نشست 58 : پیامدهای منظرین اکتشاف طلای سیاه در ایران

نشست : شماره پنجاه و هشت

موضوع : پیامدهای منظرین اکتشاف طلای سیاه در ایران

مدعوین : 

فرشید خدادادیان

سیدامیر منصوری

مهدی خاک‌زند

زمان : چهار‌شنبه 30 بهمن ماه سال 1398 , ساعت 16:00

مکان : تهران , خیابان دکتر قریب , شماره 23 , گالری نظرگاه

تماس : 02166915829 و 02166435985

پیامدهای منظرین اکتشاف طلای سیاه در ایران

نشست دوم از سلسله نشست های منظر صنعتی با عنوان «پیامدهای منظرین اکتشاف طلای سیاه در ایران»روز چهارشنبه مورخ ۳۰ بهمن 98 در گالری نظرگاه با حضور آقای سید امیر منصوری عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، آقای فرشید خدادادیان رئیس واحد پژوهش و تاریخ شفاهی موزه های صنعت نفت و آقای مهدی خاکزند عضو هئیت علمی دانشگاه علم و صنعت، برگزار شد. مهدی خاکزند به عنوان دبیر پانل با توضیح مختصری در مورد نشست اول، گفت: «در نشست قبل، مسائلی از قبیل ضرورت و ظرفیت نواحی صنعتی در ساخت و رونق مناظر سرزمینی، مورد بحث قرار گرفت. نتایج حاصله بدینگونه بود که آنچه در دهه های اخیر در قوانین و مقررات آمده است، نشان دهنده انحصار نگاه زیست محیطی به نواحی صنعتی، فارغ از نگاه های کلان نگر منظرین بوده است. اما باید توجه داشت که دگرگونی در منظر سرزمینی از طریق نصب ابرسازه ها تدریجا منظر جدیدی را پایه گذاری می کند که در بلند مدت به تغییر هویت سرزمینی و منظر قومی منتهی می گردد. در نتیجه لازم است به موازات حفاظت های علمی، فیزیکی و بیولوژیک از بستر و ابعاد ذهنی، تاریخی و فرهنگی _اجتماعی آنچه هویت سرزمینی را تحت تاثیر قرار می دهد توجه نمود. در این خصوص می توان از صنعت نفت در مناطق نفت خیز ایران نام برد، که علاوه بر تاثیرات نامطلوب زیست محیطی با تاثیر گذاشتن بر مولفه های اقتصادی و البته اجتماعی،فرهنگی سبب ایجاد سبک جدید زندگی گردید و در راستای آن نیز اولین شرکت شهرها پایه گذاری گردید. بعد از تلاش های زیاد انگلیسی ها ایران صاحب طلای سیاه شد که در کنار منابع اقتصادی شاهد تاثیرات زیادی بود که توسعه صنعت نفت را در این سرزمین رقم زد. در راستای توضیحات ذکر شده، پیامدهای منظرین طلای سیاه در ایران چه بوده است؟ و آیا این صنعت، سبب تغییرات منظرین در بستر خوزستان شده است؟»

پاسخ دکتر خدادادیان به این سوالات که توسط مهدی خاکزند در ابتدای نشست مطرح شد این گونه بود که «باید بگویم متاسفانه کلان روایت تاثیرگذاری نفت در ایران مثبت نیست، با گزارش کوتاهی قصد دارم این کلان روایت را به چالش بکشم، و در مورد پیامدهای منظرین اکتشاف نفت صحبت کنم. در اینجا باید ابعاد عینی و ذهنی، زمانی و مکانی، تمدنی و تاریخی دیده شود، که تاکید من روی ابعاد مکانی و زمانی اکتشاف نفت است و این برای ۱۱۰ سال پیش است، جغرافیایی که درباره آن صحبت می کنیم جغرافیایی به شدت بکر و دست نخورده و جای قشلاق عشایری بوده که در آن منطقه زندگی می کردند، در سال ۱۲۸۰‌ امتیاز اکتشاف نفت به ویلیام ناکس دارسی، واگذار شد. در این مقطع زمانی و در این قرارداد بیشتر اماکنی که در محدوده عملیات نفت قرار داشت به عنوان اماکن مقدس و در قالب رعایت حریم و منظر اماکن فرهنگی از حفاری و جستجوی نفت محافظت شد. 
و در نهایت در منطقه ای که فاقد سکنه دائمی بود و جایی که شهرنشینی و مدنیت وجود نداشت توانستند برای نخستین بار نفت را در ایران کشف کنند. و کپرها و سنگ چین هایی برای استراحت کارگرهای ایرانی در این منطقه ساخته شد. وی گفت به تدریج برای نخستین بار کمپانی سیتی، شهری که شکل گیری و آغازش متاثر از حضور نفت بود در ایران شکل گرفت.در این برهه به سه نکته اساسی توجه شد از قبیل ۱- تلاش برای افزایش راندمان تولید و تبدیل عمله ها به کارگر فنی و تجهیز کردن این کارگرها به علم و تجهیزات فنی ۲- توجه به هنر و زیبایی شناسی ۳- توجه به اینکه تاسیسات نفتی کمترین آلودگی را تولید کنند، که از جمله اقدامات برای این موضوع، ایجاد حوضچه های تفکیک بود.
دکتر خدادادیان در ادامه با اشاره به پیامدهای منظرین اکتشاف نفت گفت: رویکرد منظرین در منطقه ای که صنعت نفت در آن ایجاد شده، ایجاد المان های فرهنگی، ساخت زمین های گلف و سینما و استخر بوده است. از شاهکارهای که به واسطه صنعت نفت در ایران رخ داد ساخت کلیسایی در کنار مسجد بهبهانی ها در شهر آبادان با یک دیوار مشترک بود که باعث همزیستی مسالمت آمیز بین ادیان و مذاهب می شود. و این تنها شهری است که این بناها و المان های مذهبی در کنار یکدیگر ساخته شده است.»

در ادامه دکتر سید امیر منصوری درباره سوال نشست با اشاره به اینکه نفت در تمام عرصه های زندگی ما تاثیر گذاشته است گفت : «چرا باید نفتی که به این اندازه در زندگی ما تغییر ایجاد کرده و همه ابعاد زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده عقل ما را متاثر نکند؟ وی گفت وقتی ما خیالمان از بابت انرژی و نفت راحت شد دیگر به هویت اقلیم در ساخت و سازها توجهی نشد و این باعث شد که ساخت و سازها در همه شهرهای ایران و در تمامی اقلیم ها یکسان و با یک قوانین انجام گیرد. این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به منطقه هورالعظیم در خوزستان و اینکه مشخص شده که منبع ریزگردها در این منطقه همین اکتشاف نفت و خشکاندن این منطقه بوده است، گفت :اگر این صنعت بزرگ در ایران مدیریت نشود می تواند بحران های جدی ایجاد کند و در صورت مدیریت صحیح می تواند ناجی منظر سرزمینی ایران باشد.»