جاده‌کشی تهدید جدید برای بناهای تاریخی و میراث ثبت شده جهانی

جاده‌کشی تهدید جدید برای بناهای تاریخی و میراث ثبت شده جهانی

از آسفالت کردن جنگل ابر تا تعرض به حریم محوطه‌ تاریخی جوبجی

یکی از مدیران وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌گوید اگر اتفاقاتی را که این روزها در کشور رخ می‌دهد را برای نسل‌های بعدی تعریف کنیم، شوکه می‌شوند. به گزارش هنرآنلاین، بعد از منتفی شدن ساخت و ساز در حریم اثر جهانی چغازنبیل که تهدیدی بود بر خارج شدن این اثر جهانی از فهرست یونسکو؛ حالا روی دیگری از تهدیدات بناهای تاریخی رخ نشان داده است.

آسفالت کردن مسیر جنگل ابر شاهرود یکی از این موارد است که مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان اعلام کرده: آسفالت مسیر جنگل ابر شاهرود، با ثبت جهانی این اثر طبیعی مغایر است.۰ مهدی جمال با تأکید بر اینکه این اداره‌کل به هیچ‌وجه موافق آسفالت مسیر ابر نیست، افزود: اگرچه قرار گرفتن یک اثر در فهرست جهانی مهم است اما نکته مهم‌تر حفظ ثبت جهانی است.

او با تأکید بر رعایت ضوابط ثبت جهانی جنگل جهانی ابر گفت: بی‌توجهی به ضوابط، باعث خارج شدن پرونده اثر از فهرست جهانی می‌شود. او با اشاره به اینکه جلوگیری از آسفالت و مسدود کردن مسیرهای غیرضروری در حفاظت از این جنگل ارزشمند، مؤثر است، تصریح کرد: حفظ و نگهداری جنگل ابر وظیفه تمامی دستگاه‌های اجرایی و مردم است و باید این میراث گران‌بها حفظ شود.

جمال گفت: جنگل ابر شاهرود به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد در سطح ملی مطرح است و ثبت جهانی آن، زمینه معرفی هر چه بیشتر این میراث طبیعی را در سطح بین‌المللی فراهم کرده است.

او با اشاره به اینکه با ثبت این مجموعه جنگل ارزشمند تحت عنوان جنگل‌های هیرکانی، استان سمنان حائز نخستین اثر ثبت جهانی شده است، افزود: جنگل‌های هیرکانی پس از بیابان لوت، دومین اثر بزرگ طبیعی ایران است که در فهرست جهانی قرار گرفته است.

منطقه ابر در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان شاهرود قرار دارد. این منطقه که به نام جنگل‌های ابر معروف است در ارتفاعات آن بیشتر به‌صورت چمنزار و یا مراتع مشجر و در پایین‌دست آن به جنگل با گونه‌های متنوع دیده می‌شود. در جنگل ابر می‌توان رؤیای گام زدن روی ابرها را تجربه کرد.

اما از سویی دیگر پس از آنکه روزگذشته استاندار خوزستان در نامه‌ای به وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعلام کرد: "احداث کارخانه قند با هدف حفاظت بهینه از اثر جهانی چغازنبیل و حرایم آن، به خارج از محدوده عرصه و حرایم این اثر جهانی منتقل می‌شود"، در همان روز  لودرهایی  ترانشه‌های باستان‌شناسی در محوطه‌ تاریخی جوبجی در استان خوزستان را پر کردند. این اقدام برای این صورت گرفته تا جاده‌ای برای عبور ماشین‌های سنگینی که قرار است نخاله‌های معادنِ فعالِ حریم جوبجی را جابه‌جا کنند.

اما داستانِ جوبجی (رامهرمرز) و تعرض به عرصه و حریم محوطه‌ تاریخی آن قدیمی و حتی تکراری شده، چون نخستین بار نیست که لودرها جوبجی را زیر پا می‌گذارند، محوطه‌ باستانی جوبجی را در سال ۱۳۸۶ و به دنبال آغاز اجرایی کردن طرح کانال آب‌رسانی به دست آوردند، گنجینه‌ای بزرگ از یکی از پادشاهان عیلامی که کانالِ ۱۸۶ متری انتقال آب سببِ خیر شد و به حضور باستان‌شناسان در جوبجی برای کاوش‌های گسترده‌ای منجر شد، کاوش‌هایی که بعضا هنوز ادامه دارد، اما نکته‌ جالب توجه، تغییر دیدگاه مسوولان شهری رامهرمز است که اجازه دادند تا مسیرِ احداثِ جاده‌ برای عبور ماشین‌های معدن‌کاران از حریم درجه یک و عرصه‌ محوطه‌ جوبجی عبور کند.

در آن زمان با اعتراضات گسترده فعالان میراثی، کار متوقف شد. اما اردیبهشت امسال و در حالی که کمتر از یک سال از تعرض قبلی گذشته بود، باز هم لودرها را به عرصه‌ جوبجی آوردند، هر چند آن اتفاق خیر یا بد تمام شد، اما این بار با قوانین مدیریت شهری و بر اساس مجوزی که می‌گویند شورای تامین استان آن را صادر کرده، ترانشه‌های باز شده در طول چند سال گذشته برای به دست آوردن تاریخ جوبجی که حتی تابوت‌های باستانی این محوطه را در سال‌های گذشته از آن‌ها به دست آوردند با خاک پر کردند.

هر چند مجوز ایجاد جاده برای عبور کامیون‌های معادنی که فعالیت‌شان چندان مورد قبول میراث فرهنگی هم نیست، در حریم درجه چندم جوبجی (که هنوز عرصه و حریم‌اش را متولیان میراثی به مدیریت استان ابلاغ نکرده‌اند)، اواخر مهرماه امسال صادر کردند، اما با قوانین و ضوابطی که اجازه نمی‌داد به عرصه و حریم جوبجی تعرض کنند، مجوز این کار را دادند. هرچند این اعتماد یک ماه بیشتر طول نکشید و برای جاده‌کشی از مجوز صادر شده و حریمی که برایش تعیین کرده بودند، پا را فراتر گذاشتند و تلاش کردند تا به مناطق باستانی جوبجی وارد شوند.

تا سرانجام دو روز گذشته یعنی ششم دی میراث فرهنگی استان مجوز صادر شده‌اش را باطل اعلام کرد؛ به دلیل همان تعرض. اما نخست یک‌شنبه شب هفتم دی‌ماه لودر در محوطه گشته، سپس به دلیل تاریکی هوا از محوطه خارج می‌شود، ولی بار دیگر با روشنایی روز، بخشی از گمانه‌های کاوش شده توسط باستان‌شناسان را که به درخواست وزارت نیرو و برای ایجاد کانال آبرسانی کاوش می‌شدند، پر می‌کنند.

اما داستان به همین جا ختم نمی‌شود، بلکه با دخالت نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی برای جلوگیری از این فاجعه، زد و خورد فیزیکی رخ می‌دهد. حالا جوبجی مانده و تاریخی که انگار بین ماندن و نماندنش هر روز برگه شانس بیرون می‌کشند.

اگر این اتفاقات را برای نسل‌های بعدمان بگوییم شوکه می‌شوند

هادی احمدی مدیر کل دفتر محوطه‌ها و بناهای تاریخی وزارتخانه میراث فرهنگی در گفت‌وگو با ایسنا، وقوع این اتفاق برای میراث فرهنگی را یک فاجعه و حرمت‌شکنی بد می‌داند.

او می‌گوید: متاسفانه نمی‌دانم چه اتفاقی در خوزستان در حال رخ دادن است، اگر اتفاقات این روزها را برای نسل‌های بعدی تعریف کنیم، شوکه می‌شوند. فرماندار یک شهر که خود متولی مستقیم حفاظت از میراث فرهنگی آن شهر است، دستور پر کردن ترانشه‌های باستان‌شناسی را می‌دهد؟!

احمدی با اشاره به عملکرد فرماندار بهبهان در زمان وقوع اتفاقاتی که برای محوطه‌ باستانی چگاسفلی در جریان بود، ادامه می‌دهد: در آن موقعیت، مشکلات را فرماندار بهبهان برطرف کرد، اما متاسفانه برای جوبجی، خود فرماندار دستور داده و مصوبه شورای تامین گرفته‌اند و پیمانکارشان، یگان حفاظت میراث فرهنگی را که مسوول حفاظت از محوطه تاریخی است، کتک می‌زند و دقیقا لودرشان را از همان‌جایی که گفتیم جاده نباید عبور کند، عبور می‌دهند. عمدا همان جا ماشین آلات‌شان را می‌برند و ترانشه‌های باستانی را پر می‌کنند.

وی بیان می‌کند: این نوع رفتار نشان می‌دهد که متاسفانه، آن مقام نمی‌داند فرماندار چه شهر و چه تاریخی در کشور خود است و دوستان دیگر هم به هر شکلی که می‌خواهند، با تپه‌ باستانی رفتار می‌کنند.

احمدی با مطرح کردن این بحث که چطور پیمانکار و متولیانی که دستور انجام این کار را می‌دهند، می‌گوید: آن همه فضا را رها می‌کنند و برای عبور چند کامیون برای معادنی که فعالیت‌شان نیز چندان مورد قبول میراث فرهنگی نیست، جاده را از نقطه‌ای عبور می‌دهند که نباید.

شکایت‌های حقوقی آغاز شده و پیگیری می‌شوند

مدیرکل دفتر محوطه‌ها و بناهای تاریخی وزارتخانه میراث فرهنگی با تاکید بر این‌که اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان روز دوشنبه ۸ دی و در زمان وقوع این اتفاق شکایت خود را به دستگاه قضایی ارائه داده است، اظهار می‌کند: از سوی دیگر حتما از فرماندار خوزستان و مجری و پیمانکار این طرح نیز به دلیل انجام چنین اتفاقی شکایت می‌کنیم.

هادی احمدی به این نکته نیز اشاره می‌کند که متاسفانه مساله این است که باید از شخصی شکایت کنیم که خود قانون است، زمانی از یک حفار غیرمجاز شکایت می‌کنیم، قانون به موقع پشت ما می‌آید، اما اکنون در شرایط کنونی چطور ما از مجری قانون شکایت کنیم. معتقدم تا زمانی‌که مسؤولان این شهرها خود اعتقادی به حفظ میراث فرهنگی نداشته باشند و آن برایشان در اولویت نباشد، این کارها هیچ فایده‌ای ندارد.

وی به دستور شخص رییس جمهور در زمان مطرح شدن عبور مترو از زیر میدان نقش جهان در اصفهان اشاره می‌کند که با وجود موافقت همه متولیان شهری اصفهان در آن زمان، رییس جمهور اعلام کرد که "میراث فرهنگی در صدر همه مسائل است" و اجازه این کار را نداد، افزود:‌ در آن شرایط، متاسفانه اکنون و با این تصمیمات همه چیز را زیر سوال می‌برند.

او با تاکید بر ادامه‌دار بودن شکایت‌ها و روند پیگیری‌ها از سوی معاونت میراث فرهنگی وزارتخانه و مکاتبه‌ مونسان با  با وزیر کشور در روزهای آینده می‌گوید:‌ موضوع به هیچ وجه با یک شکایت تمام نمی‌شود و آن را تا آخرین وضعیت پیگیری می‌کنیم.

این مقام مسؤول در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بزرگ‌ترین آسیب وارد شده به محوطه‌ تاریخی جوبجی را ‌"حرمت‌شکنی" این محوطه می‌داند و اظهار می‌کند: در نقطه‌ای که یک هموطن در زمین خود می‌خواهد نیم متر زیر زمین را پی‌کنی کند، قوانین و حتی میراث فرهنگی بر اساس ضوابط خود اجازه نمی‌دهد، حالا مسؤولان با بولدوزر روی آثار می‌روند، معتقدم بی‌حرمتی به آثار تاریخی بیشتر از این نمی‌تواند اتفاق بیفتد.