهر 
4⃣ضرورت و مزيت بهره گيري از فرصت هاي قابل ايجاد و توسعه توسط طرح هاي ظرفيت آفرين و مكمل طرح بهسازي و نوسازي، به خصوص "طرح گسترش حيات شهري در تراز هاي زير سطحي"

✳️مستند #نسیان را میتوان با توسعه دادن توجهات مندرج در آن به جوانب مغفول مانده ( که به بعضی از آنها در بالا اشاره شد) از شبه"تعزیه" ای احساسی، به مبنایی برای داوری عالمانه، ارتقا داد.
@architecturemonitir    ( دیده بان معماری ) 

 

• بهرام یغمایی   : 

نسیان بیانیه ای سیاسی است. مانند هر بیانیه سیاسی دیگری میکوشد با ترکیب حق و باطل و گل آلود کردن آب و غبارین ساختن هوا، سخن خود را به کرسی بنشاند. نقد عالمانه بیانیه سیاسی ناممکن و بیفایده است. بنابراین سعی کنیم این مستند را همچون بیانیه ای سیاسی نگاه کنیم و از آن بگذریم. البته عمر بیانیه های سیاسی، کوتاه است.

منبع : https://t.me/architecturemonitor/444   ( دیده بان معماری ) 

 

•  سهیل یزدانی  :

نسیان بیانگر سخنان گذشتگان یا دلبستگان به گذشته است. در بسیاری از موارد درست میگوید و ارزش هایی که در شهر از دست رفته، به راستی شایسته مویه است. اما در بعضی از موارد هم با یکجانبه نگری، فراموش کردن سخنان نسل نو، فراموش کردن الزامات توسعه و نادیده گرفتن تلاش های مدیران گذشته، دچار #نسیان میشود.

منبع : https://t.me/architecturemonitor/444  ( دیده بان معماری ) 

 

• نفیسه همدانی :

نسیان کوشیده است که نشان دهد شهر مشهد نیز میتوانست همچون شهرهای دیگر تاریخی ایران، بخصوص در مرکز شهر که مجاور حرم امام رضا (ع) است، واجد ارزش ها و جذابیت های فرهنگی و تاریخی باشد. این موضوعی است که با سهل انگاری گروهی از مسئولان سابق و کنونی، مخدوش شده است. نسیان میکوشد یادآوری کند که هنوز هم خیلی دیر نشده و میتوان بعضی از ارزش های باقی مانده را با تلاش و عزم همگانی نگهداشت و به آیندگان سپرد.

منبع : https://t.me/architecturemonitor/444    ( دیده بان معماری ) 

 

 

منابع : 

کانال تلگرام مستند نیستان 

کانال تلگرام دیده بان  معماری 

کانال تلگرام گفتمان شهر 

خبرگزاری ثامن پرس

خبرگزاری ایسنا

خبرگزاری قدس