ارگ گوگد ، اثری ملی در گلپایگان (دومین سازه خشتی ایران)

مواد: گل، خشت
سبک معماری: معماری قاجاری
استان: استان اصفهان
تاریخ ثبت ملی: ۱۱ بهمن ۱۳۷۸
دورهٔ ساخت اثر: دوره زند، دوره قاجار
شمارهٔ ثبت: ۲۵۷۴
شهرستان: گلپایگان
 

ارگ گوگد دومین سازه خشتی ایران در گلپایگان واقع شده است. به گزارش گروه معماری هنرآنلاین ، معماری در ایران مبتنی بر نیازهای محلی، مصالح بومی، متریال نمای ساختمان و سنت‌های محلی شکل گرفته و در گذر زمان تکامل و رشد یافته است. در فرهنگ معماری ایرانی هر نوع ساختمان برای کاربری خاص و با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود بنا شده است. ارگ یکی از این نمونه‎‌ها است که بیشتر برای ایجاد امنیت ساخته شده و پیش زمینه نظامی دارد. قدمت ارگ درایران طبق کاوش‌های باستان‌شناسی هم زمان با ایجاد شهرها است.

ارگ‌های بسیاری در شهرهای مختلف ایران ساخته شده است. یکی از این ارگ‌ها که از نظر تاریخی هم اهمیت بسیاری دارد، ارگ تاریخی گوگد است.  ارگ گوگد دومین سازه خشتی ایران در گلپایگان واقع شده است. از این ارگ در زمان‌ صلح به عنوان کاروانسرا و در زمان جنگ یا حمله دشمنان به عنوان دژ نظامی استفاده می‌کردند‌.

ساختار بنا

ارگ گوگد درمسیر جاده معروف ابریشم قرار گرفته است. اگر از بالا به این ارگ تاریخی نگاه کنیم پلانی مربع شکل و بسیار منظم از این قلعه را خواهید دید. این بنای تاریخی از چهار برج قرینه با دیوار‌هایی سرخ رنگ به ارتفاع ۱۲متر ساخته شده است. بر روی دیوار‌های مرتفع این دژ، سوراخ‌هایی وجود دارد که از آن به عنوان سیستم ایمنی هشداردهنده استفاده می‌کردند. به این شکل که کبوتر‌هایی را در این سوراخ‌ها نگهداری می‌کردند که شب‌ها با سر و صدای این کبوتران، متوجه ورود مهاجمان به درون ارگ می‌شدند.

طبقات پائین و بالا در ساختمان بیانگر نظام طبقاتی در اجتماع آن دوره است. استر و استربانان در طبقه پائین و بازرگانان و بزرگان در طبقات بالا ساکن بودند. درب ورودی شمالی این ارگ قسمت شاه‌نشین بوده است.  حیاط در بخش مرکزی با درختان و باغچه‌های مربعی تزئین شده تا زیبایی ارگ تاریخی گوگد را کامل کند. همچنین حوض وسط حیاط ارگ که با کاشی‌ فیروز‌ه‌ای زیبائی حیاط را چندین برابر کرده است. در کنار آن چاهی عمیق حفر شده است که در زمان‌های محاصره وظیفه تامین آب ساکنان داخل ارگ رو بر عهده داشته است.

این بنا حدود چهارصد سال پیش ساخته شده و تنها سند مکتوبی از این بنا متعلق به حدود یکصد و چهل سال پیش است که علیخان بختیاری نصف بنا ارگ را به عنوان مهریه به همسرش واگذار کرد. این قلعه با وجود قدمت از درست‌ترین اصول معماری برخوردار است و ریزه‌کاری‌های ساخت بنا باعث مستحکم بودن آن در این سال‌ها بوده است. ارگ گوگد به شماره ۲۵۷۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این قلعه پس از بازسازی به عنوان مهمانسرای سنتی با امکانات مدرن میزبان بازدیدکنندگان است.