به معماری اصیـل ایرانـی برگردیم.

روبه روي پروفســور  محمود گلابچي چهره ماندگار مهندسي راه و ساختمان کشور و  رئيس کرسي يونسکو در معماري اسلامي که مقالات و کتاب هاي متعددي هم در زمينه معماري دارد، بنشيني  سوالات  بسياري در ذهنت نقش مي بندد؛ درباره معماري و مهندسي، وضعيت معماري معاصر،تعريف معماري اسلامي و معماري بعد از انقلاب و........ سوالاتت را مي پرسي و او  با آرامش خاصي که به دليل حفظ کل قرآن مجيد  به دست  آورده است ،جوابت را مي دهد . در ادامه گفتگوي پروفسور گلابچي را ( با منبع خبر)  مي خوانيد:

از چه زماني رشته معماري به عنوان رشته اي مهندسي  شناخته شده است؟

 معماري قبل از رشته مهندسي و در راستاي فعاليت  مهندسي بوده است . معنايي که در مهندسي مد نظرمان است در معماري نيز وجود داشته است .در گذشته مهندسي مفهوم کاربرد اصول صحيح را داشت. يعني در گذشته بدون اينکه نامي از مهندسي برده شود از اين مفهوم استفاده مي شد .تاق کسري،  زيگورات چغازنبيل، مسجد جامع شيخ لطف الله و حرم امام رضا با تعريف مهندسي ساخته شده است.

نظرتان درباره معماري معاصر ما چيست؟

در حال حاضر به دليل اينکه نتوانستيم راه مناسب را در معماري خودمان پيدا کنيم،  معماري و شهرسازي جايگاه واقعي خود را ندارد . اين مورد به معماري ما مربوط است .اگر معماران  موفق شوند معماري مطلوب را اجرا کنند آنگاه مي توانند  شان و منزلت خود را پيدا کنند . اگر موفق شويم  معماري مطلوب تاريخ و فرهنگ و گذشته خود را پياده کنيم   به همان مقدار هم توانسته ايم  به معماري مناسب دست پيدا کنيم.

در معماري گذشته، درونگرايي و رعايت حريم وجود داشت که در حال حاضر  متاسفانه  بيروني و اندروني از بين رفته است. در معماري گذشته بناهاي مجاور داراي ديد و اشراف نبودند. متاسفانه از معماري اصيل ايراني  خودمان فاصله گرفته ايم . استفاده از مصالح بومي در کشورمان همچون سنگ نيز رو به فراموشي رفته است.

تعريف شما از معماري اسلامي چيست؟

معماري با سبک زندگي و با روشي که در فضاي معماري حاکم است، اسلامي مي شود  .اگر آنگونه معماري شکل بگيرد  که  با  باورها و انديشه و سبک زندگي   انسان هاي  معتقد حرکت کنيم  معماري به سمت اسلامي بودن مي رود.معماري اسلامي بهره گيري از فضا و کيفيت زندگي است  و  بايد طراحي با باورها و انديشه هاي  کساني که در آنجا زندگي مي کنند مطابقت داشته باشد. عناصر و  اجزايي که در معماري گذشته  ما فضايي ارزشمند به شمار مي رفتند  در حال حاضر نيز مي توان از آن استفاده کرد.

در حال حاضر برخي مساجد در سطح شهر ساخته مي شود که گنبد ندارد به نظر شما براي اينکه مسجدي معماري اسلامي داشته باشد بايد حتما گنبد داشته باشد؟

ساختن گنبد براي مسجد الزامي نيست. اگر مسجدي بسازيم که هنگام حضور انسان ،شرايط معنوي لازم وجود نداشته باشد ، معماري مناسب مسجد نيست .به طور مثال  فضاي مناسب گالري هنر مدرن، براي مسجد مطلوب نيست. در طراحي  مسجد  استفاده از عناصري همچون کاشي لاجوردي، معقلي و معرق  اگر به خلق فضاي معنوي و روحاني منجر شود،  قابل تاکيد است. اما ممکن است ساخت گنبد که در خاطره جمعي افراد تداعي کننده مسجد است، به عملکرد مسجد کمک کند .در کل  به کار بردن سوره هاي قرآن،کتيبه ها و لاجورد ها باعث به وجود آمدن  شرايط روحي وذهني خاصي مي شود که توصيه به استفاده از آن صحيح است و موجب عملکرد بهتر مسجد خواهد شد.

نظرتان درباره معماري بعد از انقلاب چيست؟

به طور کلي در دهه هاي گذشته  معماري ما تحت تاثير  معماري ساير کشورها قرار گرفت.در اوايل پيروزي انقلاب، احساس استقلال و خود کفايي و بازگشت  به خويشتن خويش، باعث شد توجه بيشتري به داشته ها عمل بيايد.در طول ساليان  گذشته ورود انواع  مصالح خارجي  و تبعيت از سبک هاي معماري  غربي باعث شد معماري ما در جايگاه واقعي خود قرار نگيرد . البته در چند سال گذشته توجه مسئولان موضوع معماري ايراني بيش از گذشته شده که نشان دهنده  احساس ضرورت به توجه به اين امر و نشانه خوبي براي بهتر شدن شرايط  معماري کشور است.

با تو جه به اينکه رياست کرسي يونسکو در معماري ايراني اسلامي را به عهده داريد، تا به حال چه اقداماتي براي پيشرفت وارتقاي هنر معماري انجام داده ايد؟

 برگزاري کارگاه هاي مختلف ،انتشار مقالات برگزاري همايش براي شناساندن معماري کشور به ساير افراد در  جهان و تبيين ارزش هاي معماري ايران تا معماري گذشته  ما بيشتر و بيشتر شناخته شود، از جمله اقدماتي است  که انجام داده ام تا  ارزش هاي معماري مان را  از پشت تريبون يونسکو  از جايگاه جهاني به اطلاع مردم ساير کشورها برسانم .چون بخش اعظمي از هنر ايران زمين در هنر و معماري ايران زمين نهفته است.

 مهم ترين اثر معماري کشور که مي توان آن را به عنوان نماد هنر و معماري کشور به جهانيان  نشان داد چه بنايي است؟

مسجد امام(ره) اصفهان يکي از آثار با شکوه معماري ايراني اسلامي است که نشان دهنده هنر  ايران زمين است.يکي ديگر از  آثار حرم امام رضا(ع) در مشهد است که  اين حرم به خودي خود دانشگاهي از هنر است و معماري ،مقرنس،گره سازي،فناوري، هفت رنگي و انواع هنرهاي جهان اسلام در آن به کار رفته است.

مدرسه چهار باغ و مسجد جامع اصفهان، پل‌هايي مانند پل خواجو و سي‌و‌سه پل كه در جهان از نظر زيبايي و هنر معماري و مهندسي يك شاهكار به حساب مي‌آيند، نمونه‌هايي از اوج هنر معماري و فناوري در تاريخ شكوهمند كشور ما محسوب مي‌شوند و از آثار برجسته‌اي هستند كه از نظر هنر و معماري در جهان بي‌نظيرند.

کدام يک از شهرهاي ايران به نظر شما معماري وشهرسازي ايراني و اسلامي قابل توجهي دارد و مي توان آن را به جهانيان شناساند؟

اکثر شهرهاي ما در طول ساليان گذشته پيشرفت  و توسعه بسياري داشته اند ولي اين توسعه از الگوي خاصي پيروي نکرده است . اگر به اصفهان نگاه کنيد ،با محوريت چهارباغ عباسي و ميدان نقش جهان فضاي شهري و مکان گردهمايي بي نظيري را به وجود آورده که بسيار موفق بوده است.  در چهار طرف ميدان،چهار رکن تشکيل دهنده  جامعه را مي توان مشاهده کرد .مذهب را در ضلعي از ميدان در مسجد امام ،اقتصاد را دربازار، حکومت را در کاخ عالي قاپو،در ضلع ديگر ميدان تعليم و تربيت را در مسجد شيخ لطف الله مشاهده مي کنيم  که به طرزي هنرمندانه  ساخته شده است.اين ميدان نشان دهنده شهرسازي بسيار هوشمند انه اي  است که بر اساس انديشه ايراني اسلامي  شکل گرفته است.

چه توصيه اي به جوانان و معماران و مهندسان جوان کشور داريد؟

 توصيه من به دانشجويان و معماران جوان کشور اين است که براي شناخت معماري عميق ايران  و فن شناسايي و ارزش هاي پايدار معماري از جمله خود بسندگي و مردم واري وقت بگذارند.با شناخت اين ارزش ها و با اطلاع  از پيشرفت هاي امروز در زمينه  روش هاي ساخت مصالح نوين و تکنولوزي  نوين مي توان  ارزش هاي گذشته معماري را با رويکرد نوين در جامعه  عملي ساخت. بايد به جاي تبعيت از ساير کشورها به معماري اصيل  ايران و ارزش هاي آن برگرديم .معماري و شهرسازي بايد نشان دهنده  فرهنگ اصيل ما باشد و باورهايمان را نشان بدهد .اين در جامعه عملي است و فقط بايد باور داشته باشيم که مي توانيم به آن برسيم تا آيندگان درباره معماري عصر ما و روش هايي که براي ساخت معماري  داشتيم قضاوت  مطلوبي داشته باشند و اين امري ممکن است که بايد براي آن تلاش کرد.

منبع : پيام ساختمان