تعریف و تبیین خرد ایرانشهری

نشست : اندیشه ایرانشهری 

موضوع :  تعریف و تبیین خرد ایرانشهری

هدف و دستاورد : ورود به موضوع و فراهم کردن زمینه گفتگو در نشست ها

با حضور : سید جواد طباطبایی  و  محمد حسین پاپلی یزدی

مکان :  مشهد , بلوار سرافرازان , سرافرازان ۹ , سالن اجتماعات موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری 

زمان : چهارشنبه ۲۱ تیرماه ۱۳۹۶

*  حضور در نشست های اندیشه ایرانشهری در مشهد آزاد است

اندیشه ایرانشهری بعنوان منظومه ای فکری و فرهنگی، که مایه پایداری سرزمین فرهنگی ایران یا جهان ایرانی بوده و هم اکنون نیز تنها پیوند واقعی میان کسانی است که در این جهان میزیند و از دریچه آن به جهان مینگرند، به دارازای تاریخ این سرزمین فرهنگی عمر و عمق دارد. 

لیکن پس از گسست و فراموشی تاریخی سده های اخیر، نگرش دوباره به آن از طریق بازخوانی و بازشناسی ریشه ها و شاخه های مشترک فرهنگی در نگاه اندیشمندانی همچون شهریار عدل و بازآفرینی اندیشه سیاسی ایرانی و آفرینش سرمشق فکری "قدیم در جدید" توسط سیدجواد طباطبایی صورت گرفته است.

خوشبختانه وزارت راه و شهرسازی نیز در دوره جدید خود به اندیشه ایرانشهری بعنوان جریانی فکری و قابل توسعه به مفاهیم و مصادیق طراحی فضای کالبدی توجه کرده، و پس از سخنرانی عباس احمد آخوندی ( وزیر راه و شهرسازی) در خانه وارطان به مناسبت روز معمار ( 4 اردیبهشت سال 1394)  نشست هایی را بصورت سخنرانی در تهران (خانه وارطان) و بعضی دیگر از شهرهای ایران برگزار کرده است.  ( بعد از این نوشته، فایل نوشتاری بعضی از سخنرانی های خانه وارطان در اینجا برای مطالعه علاقه مندان قرار میگیرد.)

از هنگامی که قرار شد برنامه هایی مشابه در مشهد به مدیریت علمی و اجرایی موسسه آموزش عالی اقبال برگزار شود، دو موضوع بعنوان مسأله طرح و حل شد:

▶️اول آنکه به سبب محدودیت تعداد نشست ها و برای آنکه در موقع زمانی ویژه ای در پایان کار دولت و آغاز بکار دولت جدید برگزار می شود و باید در 4 جلسه به نتیجه برسد، اینگونه برنامه ریزی شد که  نشست هایی که برگزار میشود بر خلاف آنچه در تهران روی داده، بصورت پیایندهای محتوایی به یکدیگر متصل و پشت سرهم  باشد، تا بتوان از چهار جلسه به نتیجه ای نسبی دست یافت؛ به این ترتیب:
1- پرسش و آموختن از خرد ایرانشهری
2- حکمت خسروانی و ریشه های فلسفی اندیشه ایرانشهری
3- پیوندهای تاریخی و جغرافیایی اندیشه ایرانشهری
4- تجسم صور اندیشه ایرانشهری در شهر و خانه ایرانی

▶️ دوم اینکه جلسات در تهران و سایر شهرهای ایران به گونه سخنرانی و سپس پرسش و پاسخ برگزار شده است. در مشهد برای آنکه بهره ای بیشتر از فرصت فراهم شده برده شود اینگونه برنامه ریزی شد که در کنار سخنران اصلی هر نشست، استادی دیگر نیز باشد که بعنوان طرف گفتگو یا عضو پنل موضوعات سخنرانی را به پرسش یا شاید چالش بکشد و زمینه را برای آنکه پرسش های حاضران با کیفیت و عمق بیشتری مطرح شود، فراهم سازد.

روز چهارشنبه 21 تیرماه 1396 نخستین جلسه با حضور سیدجواد طباطبایی بعنوان سخنران اصلی و محمدحسین پاپلی یزدی بعنوان طرف گفتگوی وی، با عنوان "پرسش و آموختن از خرد ایرانشهری" برگزار میشود. 

برنامه اجرایی نشست های فوق به این ترتیب است:

گزارش دبیر و افتتاحیه: ۵ دقیقه
سخنرانی اصلی: حدود ۴۰ دقیقه
گفتگوی اصلی: حدود ۳۵ دقیقه
پرسش و پاسخ کتبی و شفاهی حاضران: حدود ۶۰ دقیقه

موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری و کمیته علمی نشست های اندیشه ایرانشهری امیدوارند که با تداوم این نوع نشست ها و گفتگوها در حوزه های گوناگون، از جمله در باره توسعه پایدار شهری، بازآفرینی شهری، اخلاق حرفه ای معماری و شهرسازی و. . . اسبابی برای پویایی اندیشه ورزی در حوزه های مبنایی و عملی طراحی و ساخت فضای کالبدی در مقیاس های گوناگون، فراهم آید.

• اعضای کمیته علمی نشست های اندیشه ایرانشهری:

سیدمحمدباقرطباطبایی

وحیدابراهیمی

مرضیه ترابی

شهاب الدین سعیدیان

• دبیر و نماینده کمیته علمی:

سیدمحمدباقرطباطبایی

• حضور در نشست های اندیشه ایرانشهری در مشهد آزاد است و از کسانی که میخواهند حاضر شوند درخواست میشود , جهت ثبت نام   اینجا   کلیک نمایید ... 

• مشروح نشست اول : 

نخستین نوبت از سلسله نشست های چهارگانه تخصصی تبیین اندیشه ایرانشهری با حضور نمایندگان شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با مدیریت اجرایی و علمی موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری در روز چهارشنبه 21 تیرماه در محل موسسه اقبال، با شرکت جمعی از استادان و دانشجویان و علاقه مندان موضوع، برگزار شد. در ابتدای نشست هدف از برگزاری این جلسات و نحوه مدیریت آنها توسط نماینده شرکت عمران و بهسازی شهری بیان شد و در ادامه نماینده موسسه آموزش عالی اقبال ضمن خوشامدگویی به حاضران،  به معرفی استادان حاضر (دکتر سیدجواد طباطبایی و دکتر محمدحسین پاپلی یزدی) و برنامه نشست پرداخت. 
در این نشست که با عنوان " پرسش و آموختن از خرد ایرانشهری" تشکیل شده بود، دکتر سیدجوادطباطبایی سخنانی در خصوص شیوه تکوین و تداوم اندیشه و خرد ایرانشهری و همچنین لوازم و ضمانت های تداوم آن برای بقا و استمرار ملت ایران همچون مفهوم یگانه ای با عناصر و مفردات متکثر، سخن گفت. وی اشاره کرد که آنچه موجب شده است که ملت ایران و نام ایران همچون یک سرزمین فرهنگی ورای حوادث تاریخی و دگرگونی های باورها و عقاید باقی بماند، نصوصی است که اندیشه ایرانشهری بر آن بنا شده و رشد کرده است. همچنین درباره مفهوم توسعه و ویژگی های سرزمینی و مردمی و فرهنگی ایران برای بازخوانی تاریخ متناسب با این ویژگی ها توضیحاتی ارائه کرد.
در ادامه دکتر محمدحسین پاپلی یزدی بعنوان عضو پنل و طرف گفتگو، مباحثی را در زمینه لزوم توجه به شاخص ها و شناسه های اندیشه ایرانشهری در میان گذارد و به توصیف نمونه هایی از هم زیستی و مسالمت میان اقوام و ادیان در شهرهای ایران پرداخت. آنگاه شماری از حاضران پرسش هایی را مطرح کردند و استادان حاضر در پنل به آنها پاسخ دادند. 
مستندات این نشست توسط کمیته برگزار کننده آن در موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری به زودی منتشر میشود و در دسترس علاقمندان قرار میگیرد.

نشستهای استانی اندیشه و تمدن ایران‌شهری با هدف تسری جریان دوباره اندیشیدن و بازخوانی اندیشه ایران‌شهری در کشور، توجه جدی به تمدن و فرهنگ ایران و فراگیر نمودن آن در میان جمع گسترده‌ای از مخاطبان این جریان اعم از نهادهای غیردولتی، جامعه متخصصان و دانشگاهیان، مدیران و مسئولان، حرفه‌مندان و عموم مردم؛ پس از تهران، قزوین، اصفهان، یزد، تبریز، و گرگان، این بار در مشهد با موضوع "پرسش و آموختن از خرد ایران‌شهری" و با سخنرانی آقای دکتر سیدجواد طباطبایی به عنوان نشست اول شروع به کار کرد.
در آغاز نشست دکتر معززی، مسئول دبیرخانه طرح اندیشه و تمدن ایران‌شهری وزارت راه و شهرسازی به شرح این جریان فکری پرداختند و خاستگاه اصلی این جریان را سخنرانی مقام عالی وزارت راه و شهرسازی در تاریخ 4 اردیبهشت سال 1394به مناسبت روز معمار، در خانه گفتمان شهر و معماری تهران عنوان داشتند. دکتر معززی با اشاره به سه چالش اساسی شامل: چالش قابلیت زندگی، چالش حرکت و مساله جابه‌جایی درون شهری و برون شهری به ویژه در کلان‌‌شهرها و همچنین چالش مهم کالایی شدن که امروزه این نگاه انسان را تا حد کالا تقلیل داده است؛ آنها را مسائل و چالش‌های اساسی برشمرد که در سخنرانی جناب وزیر مورد تاکید قرار گرفته است.
مدیر اجرایی دبیرخانه طرح توسعه اندیشه ایران‌شهر بیان داشت که مقام عالی وزارت با باور بر این نکته که راه‌حل پاسخ به این چالش‌ها و رفع آنها، چاره‌جویی‌های موقتی و کوتاه مدت نمی‌باشد، بازخوانی اندیشه ایران‌شهری را مشتمل بر سه بخش بازخوانی هویتی، بازتعریف فرایندی و بازتعریف ساختاری، به عنوان یک جریان فکری کمکرسان برای پاسخگویی به این چالش‌ها پیشنهاد کرده‌اند.

وی همچنین برگزاری نشست‌های استانی ایران‌شهری را به دلیل لزوم بهره‌مندی از کلیه عقاید، نظرات و نقدها به منظور تفهیم و تعمیق و توسعه این اندیشه مغتنم و ضروری برشمرد و کلیه صاحبنظران و دانشگاهیان را به مشارکت جدی در این گفتمان دعوت کرد.
پس از آن، سخنران نشست آقای دکتر طباطبایی به ایراد سخنرانی پرداختند.

فرازهایی از سخنرانی دکتر طباطبایی به شرح زیر است:
«از حدود 30 سال پیش بنده متوجه شدم که "ایران" یک مسئله است و بحران‌هایی در آن درحال تعمیق یافتن؛ لذا ضروری بود که این بحران‌ها شناسایی شوند. برای آنکه این بحران‌ها شناسایی شوند باید دانست که این بحران‌ها در "کجا" است. یعنی باید در ابتدا "ایران" را شناخت.
تا حدود 30 سال پیش کلمه ایران (ایران زمین) چندان به صورت پرکاربرد مورد استفاده قرار نمی‌گرفت چون خطر اطلاق صفت ملی‌گرایی به افراد وجود داشت. اما رفته رفته لازم دانستم که به تبیین بیشتر ایران بپردازم؛ لذا مقاله‌ای را که درمورد خواجه نظام‌الملک در سال 64 نوشته بودم که بعداً نیز به صورت کتاب درآمد؛ مجدداً دنبال کردم و توسعه دادم. در آن مقاله ذکر کرده بودم که رساله خواجه نظام‌الملک، خلاصه‌ای از اندیشه ایران‌شهری است. در آن مقاله بیان کرده بودم که ایران به خلاف سایر کشورهایی که به جهان اسلام پیوستند؛ نظام اندیشه‌ای خود را از ورای اسلام حفظ کرد و به دوره بعد از اسلام انتقال داد. این تداوم اندیشه ایران پیش از اسلام (اندیشه سیاسی ایران) در دوره اسلامی را من، " اندیشه ایران‌شهری" نامیدم.
البته لازم به ذکر است تا پیش از آن ایران‌شناسان مختلفی علت این موضوع و پایداری و تداوم ایران را "زبان" ایرانیان معرفی کرده بودند که به عقیده من اینکه زبان باعث تداوم و پایداری ایران شده است، یک مسئله است اما باید این را درنظر داشت که اگر زبان تنها زبان می‌بود و با خودش چیز اساسی‌تری را حمل نمی‌کرد نمی‌توانست موفقیتی به دست آورد و ممکن بود حتی همان زبان هم حفظ نمی‌شد. برهمین اساس به نظر من زبان حامل" فکر ایرانی و اندیشه ایران‌شهری" بوده است و در واقع این اندیشه ایران‌شهری بوده است که باعث تداوم و پایداری ایران شده است و البته زبان این اندیشه فارسی است.
اگرچه بعدها من نتیجه‌گیری دیگری نیز بیان کردم و آن اینکه اندیشه ایران‌شهری به سایر زبان‌های غیرعلمی و غیرملی دیگر نیز وارد شده و به آن‌ها موضوعیت و اصالت بخشیده و آن‌ها را تبدیل به زبان کرده است. در واقع آن‌ها نیز بخشی از میراث بزرگ ایران‌شهری هستند که البته درحال حاضر به ایران سیاسی کنونی تعلق ندارد بلکه به ایران بزرگ فرهنگی تعلق دارد. لذا ایران فرهنگی بزرگ تنها به ایران کنونی با مرزهای سیاسی امروزی محدود نمی‌باشد.

در نتیجه بحث " اندیشه ایران‌شهری" این است که فرهنگ باستانی ایران در دوره اسلامی نیز تداوم یافته است و اگرچه اسلام در دوره اسلامی به ایران وارد شده است و مردمان این سرزمین نیز مسلمان شده‌اند اما "ایرانی" باقی مانده‌اند؛ به این معنا که هم زبان‌شان را و هم فرهنگی کاملاً متفاوت با آنچه امروزه تحت عنوان جهان اسلام می‌نامند؛ را حفظ کرده‌اند.»
دکتر طباطبایی در ادامه سخنرانی با بیان تجربه شخصی خود مبنی بر ادامه تحصیل در کشورهای اروپایی و امریکایی به این نکته اشاره کردند که کشورهای مختلف "دانشگاه‌های ملی" دارند و دانش‌آموخته‌های ما که در کشورهای دیگر تحصیل می‌کنند به این نکته توجه نمی‌کنند که دانش به ویژه در رشته‌های علوم انسانی جهانی نیست بلکه بسترهای فلسفی و تاریخی هر کشوری در آموزه‌های دانشگاهی آن کشور تأثیر می‌گذارد و در واقع تمدن و فرهنگ خاص آن کشور را انتقال می‌دهد. در نتیجه انتقال عین به عین آن و استفاده صرف آن آموزه‌ها در ایران به تنهایی کافی نخواهد بود.

وی با این مقدمه بر فقدان دانشگاه ملی در ایران اشاره کردند و توضیح دادند به دلیل آنکه موضوع دانشگاه‌های ما در ایران اساساً ملت ایران و کشور ایران نمی‌باشد، ما فاقد دانشگاه ملی در ایران هستیم.
سیدجواد طباطبایی ضرورت ایجاد دانشگاه ملی یعنی دانشگاهی که موضوع اصلی‌اش کشور و ملت ایران باشد را شناخت درستی از ایران برشمرد و اذعان داشت که البته ما آگاهی درستی از ایران نداریم.
ایشان در ادامه به تمایزات و مشخصه‌های ایران با سایر کشورها، تبیین دولت-ملت ایران، قدمت این مفاهیم در ایران پرداختند و سه مشخصه ملت، دولت و زبان را به عنوان مشخصه‌هایی از ایران برشمردند که از گذشته تاکنون وجود داشته است.
وی همچنین در خصوص شیوه تکوین و تداوم اندیشه و خرد ایران‌شهری و همچنین لوازم و ضمانت‌های تداوم آن برای بقا و استمرار ملت ایران همچون مفهوم یگانه‌ای با عناصر و مفردات متکثر، سخن گفت. و بر این نکته تاکید کردند که آنچه موجب شده است که ملت ایران و نام ایران همچون یک سرزمین فرهنگی ورای حوادث تاریخی و دگرگونی های باورها و عقاید باقی بماند، نصوصی است که از اندیشه ایران‌شهری برجاست.
در ادامه دکتر محمدحسین پاپلی یزدی به عنوان عضو پنل و طرف گفتگو، مباحثی را در زمینه لزوم توجه به شاخص‌ها و شناسه‌های اندیشه ایران‌شهری در میان گذارد و به توصیف نمونه‌هایی از هم‌زیستی و مسالمت میان اقوام و ادیان در شهرهای ایران پرداخت. آنگاه شماری از حاضران پرسش‌هایی را مطرح کردند و استادان حاضر در پنل به آنها پاسخ دادند.
مستندات کامل این نشست به زودی منتشر می‌شود و در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

سه نشست بعدی تبیین اندیشه ایرانشهری در تاریخ هایی که اعلام و اطلاع رسانی خواهد شد، در همان محل برگزار می شود.
موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری در راستای اهداف آموزشی و ترویجی خود برای بهره مندی از دیدگاه های استادان و علاقه مندان موضوع در شهر مشهد و خراسان، امکان  ارتباط این عزیزان را فراهم خواهد آورد.

• در ادامه می توانید مجموعه مقالات زیر را در ارتباط با موضوع ایرانشهری  مطالعه نمایید ... ( جهت دانلود بر روی عنوان کلیک نمایید )

1.  اندیشه ایرانشهری , دکتر عباس احمد آخوندی 
2. شهر در اندیشه ایرانشهری , دکتر سید محسن حبیبی
3. بازخوانی مفهوم ایرانشهری , مهندس سید محمد بهشتی
4. معرفت شناسی متفکران ایرانی با رویکرد هنر , دکتر اسماعیل بنی اردلان

• متن سخنراني دكتر سيد جواد طباطبايي در نشست اول از سلسله نشستهاي انديشه ايرانشهري- مشهد ( جهت دانلود بر روی عنوان کلیک نمایید )