نشست خبری همایش ملی آجر و آجرکاری در هنر و معماری ایران برگزار شد

نشست خبری همایش ملی "آجر و آجرکاری در هنر و معماری ایران" روز گذشته در فرهنگستان هنر، برگزار شد.

در این نشست که با حضور محمدعلی معلم دامغانی رئیس فرهنگستان هنر، علیرضا اسماعیلی معاون پژوهشی، مهدی مکی‌نژاد دبیر علمی این همایش، افشین شیروانی سرپرست مؤسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری(متن)، حجت‌الله امانی سرپرست مؤسسه فرهنگی هنری پژوهشی صبا، زهرا مهاجری سرپرست روابط عمومی و اصحاب رسانه در سالن همایش‌های فرهنگستان هنر برگزار شد.

در ابتدای این نشست رئیس فرهنگستان هنر با اشاره به تعریف هنرهای سنتی در دنیای امروز اظهار داشت: وقتی از هنرهای سنتی سخن گفته می‌شود، نباید تصور کنیم که آن هنر، مرده است، بلکه همین امروز هم در بحث تجارت‌های جهان مورد توجه است. تا بحث معماری وجود دارد، بحث آجر نیز مورد توجه خواهد بود.

وی آجر را مایه زیبایی بنا دانست و افزود: آجر نه تنها یکی از مصالح اصلی ساختمان است که موجب ایستایی و پایایی بناها می‌شود، بلکه مایه زیبایی نیز هست و احیای آجر یعنی امکان مصالح را بالا بردن و زیبایی گذشته را به جهان بازگرداندن.

استاد معلم به ابعاد زیبایی‌شناسی که در دنیای مدرن وجود دارد، پرداخت و تصریح کرد: هنوز کسی ابعاد زیبایی‌شناسی در سیمان را پیدا نکرده و استفاده از خطوط گسسته و منفصل در معماری جدید فقط نوعی دگرگونی است. آینده معماری ما بستگی به مصالح شایسته دارد و بهتر است که مسئولان در این بابت اندیشه کنند. شاید که زیبایی معماری به آن برگردد.

وی در خصوص اینکه آیا فرهنگستان هنر می‌تواند به مسئولین درباره زوال معماری هشدار دهد، خاطر نشان کرد: آجر، نماد عمر مدنیت است و آرزوی همه فرهنگستان‌های جهان است که بتوانند در خصوص امورفرهنگی چون نحوه معماری در شهرها هشدار بدهد و آنرا اجرایی نمایند. اما فرهنگستان هنر، همچون خبرنگاران فقط توان تذکر دادن بابت برخی از مسائل را دارد. اینکه این تذکرها تا چه اندازه اجرایی شود، در حوزه کاری فرهنگستان نیست.

ثبت همایش ملی آجر و اجر کاری در پایگاه استنادی جهان اسلام

سپس علیرضا اسماعیلی معاون پژوهشی فرهنگستان هنر، در خصوص برگزاری این همایش گفت: یکی از برنامه‌هایی که این فرهنگستان در راستای احیا و اشاعه هنرهای سنتی و هنرهایی که در حال فراموشی هستند، انجام می‌دهد توجه به بخش‌های مختلف هنر است. یکی از بخش‌هایی که در این همایش مورد توجه قرار گرفته، هنر آرایه‌ها و تزئینات در بناهای آجری است و برگزاری این همایش کمک می‌کند تا "آجر" در تاریخ معماری ایران به عنوان پرکاربردترین عناصر معماری ایران که با شرایط اقلیمی و محیطی سازگار بوده، شناسایی و معرفی شود.

وی در زمینه برگزاری پیش‌همایش‌هایی که تاکنون در راستای این همایش برگزار شد، افزود: همایش آجر و آجرکاری در معماری ایران پیش از این در قالب دو پیش همایش در شهرهای دزفول و کرمان برگزار شد. در این همایش‌ها ما توانستیم بافت‌های تاریخی و ارزشمند آجری در نقاط مختلف ایران را شناسایی کنیم و از استادکاران تجلیل نماییم.

اسماعیلی در بخش دیگری از سخنان خود به ویژه‌نامه‌ها و کتاب‌های منتشر شده برای این همایش اشاره و یادآور شد: برای برگزاری این همایش ما به یافته‌هایی رسیدیم که در قالب 3 ویژه نامه منتشر کردیم. همینطور چندین جلد کتاب نیز در همین زمینه در دست چاپ هستند.

معاون پژوهشی فرهنگستان هنر به تجلیل از 12 استادکار عرصه آجر در همایش آجر و آجرکاری در هنر و معماری اشاره کرد و گفت: ما استادکارانی را در سراسر ایران شناسایی کردیم که در همایش دزفول و کرمان در شهرها و محل استان خود از آن‌ها تقدیر شد و قرار است از استادکاران دیگری نیز در همین زمینه در همایش اصلی تقدیر شوند.

وی درباره ساخت فیلم مستند "از خشت تا آجر" گفت: برای برگزاری این همایش، فرهنگستان هنر اقدام به تهیه فیلم مستندی با نام "از خشت تا آجر" کرد که در همایش اصلی ارائه می‌شود.

اسماعیلی به دریافت گواهی‌های این همایش اشاره و عنوان کرد: این همایش موفق به دریافت گواهی‌های ثبت ملی در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (مرکز آموزش و پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری) و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) شده ‌است.

ما روی گنج نشسته‌ایم

پس از آن مهدی مکی‌نژاد دبیر علمی همایش ملی "آجر و آجرکاری در هنر و معماری ایران"‌ اظهار داشت: این همایش تاکنون برگزار نشده و خوشحالیم که امروز نتیجه زحمات به نتیجه رسید و ما توانستیم به نتایج خوبی دست یابیم. درست است که آجر بخشی از ساختار معماری سنتی است، اما به لحاظ فنی و سازه‌ای معماری معاصر ما را تحت تاثیر قرار داده است. هندسه آجر در ابعاد و اندازه طاق‌ها و قوس‌ها تاثیرگذار بوده و در فضاسازی معماری سنتی هم اثر گذاشته است. اگر بناهای ما رخ بام نداشتند و از پوشش محکم انتهای بام برخوردار نبودند، علاوه بر نداشتن زیبایی دچار تخریب نیز می‌شدند. خوشبختانه جامعه فرهنگی ما نسبت به این موضوع واکنش خوبی نشان داد و حدود ۱۵۰ خلاصه مقاله در همین موضوع به دبیرخانه همایش رسید.

وی به هنرهای ایرانی که در معماری نمود پیدا کرده، اشاره و افزود: ایرانی‌ها از جمله کسانی هستند که سال‌ها پیش به نقاشی دیواری توجه کردند. در نقش‌برجسته‌های تخت جمشید نقاشی روی آجر را می‌بینیم. هر کدام از این آجرها یک اثر هنری و یک سند از هویت معماری ما به شمار می‌روند. به ‌عنوان مثال، هر بخش کاروانسرای جهان‌نمای شاهرود یک اثر هنری است. ما پرداختن به این موضوع را خیلی دیر شروع کردیم. نزدیک به چهار هزار سال قبل به جهت فنی و تکنیکی هیچ بومی به اندازه بوم آجر پایدار نبوده است. امروز ما روی یک گنج بزرگ نشسته‌ایم. هر کسی وظیفه خود را در این زمینه انجام دهد، کار به سامان می‌رسد و می‌توانیم این گنج‌ها را شناسایی، استخراج و خارج کنیم و نگاه نویی هم به آن داشته باشیم.

مکی‌نژاد همچنین بیان کرد: ما در این همایش فقط به ابعاد تاریخی و باستانی آجر نپرداخته‌ایم، بلکه یکی از محورهای ما آجر و محیط زیست است. ما استادکارانی داریم که نباید فراموش شوند. انتخاب هنرمندان برای تجلیل سخت بود. امروز معمار به کسی گفته می‌شود که در دانشگاه تحصیل می‌کند و اجازه دارد مُهر خود را روی نقشه بزند، در حالی که تعریف معمار در گذشته چیز دیگری بود. ما استادکارانی را انتخاب کردیم که آجر تولید نمی‌کنند، اما استادبناهایی مسلط به آجرکاری هستند و انواع و اقسام این هنر را با ظرایف کار کرده‌اند. سعی‌مان این بود کسانی را که تسلط بیشتر دارند و ذی‌حق‌تر و پیشکسوت‌تر هستند انتخاب کنیم.

نمایشگاه عکس "خاک و خیال"

در ادامه این نشست، حجت‌الله امانی - سرپرست موسسه فرهنگی هنری صبا - نیز درباره برپایی نمایشگاه این همایش، گفت: نمایشگاه این همایش با عنوان "خاک و خیال" و شامل ۲۵۰ اثر عکاسی است. خاصیت آثار این است که حاصل مطالعه و پژوهش درباره معماری آجر کشور هستند و علاوه بر خاصیت معماری، خاصیت پژوهشی هم دارند. در این نمایشگاه دو وجهه تاریخی قبل و بعد از اسلام پیش‌بینی شده و بیشترین آثار مربوط به دوره سلجوقی است که اوج هنر آجرکاری در ایران محسوب می‌شود. آثار این نمایشگاه شامل ایران فرهنگی است نه ایران جغرافیایی، یعنی کشورهایی از آسیای میانه و چند کشور همجوار را هم شامل می‌شود.

وی به هنر چیدمان در خلال نمایشگاه اشاره و افزود: در کنار نمایشگاه، اینستالیشن‌آرت یا چیدمان هم داریم که توسط هنرمندان مشهدی انجام شده است. کاربرد آجر در معماری سنتی و هنر معاصر هم بخش دیگری از نمایشگاه است.

امانی همچنین بیان کرد: برخی از آثار نمایشگاه توسط معاونت پژوهشی خریداری شده، بخشی چیدمان است و بخشی دیگر هم از طرف عکاسان در اختیار ما گذاشته شده است. عکس‌ها شامل کلیت کار یا جزئیاتی از بنا هستند. این نمایشگاه همزمان با افتتاحیه همایش، افتتاح می‌شود و بازدید از این نمایشگاه تا اواخر اسفند ادامه خواهد داشت.

بنابر این گزارش افشین شیروانی، سرپرست موسسه متن به انتشارات مرتبط با این همایش اشاره کرد و اظهار داشت: سه ویژه‌نامه مختص پیش‌همایش‌های دزفول، کرمان و تهران منتشر شد. همچنین کتاب‌هایی چون: یادنامه معماری و معماران سنتی خراسان، سنگ بست، مجموعه‌ای تاریخی از دورۀ غزنوی، کتیبه‌ها و نقوش تزئینی و مفاهیم نمادین منار جام، طرح پژوهشی هنرهای وابسته به معماری شیراز و چند طرح دیگر منتشر شده و یا در دست چاپ است.

همایش ملی " آجر وآجرکاری در هنر و معماری ایران روز دوشنبه 25 بهمن از ساعت 9 صبح در فرهنگستان هنر برگزار می‌شود.