موزه‌ها و چشم‌اندازهای فرهنگی ، شعار سال ایکوم

ایکوم (کمیته جهانی موزه‌ها) امسال شعار ˝موزه‌ها و چشم‌اندازهای فرهنگی˝ را محور فعالیت‌های خودقرار داده است.

ایکوم نماد جهانی موزه و موزه ‌داری است که بعد از جنگ جهانی دوم و در ۶۲ سال پیش، ایجاد و تقریبا همزمان با تشکیل یونسکو ایجاد شد. مرکز آن در پاریس است و امروزه بیش از ۱۲۰ کشور جهان دارای کمیته‌های ملی ایکوم هستند. هر سه سال یکبار مجمع عمومی ایکوم در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌شود.

ایکوم از سال ۱۹۷۰ روز جهانی موزه را در تاریخ ۱۸ ماه مه برابر با ۲۸ اردیبهشت تعیین و در پی آن برای هر سال یک مفهوم خاص را به عنوان شعار بین‌المللی قرار می‌دهد تا همه موزه‌ها و نگارخانه‌ها در همه جهان تابع این شعار فعالیت کنند.

کمیته ملی ایکوم در ایران پس از انقلاب از سال ۱۳۷۶ فعالیت دوباره‌ای را آغاز کرد. این کمیته امروزه در ایران بیش از ۱۲۰ عضو فردی و حقوقی دارد.

نشست هماهنگی برنامه‌های سال آینده ایکوم ایران در روز جهانی موزه‌ها نیز به تازگی برگزار شد. سید محمد بهشتی رییس کمیته موزه‌های ایران (ایکوم) در این نشست بااشاره به شعار امسال ایکوم "موزه‌ها و چشم اندازه‌های فرهنگی" گفت: زمانیکه از آثار تاریخی –فرهنگی سخن می‌گویم آن‌ها را بر اساس تقسیمات کلاسیکی به آثار منقول، غیر منقول، ملموس، غیر ملموس و... تقسیم بندی می‌کنیم.

بهشتی تأکید کرد: آثارتاریخی –فرهنگی چون دلالت بر فرهنگ دارند ارزشمند هستند و از طریق تأمل در آن‌ها می‌توان فرهنگ یک جامعه را به جای آورد.

او افزود: اما عادت است که این آثار فرهنگی –تاریخی مستقل از متن مورد توجه قرار می‌گیرند بدون اینکه توجه شود که در چه محیطی تحقق پیدا می‌کنند و گویی این آثار سنگ‌هایی هستند که در اثر تیپا زدن ما در یک جایی از یک بیابان افتاده و نسبتی با محیط خود ندارد.

بهشتی گفت: در صورتیکه اگر این نسبت را برقرار و به این موضوع توجه کنیم در می‌یابیم که انگار این آثار از محیط پیرامون خودشان روییده‌اند.

رییس ایکوم تأکید کرد: تا زمانیکه ما به محیطی که آثار تاریخی فرهنگی در آن‌ها تحقق پیدا کرده‌اند توجه نداشته باشیم بسیاری از دلالت‌های آثار عملا دیده نمی‌شوند.

او درادامه با طرح این پرسش که موزه‌ها برای چه ساخته شده و فعالیت می‌کنند گفت: آثار تاریخی –فرهنگی این خاصیت را دارند که تماس با آن‌ها ما را از فرهنگ برخوردار می‌کنند و اگر ما امروز نسبت به فرهنگ و سرزمینمان تعلق خاطر داریم در اثر تماسی بوده که با آثار تاریخی -فرهنگی برقرارکرده‌ایم.

بهشتی اظهار کرد: آن چیزی که باید این تماس را برقرار و زبان این آثار را برای انتقال فرهنگ باز کند موزه در مفهوم عام و به این دلیل است که به آثار فرهنگی- تاریخی به مثابه مظهریت نگاه می‌کنند.

او با اشاره به این نکته که در هر محیطی کسانی هستند که به شکل غیر رسمی این کار را انجام می‌دهند تصریح کرد: اولین موزه داران جهان مادران هستند زیرا که کار انتقال فرهنگ را انجام می‌دهند.

به گفته وی مادران کودکان را تربیت می‌کند که از فرهنگ بهره‌مند شود و این به آن معناست که اگر جامعه تحت تربیت در مقیاس‌های مختلف قرار نگیرد بهره‌مند نمی‌شود.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه فرهنگ یعنی آنچه مظاهر فرهنگی به آن دلالت می‌کنند گفت: دانایی حاصل از تعامل تاریخی انسان بامحیط است به نحوی که اگر محیط حذف شود دیگر چیزی برای تعامل وجود ندارد.

او درادامه اظهار کرد: فرهنگ‌ها به این دلیل با یکدیگر متفاوت هستند که محیط‌ها با یکدیگر فرق می‌کنند زیرا زمانیکه محیط‌ها متفاوت باشند کیفیت تعامل با محیط‌ها فرق کرده و دانایی که حاصل می‌شود متفاوت است.

بهشتی افزود: مشکل امروزه ما این است که در خود آگاهیمان با محیط فرهنگی قطع رابطه کرده‌ایم و اگر تأثیری هم دارد تأثیراتی است که درناخود آگاه ما می‌گذارد و این به آن معنی است که ما اجمالا از فرهنگ خودمان برخوردار می‌شویم ولی از آن بهره‌مند نمی‌شویم درست مانند کسی که در جیب پول دارد اما از گرسنگی می‌میرد.

او در پایان تأکید کرد: در این میان وظیفه موزه داران این است که جدای از برخورداری جامعه را از فرهنگ بهره‌مند کنند.

شعارهای ایکوم همسو با ضرورت‌های جامعه جهانی

سید احمد محیط طباطبایی قائم مقام کمیته موزه‌های ایران (ایکوم) با اشاره به تاریخچه تأسیس این نهاد فرهنگی بعد از جنگ جهانی دوم در پاریس گفت: ایکوم بصورت یک نهاد غیر دولتی از سال ۱۹۴۶به فعالیت پرداخته است.

او افزود: از سال ۱۹۷۲به بعد ایکوم روز جهانی موزه‌ها را نامگذاری و هرسال شعاری را به عنوان محور فعالیت‌های خود اعلام کرد که فعالیت‌های موزه داری باید حول محور تعیین شده ساماندهی شوند.

وی موزه را به منشوری تشبیه کرد که ابعاد گسترده‌ای دارد و ایکوم هر سال یکی از وجوه آن را مورد توجه قرارمی دهد.

او اظهار کرد: دردهه پایانی قرن بیستم ایکوم محورهایی را به عنوان شعار در نظر گرفت که جوامع بشری با آن‌ها دست به گریبان هستند و با فعالیت‌های یونسکو همسانی یافت.

او با اشاره به بحران‌هایی که هم اکنون جامعه بشری با آن مواجه هستند گفت: یونسکو، یونیسف، ایکوم و سایر نهاد‌های اجتماعی به موضوع صلح و همزیستی توجه دارند و سعی دارند این موضوع را مد نظر قراردهند.

محیط طباطبایی با بیان اینکه ایکوم امسال شعار "موزه‌ها و چشم اندازهای فرهنگی" را محور فعالیت‌های خودقرار داده تصریح کرد: چشم انداز فرهنگی از رابطه میان انسان و طبیعتی که در آن زندگی می‌کند تشکیل می‌شود و زمان و انسان عواملی هستند که باعث صدمه دیدن این چشم انداز‌ها می‌شوند.

او افزود: از این رو موزه‌ها و نهاد‌های ذی ربط که برای حفاظت طراحی شده‌اند و شعارهای خود را حول این محور قرار می‌دهند معتقدند که تغییر و تحولات نباید در جامعه و محیط زیست آسیب رسان باشد.

قائم مقام کمیته موزه‌های ایران (ایکوم) گفت: در طول سه سال گذشته شاخص‌هایی برای انتخاب موزه بر‌تر توسط ایکوم ایران تعیین و کمیته مشورتی در این باره تشکیل شده که امسال نیز بر طبق همین روند پیش خواهیم رفت و نتایج را اول اسفند ماه در اختیار موزه داران و اعضای ایکوم قرار می‌دهیم.

وی در ادامه هدف از انتخاب موزه بر‌تر را تشویق موزه‌ها برای حرکت در راستای شعار هر ساله ایکوم اعلام کرد و گفت: با این انتخاب سعی داریم زمینه‌ای را فراهم کنیم که موزه داران موفق تجربیات خود را در اختیار سایر ین قرار دهند.

موزه داران گزارش‌های جامع ارایه دهند

محمد حسن طالبیان عضو هیأت اجرایی کمیته موزه‌های ایران (ایکوم) نیز در این جلسه ایکوم را یک انجمن مردمی دانست که توانسته است به خوبی با بخش دولتی همکاری کند.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، با اشاره به شعار امسال ایکوم "موزه‌ها و چشم اندازهای فرهنگی" تصریح کرد: با توجه به معنای جامعی که امروزه موزه‌ها پیدا کرده‌اند ایجاد ارتباط میان موزه‌ها و مناظر فرهنگی موضوع مهمی است که می‌تواند به مقالات و اندیشه‌های خوبی منجر شود.

او در ادامه از شرکت کنندگان در طرح "انتخاب موزه بر‌تر" خواست در ارایه گزارش‌ها دقت و سلیقه بیشتر به کار بگیرند زیرا آنچه که برای هیأت داوران مهم است، نحوه ارایه فعالیت‌های یک موزه است.

موفقیت موزه‌ها به میزان تأثیر گذاریشان در جامعه بستگی دارد

محمد کارگر مدیر اداره کل موزه‌های کشور نیز در سخنانی با اشاره به تلاشی که از طرف موزه داران که جامعه چندان بزرگی هم نیستند در سطح جهان در حال شکل گیری است تصریح کرد موزه داران سعی دارند فعالیت‌های همگونی را انجام دهند و شعارهایی که هر ساله توسط ایکوم بر اساس ضرورت‌های اجتماعی در سراسردنیا در نظر گرفته می‌شود می‌تواند به این فعالیت‌ها جهت بخشد.

او گفت: موزه‌ها امروزه باید بر اساس نیازهای اجتماعی حرکت کنند و این یک تغییر ماهوی بوده که در حال شکل گیری است.

کارگر تأکید کرد در کشورهایی مانند ایران عمدتا این شعار‌ها تنها مطرح و به طبع آن نشست‌هایی شکل می‌گیرد اما متأسفانه عملا شاهد رخداد خاصی در این زمینه‌ها نیستیم.

وی اظهار کرد: در کنار برگزاری این قبیل نشست‌ها خوب بود فعالیت‌های سال قبل ایکوم با توجه به شعار سال گذشته مورد بررسی قرار می‌گرفت که معلوم شود تا چه اندازه محقق شده و موانع و دستاورد‌هایش چه بوده است.

او گفت: به نظر من بااین قبیل شعارهابصورت تشریفاتی برخورد می‌شود و راه‌های عملی برای اجرایی شدن این مسئله در طیف‌های مختلف جامعه نداریم.

کارگر موفقیت موزه‌ها و هر دستگاه دیگری را به میزان تأثیرآن‌ها در جامعه قابل ارزیابی دانست و افزود: ما اگر بتوانیم میزان رسوخ شعار امسال "موزه‌ها و چشم اندازهای فرهنگی" را که بر اساس یک نیاز جامعه جهانی تعیین شده است در لایه‌های اجتماع و تغییر نگرش مردم بررسی کنیم می‌توانیم مدعی شویم که خوب عمل کرده‌ایم.