نشست 6 : زرتشتیان تهران

نشست :  نشست ششم چهارشنبه های تهران

موضوع : زرتشتیان تهران ( مرور یک عمر زندگی آرام با مردمان نیک )

با میزبانی : 

سهیل محمودی

با حضور : 

 دکتر محمد میرزاخانی , تاریخ پژوه , بررسی  آیین زرتشتی و شهرنشینی مدرن 

مریم میرزایی , پژوهشگر تاریخ , از شخصیت‌های برجسته زرتشتیان

بوذرجمهر پرخیده , کتاب‌شناس و محقق تاریخ

موبد سهراب هنگامی , اوستا‌خوانی

⁦⁩پخش فیلم :

مدرسه فیروز بهرام , آتشکده آدریان تهران 

زمان : چهارشنبه 2 مرداد ، ساعت ۱۸ تا ۲۰:۳۰

مکان : باغ کتاب , راهروی سروستان 

با حضور کارشناسان، محققان و نویسندگان مختلف ششمین برنامه چهارشنبه های تهران باغ کتاب با موضوع «زرتشتیان تهران» برگزار می شود. به گزارش روابط عمومی باغ کتاب تهران، میزبان ششمین برنامه از سلسله برنامه‌های «چهارشنبه‌های تهران» که از ساعت 18 تا 20:30 روز چهارشنبه 2 مرداد ماه برپا خواهد شد , سهیل محمودی، شاعر و نویسنده شناخته شده کشور است. برنامه این هفته با موضوع «زرتشتیان تهران» برگزار و در این برنامه به بررسی ابعاد مختلفی از حضور فرهنگی، تاریخی و سبک زندگی پیروان این آیین باستانی در تهران قدیم و جدید پرداخته می‌شود.

«چهارشنبه‌های تهران» در این هفته به بررسی «آیین زرتشتی و شهرنشینی مدرن» با حضور دکتر محمد میرزاخانی؛ تاریخ پژوه، «شخصیت‌های برجسته زرتشتیان» با حضور مریم میرزایی؛ پژوهشگر تاریخ، «نگاه تاریخی به زرتشتیان» با حضور بوذرجمهر پرخیده؛ کتاب‌شناس و محقق تاریخ و اوستا‌خوانی با حضور موبد سهراب هنگامی برپا می‌شود. همچنین پخش مستندی با موضوع مکان‌های مهم زرتشتیان تهران به روایت احمد مسجد جامعی؛ عضو شورای اسلامی شهر تهران، بخش دیگری از این برنامه است که مستندها درباره مدرسه فیروز بهرام و آتشکده آدریان تهران خواهد بود.

برنامه «چهارشنبه‌های تهران» که از ابتدای تابستان، هر چهارشنبه در باغ کتاب تهران برگزار می‌شود، از دریچه تاریخ و فرهنگ و از منظر خصوصیات ظاهری، خرده‌فرهنگ‌ها و شناسه‌های مکانی به بررسی شهر تهران می‌پردازد.

ششمین برنامه از سری برنامه‌های «چهارشنبه‌های تهران» در حالی برگزار می‌شود که پنج برنامه قبل با موضوع خیابان شریعتی، محله سرچشمه، خیابان ولیعصر، بچه‌تهرون و امام‌زاده صالح برگزار شده است. محل برگزاری این برنامه در روزهای چهارشنبه هر هفته در راهروی سروستان باغ کتاب تهران خواهد بود.  

برنامه «چهارشنبه‌های تهران» این هفته به بررسی آیین زرتشتی و تاریخچه حضور پیروان این آیین باستانی در شهر تهران گذشت. به گزارش روابط عمومی باغ کتاب تهران، برنامه «چهارشنبه‌های تهران» که چهارشنبه هر هفته از ساعت  18تا 20:30 با محوریت تاریخ، فرهنگ و مکان‌شناسی تهران در باغ کتاب تهران برگزار می‌شود، این هفته نیز به میزبانی سهیل محمودی؛ شاعر و نویسنده سرشناس کشور، به موضوع «زرتشتیان تهران» پرداخت.

• حضوری مهم در تاریخ

در شروع برنامه سهیل محمودی با بیانی شیوا با اشاره به اهمیت نقش مذاهب دیگر، به خصوص آیین زرتشتی در سبک زندگی مردم تهران گفت: « از زمان کودکی ما، زمانی که مردم علاجی برای بیماری خود پیدا نمی‌کردند به بیمارستان کلیمی‌ها که همان بیمارستان دکتر سپیر امروزی است مراجعه می‌کردند. در زمان ناصرالدین شاه نیز ارباب جمشید جمشیدیان نمادی برای کسب‌و‌کار، تجارت و بانکداری مدرن بود. در زمان جدید‌تر نیز ارباب کیخسرو شاهرخ نیز نقش بسیار مهمی در تاریخ معاصر ایفا کرده است.»

• آیینی هماهنگ با دنیای مدرن

در ادامه برنامه دکتر محمد میرزاخانی؛ پژوهشگر ادبیات و تاریخ با اشاره به این مسئله که آیین‌های مذهبی ناچار به انطباق با دنیای مدرن هستند گفت: «دنیای مدرن همیشه ملزوماتی را همراه خود دارد که آیین‌های کهن باید در مواجهه با این ملزومات شیوه جدیدی را در پیش بگیرد. مدرنیت می‌گوید یا با من باش یا حذف می‌شوی. اگر با این دید به آیین زرتشت نگاه کنیم می‌بینیم که آیین زرتشت توانسته به مرور زمان مدرن‌تر و نو‌تر شود و در عین حال اصول خود را حفظ کند. برای مثال آیین دفن مردگان در آیین زرتشت با شرایط امروز مطابقت پیدا کرده است.» میرزاخانی با اشاره به اینکه برای شناخت آیین زرتشت لازم است که به آخرین پژوهش‌های مربوط به این حوزه مراجعه کرد گفت: «زمانی می‌توان درباره آیین زردشتی اظهار نظر کرد که آخرین یافته‌ها و پژوهش‌های پژوهشگران برتر این حوزه را مطالعه کنیم. البته نه صرفاً بر اساس نوشته‌های قدیمی که گاهی از روی عناد نوشته شده است.» 

• زرتشتیان جریان‌ساز در تاریخ

در ادامه برنامه، پس از پخش کلیپی درباره تاریخچه «آتشکده آدریان تهران» نوبت به مریم میرزایی؛ معمار و مرمتگر بنا‌های تاریخی رسید تا درباره تاریخچه مهاجرت پیروان آیین زرتشتی به تهران صحبت کند. میرزایی با اشاره به اولین محل سکونت پیروان این آیین در تهران گفت: «با دقت در نقشه‌ قدیمی شهر تهران که مربوط به زمان قاجار است متوجه می‌شویم که در سال 1286 قمری تعداد زرتشتیان تهران 111 نفر است در حالی که در همان سال تعداد یهودیان تهران به 1578 نفر می‌رسد. در نتیجه تعداد زرتشتیان آنقدر کم بود که نمی‌توانستند برای خود محله‌ای داشته باشند. در سال‌های بعد از این نقشه، اولین محله‌ زرتشتی‌نشین تهران در محدوده خیابان سی تیر شکل می‌گیرد.»

میرزایی با ذکر بیوگرافی ارباب جمشید جمشیدیان و ارباب کیخسرو شاهرخ دو تن از بزرگان آیین زرتشتی و نقش این دو در شکل‌گیری اولین محله زرتشتیان تهران، افزایش جمعیت پیروان این آیین و تحکیم موقعیت آنان در شهر تهران گفت: «ارباب جمشید تلاش کرد تا شغل قدیمی زرتشتیان که کشاورزی بود را به تجارت تغییر بدهد. در ابتدا فقط مردان خانواده را از شهر‌های یزد و کرمان برای کار در تجارت‌خانه خود به تهران آورد. اما به مرور زمان شرایطی را فراهم کرد تا کارکنانش در محدوده منزل و باغ او سکونت داشته باشند. در نتیجه اولین محله زرتشتی نشین در اطراف منزل ارباب جمشید، بین خیابان لاله‌زار و فردوسی فعلی شکل می‌گیرد که هنوز هم آن خیابان را به نام خیابان ارباب جمشید می‌شناسند. همچنین در همین اراضی زرتشتیان است که اولین مدرسه مدرن زرتشتیان جمشید جم، مدرسه فیروز بهرام و آتشکده آدریان تهران شکل می‌گیرد.»

• حضور در یک محله استراتژیک

پس از پخش فیلمی درباره «مدرسه‌ی فیروز بهرام» به روایت احمد مسجد جامعی؛ عضو شورای اسلامی شهر تهران، بوذرجمهر پرخیده از شخصیت‌های فرهنگی زرتشتیان با توضیح علت انتخاب محدوده خیابان سی تیر به عنوان اولین محل سکونت زرتشتیان گفت: « زرتشتیان تهران برای امنیت بیشتر این محله استراتژیک در تهران را انتخاب کردند. چرا که در این محله هم به محل دستگاه حکومتی نزدیک بودند، هم به سفارت انگلیس به عنوان مرکزی برای دیپلماسی خارجی.» پرخیده با مرور تاریخچه حضور زرتشتیان در تهران گفت: «اولین مهاجر زرتشتی به تهران از اجداد ارباب کیخسرو شاهرخ بود که همراه با آقا محمدخان قاجار به این شهر آمد. اولین زرتشتیان تهران برای شغل باغبانی در دربار و به وسیله درباریان به تهران آورده شدند. نمونه این مسئله در کتاب «داستان جاوید» اثر اسماعیل فصیح نیز دیده می‌شود. اما پیش از آن زرتشتیان به وسیله ارباب جمشید به تهران آورده شده بودند.»

• زرتشتیان در محله تهرانپارس

پرخیده درباره حضور زرتشتیان در محله تهرانپارس می‌گوید: «زرتشتیان به واسطه امکانات و با وجود شغل تجارت، مهاجرتی سریع به تهران می‌کنند. یکی از مناطقی که به دلیل امکانات خوبی که داشت، یه یکی از مقاصد مهاجرتی زرتشتیان تبدیل می‌شود، منطقه تهرانپارس است. بعدها شخصی به نام هرمز آرش زمین‌های آن محدوده را از رضا شاه خریداری می‌کند. ساخت آرامگاه زرتشتیان یعنی قصر فیروزه در آن محدوده، رقبت زرتشتیان را برای مهاجرت به محله تهرانپارس بیشتر می‌کند. هرمز آرش نیز امکانات خوبی نظیر درمانگاه، مدرسه و پارک در آن محدوده می‌سازد که باعث تداوم حضور زرتشتیان در تهران و افزایش جمعیت آن‌ها شد. بعد‌تر شخصی به نام رستم گیو شرایطی را برای اسکان موقت زرتشتیان در آن محدوده مهیا می‌کند تا این افراد بعداً بتوانند سرمایه‌ای برای خود تهیه کرده و زندگی مستقلی تشکیل دهند.» پرخیده با اشاره به جمعیت فعلی زرتشتیان گفت: «اطلاعات دقیقی از تعداد زرتشتیان حاضر در ایران نداریم. اما تصور می‌کنم که حدود 5 هزار خانوار زرتشتی در ایران زندگی می‌کنند. اغلب این افراد امروزه مهاجرت کرده‌اند و در کشور جدید ماهیت سنتی خود را از دست داده‌اند.»

بخش پایانی برنامه این هفته «چهارشنبه‌های تهران» هم به پخش فیلمی از «آتشکده آدریان تهران» به روایت احمد مسجد جامعی؛ عضو شورای اسلامی شهر تهران اختصاص داشت. پس از آن موبد سهراب هنگامی به خواندن «اوستای کُشتی» و معنی کردن آن پرداخت.