نشست 3 : وبینار بحران کرونا و مدیریت گردشگری ایران

نشست : وبینار بحران کرونا و مدیریت گردشگری ایران

موضوع :  سیاستگذاری های بهداشتی دوران کرونا چه تاثیراتی بر گردشگری داشته است؟

نشست شماره : سه

برگزار کننده : 

هسته علمی جهانگردی فرهنگی دانشگاه امام صادق (ع)

مدعوین : 

سعید هاشم زاده ، رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت

حرمت الله رفیعی ، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران

شهاب طلایی ، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع)

سعید شفیعا ، دبیر نشست و عضو هسته علمی جهانگردی فرهنگی دانشگاه امام صادق (ع)

زمان : پنج شنبه 16 اردیبهشت 1400 ساعت 11

مکان : این نشست به صورت وبینار برگزار می گردد .

تماس : ---

آدرس وبینار : https://vc.isu.ac.ir/ch/scientific-core

حضور برای عموم آزاد است .

سیاست ناکارامد و فانتزی چگونه به توریسم ضربه زد؟

تصمیمات برای کرونا، علیه بازار گردشگری

سیاست‌های ناکارامد ضربه سهمگینی بر بازار گردشگری وارد کرده است.  متولیان گردشگری به‌جای ایجاد شرایط و اعطای تسهیلات مناسب همچون معافیت‌های مالیاتی، ایجاد سفرهای داخلی امن با سیاست‌گذاری‌های اشتباه به تخریب بازار گردشگری پرداختند.

هسته جهانگردی فرهنگی دانشگاه امام صادق (ع) طی نشست روز پنجشنبه گذشته 12 اردیبهشت با حضور کارشناسان بخش گردشگری به بررسی بحران کرونا و مدیریت گردشگری ایران پرداخته و به تاثیرات سیاست‌گذاری های بهداشتی بر وضعیت گردشگری پرداختند. این نشست با حضور سعید هاشم زاده رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت، حرمت الله رفیعی رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، شهاب طلایی عضو هیات علمی گروه فرهنگ و دولت دانشگاه امام صادق و سعید شفیعا دبیر نشست و عضو هسته علمی جهانگردی فرهنگی دانشگاه امام صادق برگزار شد. در این نشست کارشناسان ضمن بررسی وضعیت بازار گردشگری در بحران کرونا و عوامل تاثیرگذار بر سقوط بازار گردشگری به ارائه راه حل‌های راهبردی بر بازگشت صنعت گردشگری پرداختند.

در چکیده این نشست آمده است: باتوجه به اینکه پس از همه‌گیری کورنا در جهان تمامی کشورها اقدام به بستن مرزهای خود و محدودیت سفرها اقدام کردند، بازار گردشگری بین‌المللی با رکود چشم‌گیری مواجه شد. از این رو بسیاری از دولت‌ها به‌منظور حمایت از بخش توریسم خود اقدام به ارائه تسهیلات ویژه و ایجاد شرایط سفرهای داخلی کرده‌اند و تدابیر گسترده ای را در جهت رسیدن به این امر اتخاذ کردند و حتی در حال حاضر برخی از کشورها شرایط پذیرش گردشگران خارجی هرچند محدود را فراهم کرده‌اند. اما بازار گردشگری ایران در مقایسه با سایر کشورها به‌صورت مضاعف آسیب دید که مهم‌ترین دلیل آن را می توان در سیاست‌گذاری های نادرست و مدیریت ناکارامد در بحران دانست که بدون داشتن برنامه منظم و مدیریت صحیح تنها روش مهار کرونا را "در خانه ماندن مردم" و "سفر نرفتن" درنظر گرفتند که این منجر به ناموفق بودن نه تنها در مهار کرونا بلکه بر افزایش بحران‌های اقتصادی شده است.

اگرچه بحران کرونا در به کما رفتن بازار گردشگری نقش مهمی داشته اما عوامل متعدد دیگری در این امر نقش دارند. بازار گردشگری در دو دهه اخیر با شکل گرفتن سازمان گردشگری و پس از آن وزارت گردشگری روند رو به رشدی را طی کرده است؛ اما بحران امری ناآشنا در این بازار نیست بلکه فعالان این صنعت با آن زیست کرده اند و بحران ذات این بازار است. بازار گردشگری پیش از شیوع کرونا نیز با بحران‌های متعددی همچون سیل فروردین 98، اتفاقات آبان 98، خروج از برجام و اعمال تحریم‌های حداکثری بر ایران، شهادت سردار سلیمانی و سقوط هواپیمای اوکراینی مواجه بوده که موجب بحران‌های اقتصادی و آسیب به بخش گردشگری شده است. پیش از کرونا میانگین سرانه درآمد مردم ایران از سال 90 تا 98 حدود 33 درصد کاهش یافته و همچنین تورم در سال‌های 98 و 99 بیش از 43 درصد بوده است. کاهش سرانه درآمد تاثیر مستقیمی بر کاهش و یا حذف گردشگری و سفر از سبد خانوارها داشته است. بنابراین باتوجه به شرایط سخت اقتصادی بحران کرونا تنها عامل سقوط بازار گردشگری نبوده بلکه بر بحران‌ها و چالش‌های موجود در این بازار افزوده است که می توان دلیل اصلی این آشفتگی در بازار گردشگری را نبود وحدت فرماندهی، سیاست‌گذاری‌های هوشمند و مدیریت درست در بحران دانست.

باتوجه به این حجم از بحران اقتصادی، سیاست‌گذاری در دوران کرونا تنها به توصیه بهداشتی و درمانی معطوف شده و باقی مولفه‌ها همچون ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نادیده گرفته شدند. ستاد ملی مقابله با کرونا متشکل از تمامی نهادها و سازمان‌های کشوری و لشگری است اما تصمیمی که در این ستاد گرفته می‌شود صرفا توصیه‌هایی در حد در خانه ماندن برای مهار کرونا است و توجهی به جنبه‌های دیگر کشوری و مشاغلی که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به صنعت گردشگری وابسته هستند، نداشته است. این در حالی است که بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهای اطراف، مکانیزم‌های حمایتی درستی را به‌کار گرفتند. مکانیزم‌هایی که اشتغال، درآمد سرانه، بیکاری و.. را در آن لحاظ کردند. پس از کاهش قیمت نفت در سال 98 و 99 که موجب کاهش آن به 20 دلار شد، درآمدهای کشوری تقریبا نصف شده و بر بحران اقتصادی کشور افزود. اما در نهایت سیاست‌گذاری برای مدیریت کرونا در حوزه‌های مختلف تنها از زاویه بهداشت و درمان دیده شده و به جوانب دیگر توجهی نشده است.

شاید بتوان تنها اقدام مسئولان را به اعطای تسهیلات 3هزار میلیارد تومانی دانست که باتوجه به شرایط سخت در بازپرداخت آن مورد استقبال قرار نگرفت و تنها یک ششم از این مبلغ حدود 650 میلیارد تومان مورد استفاده فعالان بخش گردشگری قرار گرفت. زیرا در صورت استفاده از این تسهیلات علاوه بر بحران کرونا با بحران جدیدی در بازپرداخت وام مواجه می‌شدند.

همچنین دیگر عامل در تشدید بحران‌ها یکه‌تازی دولت در تصمیم‌گیری‌ها بوده و بخش خصوصی که متحمل بیشترین آسیب ها شده، نقشی در تصمیمات و ارائه راه‌حل‌های راهبردی نداشته است. تعطیلی گردشگری به حدود 20 شغل آسیب رسانده و بالغ بر 50 درصد از مشاغل در بازار گردشگری را حذف کرده است و مدیریتی در جهت حفظ آن صورت نگرفته است. باوجود ارائه راهکارها از جانب بخش خصوصی، شعار تشدید کرونا از طریق بازار گردشگری را در پیش گرفتند. این در حالی است که  اقدامات صورت گرفته موفقیتی در مهار کرونا نداشته است. گردشگری نه تنها عامل رشد کرونا نبوده بلکه سوپاپ اطمینان برای درمان است. زیرا اماکن گردشگری همچون هتل‌ها، وسایل حمل و نقل و مراکز گردشگری تحت حفظ هستند و هماهنگ با پروتکل‌های ستاد کرونا بوده است.

با توجه به شرایط موجود که بازگشت گردشگری بین‌المللی تا حدودی غیرممکن است باید بر بخش گردشگری داخلی تمرکز کرد و تا این بخش رونق نگیرد به حرکت در آمد چرخ گونه های دیگر گردشگری در ابهام است. باتوجه به ناشناخته بودن اپیدمی کرونا که حدود 18 ماه دانش بشری را با چالش مواجه کرده است و الگوی خاصی برای آن وجود ندارد شاید در حال حاضر در بخش گردشگری بین‌المللی بتوان بر رونق گردشگری سلامت تمرکز کرد. بنابراین برای بازگشت بازار گردشگری باید سه راهکار راهبردی اساسی شامل مدیریت استراتژیک، ایجاد شرایط کافی برای فعالیت بخش خصوصی و ایجاد صندوق ضمانت توسعه گردشگری را به‌کار گرفت.

سلامتی و ایمنی مردم در اولویت تصمیمات وجود دارد از این رو با تفکر و مدیریت استراتژیک باید در جهت اعتمادسازی، آگاه‌سازی، ایجاد پروتکل‌های اساسی و فرصت‌سازی از تهدیدها گام برداشت که شاید مهم‌ترین اقدام را در رشد دیجیتالی سازی و فناوری دانست که با توسعه زیرساخت‌های لازم به اعتمادسازی در گردشگران به‌ویژه گردشگران سلامت دست یافت. همچنین باید از نگاه سنتی عبور کرد و شیوه های صنعتی و آکادمیک را بکار گرفت و مدیریت با تفکر استراتژیک به قضایا تحقق یابد.

در این نشست مطرح شد: کرونا اگرچه منجر به بحران‌های گسترده‌ای شده است اما فرصت هایی را نیز ایجاد کرده است. در بخش گردشگری سلامت با مدیریت صحیح و تقویت زیرساخت‌ها در سایه واکسینه شدن می توان به پذیرش گردشگران سلامت در غرب آسیا دست یافت. همچنین مسئولان را متوجه این موضوع کرده که در صورت حذف سفر چه تبعاتی در حوزه اشتغال، درآمد سرانه، نشاط اجتماعی و امثالهم خواهد داشت. شرایط موجود منجر شده بسیاری از زیرساخت‌ها به ویژه آماررسانی به‌روز شوند و از شیوه‌های سنتی تا حدودی فاصله گرفته شود. فرصت استفاده از فناوری‌ها می تواند نوید و امیدی باشد برای به کارگیری مکانیزم‌های آماری به روز. زیرا کرونا نشان داد صنعت گردشگری مشاغل مستقیم و غیرمستقیمش بسیار بیشتر از آمارهای قبلی است و میزان اثر این صنعت در اشتغال بایستی بیشتر از قبل مورد نظر سیاستگذاران قرار گیرد. کرونا همچنین منجر به اصلاح ساختارهای معیوب شد. با توجه به اینکه قوانین ایرانگردی و جهانگردی در سی سال اخیر بروز نشده و آمارها قدیمی است، کمبود قوانین مورد توجه قرار گرفته و لازم است که اقداماتی در این حوزه صورت گیرد. در نهایت خانواده‌ها به اهمیت سفر پی بردند که دیدار خانوادگی چقدر در نشاط خانواده ها مهم است و آسیب سفر نرفتن خانواده ها بیش از آنکه فکر شده است. چرا که بیش از 40 درصد گردشگری رایج در ایران مربوط به "گردشگری برای دیدن اقوام و خانواده" است. لذا شعار در خانه بمانیم و اجرای بدون برنامه و بلندمدت آن در این همه گیری، با گسسته شدن هر چه بیشتر پیوندهای خانوادگی همراه شده است.

از این رو یکی از مهم‌ترین اقدامات باید تمرکز بر افزایش تاب آوری بازار گردشگری باشد تا در موانع بروز بحران ها از آسیب پذیری آن کاسته شود. در آینده نیز بازار گردشگری قطعا با بحران‌هایی مواجه خواهد شد از این رو ایجاد "صندوق توسعه گردشگری" می تواند نقش مهمی در مدیریت بحران‌های آتی داشته باشد.

راهکار راهبردی نهایی ایجاد شرایط لازم برای فعالیت بخش خصوصی و دادن اختیارات کافی به این بخش و نظاره گر بودن دولت است. متولی گردشگری نباید خود یکی از فعالین بخش گردشگری باشد. متولی گردشگری نسبت به بازار گردشگری ناآگاه است و در اکثر مواقع اقدامات کارشناسانه نشده انجام داده است که منجر به لطمه به این صنعت شده است. در بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای اطراف وام های بلاعوض و یا با بهره بسیار کم اعطا شده است در حالیکه در ایران تسهیلاتی درنظر گرفته نشده و اعطای وام تنها بر مشکل فعالان این بخش افزوده است. و از سویی دیگر زمینه برای سودجویی برخی افراد ایجاد کرده است.