طرح های بازسازی و معماری حرم امام حسین (ع)
در این پست با ستاوین همراه باشید تا نگاهی به طرح های بازسازی , بهسازی و معماری حرم سیدالشهدا , امام حسین (ع) داشته باشیم ... حرم امام حسین یا حرم حسینی در کربلا ، مدفن ابی عبدالله حسین بن علی ، مشهور به سیدالشهداء پیشوای سوم شیعیان است که در زمان خلافت یزید بن معاویه ، در مخالفت با وی جنگید و روز عاشورا ، ۱۰ محرم سال ۶۱ هجری قمری برابر با پنجشنبه ، ۲۰ مهر ۵۹ هجری خورشیدی (۹ اکتبر ۶۸۰ میلادی ) در بیابانِ نینوا (کربلای کنونی در کشور عراق شهید شد و پس از چند روز همان‌جا به خاک سپرده شد . امروزه آرامگاهش تبدیل به محلی برای زیارت شیعیان شده‌است . در این حرم، حسین، به همراه علی اکبر در پایین پا و علی اصغر بر سینه در ضریح دفن اند. همچنین بیشترشهدای کربلا کمی آن‌سوتر در حرم به خاک سپرده شده‌اند . در شمال شرقی حرم حسین بن علی، حرم عباس بن علی قرار دارد . مابین دو حرم را بین الحرمین می‌گویند.
موقعیت :
حرم حسین بن علی در میانه کربلا، شهری در هشتاد کیلومتری نجف و صد کیلومتری بغداد است. موقعیت جغرافیایی این شهر ۳۲ درجه و ۴۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۳ درجه و ۵۰ دقیقه طول شرقی است.
تاریخچه حرم :
پس از شهادت امام حسین (علیه السلام)، طایفه ای از بنی اسد به همراه امام سجاد علیه السلام پیكر آن امام عزیز و یارانش را در همان جایی كه محل شهادت آنان بود به خاك سپردند. مورخان در مورد روزی که اجساد مطهر شهدا دفن شده‌اند اختلاف نظر دارند عده‌ای روز یازدهم و برخی دیگر هم روز سیزدهم محرم سال شصت و یک هجری را زمان دفن شهدای کربلا بیان کرده اند. بنی‌اسد همچنین درخت سدری را بر سر مزار آن حضرت برای علامت گذاری کاشتند.
نخستین بقعه :
اما نخستین بقعه و آرامگاهی كه بر فراز آن برآمدگی‌ها ساخته شد ، به دست مختار بن ابی عبیدة ثقفی ، انتقام گیرنده خون شهیدان كربلا، بود. مختار پس از آن كه با سپاهیان خود، به فرماندهی ابراهیم بن مالك اشتر، سپاه عبید الله بن زیاد را شكست داد و تمامی جنایت كاران آن حادثه را مجازات كرد، در ۶۵ق بر مزار آن شهیدان حاضر شد و شالوده نخستین بقعه و آرامگاه را بر فراز آن قبرها بنا نهاد و روی آنها یك دیوار و سقف آجری با روكش گچ گذارد.
مرقد امام حسین (علیه السلام) در عصر خلفای عباسی :
در آغاز عصر عباسی ، به هنگام خلافت سفاح ، كنار مرقد امام حسین (علیه السلام) بنای سرپوشیده دیگری ساخته شد كه در دوران هارون الرشید تخریب شد . اما مأمون فرزند هارون ، كه از معتزله بود و گرایش هایی به علویان داشت ، در ۱۹۳ ق بنایی زیبا بر قبر آن حضرت برپا كرد كه تا عصر متوكل هم چنان باقی بود.
متوكل عباسی نیز در ۲۳۶ ق قبر امام ، خانه‌ها و سراهای پیرامون آن را به كلی ویران كرد . حتی دستور داد تا زمین آن را شخم زنند و بذر بپاشند و بر قبر آب ببندند و مردم را از زیارت آن مقام باز دارند. اما منتصر پس از قتل پدر به خلافت رسید و به جبران اقدام‌های نادرست پدر پرداخت . او بنای حرم را در ۲۴۷ ق بازسازی و بنای با عظمتی، بر فراز قبر مطهر آن امام استوار كرد و مسجدو صحن و مناره ای را نیز برای راهنمایی زائران و نشان دادن آن مكان مقدس بنا نمود و مردم را به زیارت شهیدان كربلا تشویق كرد . ۱۰سال بعد، در ۲۸۳ ق، محمد بن زید علوی ، از نواده‌های امام حسن مجتبی (علیه السلام) ملقب به داعی صغیر و از حاكمان شیعی طبرستان ، این بقعه و بنا را مرمت كرد. این كار را محمد ورد القطان انجام داد . او قبه با شكوهی بر فراز قبر سید الشهداء ساخت و در مجاورت آن ، دو ساختمان با سقف چوبی بنا كرد.
ساخت نخستین رواق‌های حرم در دوران آل بویه :
در دوران آل بویه، به ویژه عصر حكومت عضدالدوله دیلمی، توجه و اهتمام زیادی به مرقد امامان و عتبات عالیات شد. عضد الدوله در ۳۷۱ ق بنا و حرم بزرگ و باشكوهی برای سالار شهیدان ساخت و قسمت‌های زیادی از بنا را تجدید كرد. برای نخستین بار، در هر چهار سمت حرم، رواق‌ها و شبستان هایی ساخت و قبه و رواق‌ها را به زیبایی با هزینه‌های فراوان تزیین كرد. او ضریحی را، كه از چوب ساج ساخته شده و با عاج تزیین شده بود، روی قبر آن امام نصب كرد و با پارچه‌های گران قیمت دیباج قبر را پوشاند.
در زمان سلطان الدوله دیلمی، هنگامی كه حرم مطهر دچار آتش سوزی شد، وزیر شیعی این پادشاه، ابو محمد حسن بن فضل معروف به ابن سهلان رامهرمزی، به تعمیر آن اقدام كرد. او در ۴۰۷ تا ۴۱۲ ق به بازسازی و نوسازی حرم مطهر، رواق‌ها و گنبد آن پرداخت. ابن بطوطه این بنا را در ۷۲۷ ق به چشم خود دیده و در سفرنامه اش توصیف كرده است. او هم چنین دیوار و قلعه محكمی برای شهر ساخت تا امنیت مردم را از هجوم دشمن تأمین كند. این دیوار دروازه‌های آهنی سنگینی داشت. اما جریان آتش سوزی حرم در آن سال، به سبب افتادن دوشمع از شمع‌های حرم برروی فرش‌ها بود كه آتش به سرعت به پرده‌ها و رواق‌ها و گنبد سرایت كرد و تنها دیوارهای حرم و بخشی از حرم و مسجد عمران بن شاهین از تخریب در امان ماند.
عصر سلجوقبان :
در عصر سلاجقه، به هنگام حكومت سلطان ملك شاه سلجوقی، به سال ۴۷۹ ق وزیر شیعی او، مجدالملك براوستانی، دیوار اطراف حرم یا حائر حسین را بازسازی كرد. او به همراه سلطان ملك شاه به زیارت آن حضرت رفت و آن خدمت را انجام داد. در این دوران یكی از شورشی‌ها به نام خفاجه به سال ۴۸۹ ق كربلا را دست خوش تاخت و تاز قرار داد، حرم حسینی را غارت كرد و زائران را به قتل رساند. سیف الدوله، فرمانروای حلب و مؤسس سلسله حمدانیان، كه نقش مؤثری در جهاد با بیزانس و مسیحیان در آزاد سازی بیت المقدس ایفا كرد، شخصاً با سپاهیانش به كربلا آمد و پس از محاصره خفاجه، او را به قتل رساند و امنیت مردم را برقرار و خسارت و زیان‌های وارده به شهر و حائر حسین را جبران كرد.
در دوران خلیفه الناصرالدین الله عباسی، وزیر شیعی او مؤید الدین محمد قمی، بنایی را كه ابن سهلان ساخته بود تزیین و بخشی از آن را در ۶۲۰ ق تعمیر كرد. او صندوق چوبی بر روی قبر قرار داد و آن را با پارچه‌های زیبا و حریر پوشاند و دیوارهای حرم و رواق‌ها را با چوب ساج تزیین كرد.
بنای گنبدی نیم دایره ای بر فراز ضریح در دوره جلایریان :
با تهاجم هولاكو خان مغول به بغداد، خلافت عباسی در ۶۵۶ ق بر افتاد. مغول‌ها در آن تهاجم، حرمت مكان‌ها و شهرهای مقدس را حفظ كرده و هیچ تعرضی نسبت به آنها انجام ندادند. بنایی كه ابن سهلان در ابتدای قرن پنجم ساخته بود تا پایان قرن هشتم هم چنان استواری و استحكام خود را حفظ كرد. و حدود سه قرن، بدون آن كه بازسازی جدی بر روی آن صورت بگیرد، هم چنان پا برجا ماند.
حدود یك سده پس از هجوم مغول ها، در ۷۶۷ ق، سلطان اویس مؤسس سلسله جلایریان، كه از دست نشانده‌های ایلخانان مغول بود، حرم را تعمیر و بازسازی كرد. دو فرزند او به نام‌های سلطان حسین و سلطان احمد نیز در این بازسازی نقش داشتند. تاریخ این بنا و تعمیر آن در بالای سر حرم مطهر، در قسمت جنوب غربی، محلی كه به نام «نخله مریم» مشهور است، بر روی ستونی كنار محراب ثبت شده بود. این تاریخ تا سال ۱۲۱۶ ق محفوظ ماند و در آن سال پس از تهاجم و غارت وهابیان محراب و آثار آن محو شد. در این بازسازی بنای مسجد و حرم نوسازی شد، گنبدی نیم دایره ای بر فراز ضریح قرار گرفت كه بر چهار طاق در چهار سمت استوار بود و سمت بیرونی هر یك از این طاق‌ها را رواقی تشكیل می‌داد. این گنبد، به لحاظ شكل هندسی، زیبا و بسیار ماهرانه ساخته شدو تجلی معماری اسلامی بود. نحوه قرار گرفتن گنبد و رواق‌ها به گونه ای بود كه گردش زائران به دور ضریح و مزار شهیدان ممكن بود ولی امروزه چنین امكانی برای زیارت مزار آنان نیست.
تزیین دو گل دسته حرم با آجرهای زرد كاشانی :
فرزندان اویس جلایری از آثار خود كتیبه‌های دیگری هم بر جای گذاشتند از جمله كتیبه ای به پهنای شصت سانتی متر بر روی دیوار حرم ثبت است و حكم «اویس بن…» در آن به چشم می‌خورد. این كتیبه بر لایه زیرین دیوار جدید قرار دارد كه برای تقویت دیوار قدیمی روی آن ساخته شده است.
سلطان احمد جلایری، هم چنین، ایوان روبه روی صحن، معروف به ایوان طلا، و مسجد صحن، واقع در اطراف حرم را ساخت. در آن دوران، آینه و خاتم كاری‌ها و كاشی‌های كاشانی با منظره‌های طبیعی اوج معماری اسلامی را در رواق‌ها و حرم به نمایش گذاشت. كتیبه ای از كاشی با آیه و سوره‌های قرآن كریم، به خط ثلث، بر روی دیوار رواق‌ها جلوه زیبایی به حرم بخشید. به فرمان سلطان احمد، دو گل دسته حرم نیز با آجرهای زرد كاشانی تزیین و تاریخ بنا بر ساقه مناره‌ها به زبان فارسی و در قالب حروف ابجد (عدد ۷۹۳) ثبت شد.
شاه اسماعیل صفوی و تزیین حرم امام حسین (علیه السلام) :
پادشاهان صفوی، كه ترویج كننده مذهب تشیع بودند، در بسیاری از سرزمین‌های زیر سلطه خویش به تعمیر و ساخت بناهای مربوط به امامان شیعه و امام زاده‌ها و سادات و تكریم آنان پرداختند. شاه اسماعیل صفوی، مؤسس سلسله صفوی، از كسانی بود كه در این راه تلاش زیادی كرد. او در ۹۱۴ ق به تزیین حرم امام حسین (علیه السلام) پرداخت.
صندوقی از خاتم بسیار نفیس و گران بها روی قبر مطهر قرار داد و تمامی رواق‌های حرم را با فرش‌های گران بهای ایرانی پوشاند و دوازده چلچراغ شیشه ای و طلایی، از جنس طلای خالص، به حرم تقدیم كرد. از جمله كارهای مهم شاه اسماعیل در تزیین حرم، طلا و آینه كاری رواق‌ها و آرایش حرم با سنگ‌های مرمر و رخام در ۹۲۰ ق بود كه قبل از آن به صورت گچ و آجر بود. او هم چنین دستور داد حاشیه‌های ضریح را طلاكاری كنند.
ساخت ضریح مسی بر قبر مطهر امام حسین (ع) :
شاه عباس صفوی از دیگر پادشاهان صفوی است كه در تزیین حرم اقدام‌های شاه اسماعیل را تداوم بخشید. او ضریح مسی بر قبر مطهر ساخت و آن را با پرده‌های حریر قیمتی پوشاند. گنبد حرم را از قسمت نمای خارجی نوسازی كرد و از داخل نیز با كاشی‌های زیبا به آن زینت داد. مال فراوانی در اختیار متولی و خادمان حرم قرار داد و صندوق زیبایی بر قبر مطهر نصب كرد كه تاكنون باقی است.
ساخت ایوان «صافی صفا» :
شاه صفی نیز ضمن زیارت حرم، دستور داد مسجد پشت سر را توسعه داده، رواق شمالی را بنا كردند كه به رواق شاه معروف شد. هم چنین به دستور او دیوار صحن از سمت شمال خراب شد و مساحت آن گسترش یافت. این كار را وزیر شاه صفی به نام قزاق خان بیگلربیگی انجام داد. او در سراسر دیوار شمالی حجره ساخت و مقابل هرحجره ایوانی ایجاد كرد كه با كاشی‌های گران بهایی تزیین شده بود. این ایوان به «صافی صفا» معروف است.
شاه سلیمان صفوی در ۱۰۴۸ ق به توسعه مسجد پشت سر و صحن از سمت شمال و احداث رواق شمالی پرداخت. راضیه سلطان بیگم دختر شاه سلطان حسین نیز هزینه ای برای تعمیر و تزیین ضریح مطهر تقدیم كرد.
نادر شاه افشار در كربلا :
نادر شاه افشار در ۱۱۳۵ ق بودجه فراوانی برای نوسازی حرم امام حسین (علیه السلام) اختصاص داد و خودش كربلا را زیارت كرد و فرمان داد بناهای موجود را تزیین كنند. او هدیه‌های گران بهایی به گنجینه حرم هدیه كرد. پادشاهان عثمانی نیز با وجود داشتن مذهب تسنن به مقبره‌ها توجه ویژه ای داشتند و چون در آن دوران كربلا و دیگر شهرهای عراق زیر سلطه پادشاهان عثمانی بود، آبادانی آن شهر را وجهه همت خود قرار می‌دادند؛ سلطان سلیمان قانونی پس از زیارت بقعه امام حسین (علیه السلام) به مرمت و سفید كاری و گچ كاری خارجی گنبد دستور داد. بعدها سلطان مراد سوم عثمانی نیز علی پاشا، والی بغداد، را مأمور نوسازی آستانه كرد.
بازسازی حرم و بقعه در عصر قاجار :
عمده‌ترین بازسازی‌ها و توسعه و تزیین حرم در عصر قاجار صورت گرفت كه اثرهای آن هم چنان تا عصر حاضر باقی مانده است. نخستین اقدام، طلا كردن گنبد به دستور آقامحمد خان قاجار در ۱۲۱۱ ق بود. دو سال بعد، حرم از سمت شمال توسعه یافت و دیوار حائل مسجد شمالی و روضه برداشته شد. این كار را سید محمد مهدی شهرستانی انجام داد.
در ۱۲۱۶ ق، حرم دست خوش تجاوز و هجوم وهابیان قرار گرفت و ضریح و رواق آن ویران شد و اشیاء نفیس آن به غارت رفت. اما در ۱۲۱۷ ق حرم از سمت غربی گسترش پیدا كرد و مزار سید ابراهیم مجاب در داخل رواق و شبستان قرار گرفت. این كار را سید علی طباطبایی صاحب ریاض انجام داد. این دو بزرگوار حرم را از شرق و شمال با ادغام مزار شهیدان و مسجد شمالی و اندكی نیز از سمت جنوب وسعت بخشیدند. در این دوران محمد حسین خان یزدی، بر اساس كتیبه ای كه از خود به جای گذاشته، ظاهراً تعمیراتی را در قبر مطهر انجام داده است. در مقابل چهار گوشه قبر شریف این عبارت دیده می‌شود: «وافقه الموفق بتوفیقات الدارین ابن محمد تقی خان الیزدی، محمد حسین، سنه ۱۲۲۲ ق».
نوسازی بنای فرسوده حرم و پوشش طلای گنبد :
فتحعلی شاه قاجار نیز در سالهای ۱۲۲۷ و ۱۲۵۰ ق به نوسازی بنای فرسوده حرم پرداخت و پوشش طلای گنبد آن را بازسازی كرد. او ضریح نقره ای جدید برای قبر مطهر ساخت و داخل ایوان گنبد را طلا كاری كرد و تمامی آن چه را كه وهابیان تخریب كرده بودند، بازسازی كرد. نماینده او در این طرح ابراهیم خان شیرازی بود. او هم چنین در ۱۲۳۲ ق، فرمان داد تا روی ضریح مسی مرقد، كه شاه عباس ساخته بود، ضریح نقره ای بسازند و صندوق خاتم روی مرقد را با چوب ساج روكش كنند. این صندوق را هم آقا محمد خان نصب كرده بود. در این دوران، كربلا دیواری محكم با چهار دروازه داشت؛ ۱) دروازه بغداد در شمال كربلا ۲) دروازه خیمه گاه در جنوب ۳) دروازه نجف اشرف در مشرق ۴) دروازه حُر در مغرب.
ناصرالدین شاه و بازسازی و پوشش طلای گنبد :
در ۱۲۸۵ ق، ناصرالدین شاه نیز كوشش هایی برای توسعه، ترمیم و تزیین بقعه انجام داد. او خود به زیارت عتبات آمد و شرح كامل این سفر را در سفرنامه عتبات خود نگاشت. وی صحن را از سمت غربی آن توسعه داد و گنبد و بخشی از پوشش طلای آن را بازسازی كرد. هم چنین ایوان بزرگی را در سمت قبله احداث كرد كه به نام خود او، ایوان ناصری، مشهور شد. این كار را شیخ عبد الحسین تهرانی انجام داد. در همان دوران داخل حرم تعمیر و حجره‌های صحن از نو ساخته شد. در ۱۲۹۶ ق احمد معمار نامی بر ایوان بیرونی دیوار رواق غربی، مقابل پنجره فولاد، تعمیراتی انجام داد و بالای پنجره كتیبه ای با این عنوان از خود به جای گذاشت: «عمل اوستاد احمد المعمار ۱۲۹۶ ق».
ساخت و طلاكاری مناره حرم توسط یك هندی :
در ۱۳۰۰ ق صحن امام حسین (علیه السلام) و نیز كاشی كاری رواق‌های سه گانه شرق، غرب و شمال توسط عبدالله بن قوام با كمك مالی محمد صادق تاجر شیرازی اصفهانی الاصل انجام شد و كتیبه ای به همین مضمون بر بالای مقبره شمالی، یعنی مقابل ضریح امام، با تاریخ ۱۳۰۰ ق به یادگار ماند. از آن زمان تا ۱۳۶۰ ق، توسعه و بازسازی چندانی در حرم صورت نگرفت. ولی بعد از آن تا عصر حاضر، همواره تلاش‌ها و اقدام‌های فردی و متفرقه ای برای تزیین، توسعه و بازسازی حرم انجام شده است. از جمله در ۱۳۶۰ ق سیف الدین طاهر، از متمولان هند، یكی از مناره‌ها را كه خراب شده بود از نو ساخت و سپس هر دوی آن را طلا كاری كرد.
در ۱۳۶۷ ق، خانه‌ها و مدرسه‌های دینی مجاور صحن از جمله جامع یا مدرسه ناصری تخریب شد كه آن را ناصرالدین شاه در ۱۳۰۱ ق ساخته بود و در سمت غربی صحن امام حسین (علیه السلام) قرار داشت. از شمال به مدرسه زینبیه و درب ساعت و از جنوب به مدرسه صدراعظم نوری، معروف به صدر، متصل بود. این مسجد و دو مدرسه را عبدالرسول خالصی تخریب كرد. برای این تعمیرات، كامیون هایی حامل ۵۵ تن سنگ مرمر از یزد از سوی سید محمدآقا یزدی و مصطفوی و شصت كامیون از طرف جمعی از بازرگانان تهران ارسال شد. این مرمرها همه در كف حرم مطهر و تمامی دیوارهای داخل آن تا ارتفاع سه متر كار گذاشته شد و در ۱۳۶۸ ق عملیات روكاری با سنگ مرمر به پایان رسید. در این توسعه، علاوه بر مدرسه ها، آثار دیگری از جمله جامع رأس الحسین و مقام رأس الحسین، مدرسه و مسجد سردار حسن خان، كه محمد حسن خان قاجار پدر آقا محمد خان در ۱۱۸۰ ق ساخته بود، همه به دستور عبدالرسول خالصی ویران شد. هم چنین تكیه بكتاشیه، ورودی باب قاضی الحاجات و مأذنه‌های مزار پادشاهان آل بویه تخریب شد. تمامی این تخریب‌ها به منظور ایجاد یك فلكه بود كه پشتوانه علمی و تاریخی و آثار فرهنگی را این گونه دست خوش تخریب قرار داد.
هنر ایرانیان در حرم امام حسین (ع)
در ۱۳۷۰ ق، مرحوم صبری هلالی به خطاطی آیه‌های قرآن (سوره دهر) بر حرم پرداخت. ضلع شرقی حرم در این سال ساخته شد و ایوان‌ها و طاق‌ها نیز با كاشی‌های زیبا و نفیس تزیین گردید. یك سال بعد، بنای گنبد و پوشش طلای آن مرمت شد و در ۱۳۷۳ ق، سقف رواق‌های حرم به طور كامل بازسازی و كاشی‌های معرقی از اصفهان زینت بخش حرم شد و قسمت بالای ایوان ناصری طلاكاری شد.
بنای جدید ایوان طلا و برداشتن سقف قدیمی ایوان :
در سال ۱۳۸۸ ق ستونهای سنگی از ایران وارد شد. سقف قدیمی ایوان را برداشتند و ستون‌ها را نصب كردند. این كار دو سال به طول انجامید و پس از آن به بنای جدید ایوان طلا پرداختند. در ۱۳۹۴ ق طرح نوسازی و هماهنگ سازی صحن شریف تدوین شد. این طرح شامل احداث مجدد ایوان، خراب كردن ضلع غربی صحن و تزیین دیوارها با كاشی بود كه اجرای آن تا ۱۳۹۶ ق طول كشید.
هم اكنون سیر مراحل توسعه و بازسازی حرم و بقعه شریف حسینی ابعاد و زاویه‌های حرم را این گونه روشن ساخته است: صحن حرم امام حسین (علیه السلام) محدوده مستطیلی شكلی را در بر می‌گیرد كه ضلع شمال به جنوب آن از سمت بیرون ۱۲۵ و ضلع شرق به غرب آن ۹۵ متر است. این محدوده همه بناهای حرم را در خود جای داده و در داخل یك صحن به مساحت ۳۸۵ متر مربع قرار دارد. حرم و بقعه در وسط این صحن قرار دارد كه با كاشی‌های گران قیمت پوشانده شده است. ارتفاع حرم دوازده متر، طول دو ضلع شمالی و جنوبی ۵۵ متر و طول ضلع شرقی و غربی آن ۴۴۵ متر است. حاشیه دیوارهای حرم از سمت بیرون با آیه‌های قرآن تزیین شده است. طول حرم ۴۰/۱۰ و عرض آن ۱۰/۹ متر است. كف داخل آن سنگ مرمر است و دیوارها نیز كاشی كاری شده و به آیه‌های قرآن؛ سوره هل اتی، یس و سوره‌های كوچك با خط ثلث سفید در متن كاشی لاجوردی مزین شده است. این تزیین‌ها در سالهای ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۹ ق انجام گرفت.
بناهای پیشین :
نخستین ساخت بنای آرامگاه حسین بن علی را به مختار بن ابی‌عبیده ثقفی، (پس از قیامش) و بعضی به بنی اسد نسبت می‌دهند که مصالح آن از گچ و آجر بوده و در نزدیکی آن مسجدی بوده‌است که این آرامگاه در عهد بنی عباس بدستور هارون الرشید ویران شد و خانه‌های شیعیان همجوار آن خراب گشته و قبر را شخم زدند و درخت سدره‌ای که بنی‌اسد جهت علامت قبر کاشته‌بودند را بریدند. پس از آن در زمان مامون که برای راضی کردن شیعیان خراسان، تصمیم گرفت خلافت را به علی بن موسی واگذارد، شیعیان فرصت یافتند بر روی قبر حسین بن علی آرامگاهی بنا کنند که بنای این آرامگاه هم در سال ۲۳۲ قمری به دستور متوکل عباسی همراه با خانه‌های اطراف آن ویران شد و زمین آن شخم زده‌شد و در آن کشت صورت گرفت. همانگونه که حمدالله مستوفی آورده‌است:
«آنرا مشهدی حائری خوانند جهت آن‌که به عهد متوکلِ خلیفه آب در او بستند تا خراب شود، آب حیرت آورد و زمین گور خشک ماند».
متوکل به دست فرزندش منتصر، در سال ۲۴۷ قمری به قتل رسید. منتصر نیز همانند مامون، برخلاف پدرش، به شیعیان امنیت و رفاه داد و باز آرامگاه حسینی را بنا نمود و در کنار آن گل‌دستهٔ بلندی بنا نهاد. حدود ۲۸۰ ق داعی‌الصغیر فرمانروای طبرستان و از نوادگان زید بن علی بن حسین به بازسازی و گسترش آن پرداخت.
بنای کنونی :
آخرین بازسازی ساختمان حرم حسین بن علی در سال ۳۷۱ قمری توسط عضدالدوله دیلمی از آل بویه به سرانجام رسید . وی دستور ساخت همه عتبات را صادر کرد. بنای حرم حسین بن علی در سال ۳۶۷ قمری شروع شد و در سال ۳۷۱ قمری به پایان رسید. این آرامگاه دارای گنبدی بر بالای قبر حسین بن علی (ع) است. ساختمان اصلی آن همچنان باقیمانده و در آتش‌سوزی سال ۴۰۷ قمری براثر افتادن شمع، تنها تزیینات داخلی آن از بین رفت ولی چون در ساختمان اصلی آرامگاه و ستون‌ها چوب بکار نرفته بود، برپا ماند. در حقیقت بنای اصلی آرامگاه حسین بن علی از آثار معماری آل بویه می‌باشد که بعدها از تعرض مغولان نیز در امان ماند.
تعمیرات بنا تاکنون
پس از آن تا به امروز در آرامگاه حسین بن علی (ع) , تعمیرات و تزیینات زیادی صورت گرفته‌است . پس از سقوط ایلخانیان ، در دولت جلایریان (ایلکانیان) و به دست آنها تعمیراتی آغاز شد که تا سال ۷۸۶ قمری آنرا ادامه دادند و ایوان طلا را بنا نمودند. پادشاهان صفویه ضمن انجام تعمیرات و نصب تزئینات متعدد از جمله صندوق و ضریح فولادی ، آرامگاه را نیز توسعه دادند. بعضی تعمیرات و ساخت یک کاروانسرا در کنار حرم توسط عثمانی‌ها نیز تا سال ۱۱۲۹ ادامه یافت . سپس نادر شاه در سال ۱۱۳۵ قمری نیز دست به تعمیراتی وسیع و نصب تزئیناتی در حرم زد.
در دوره قاجار، روابطی بهتر از صفویه با عثمانیان داشتند. آغا محمد خان قاجار، نخستین شاه این دودمان، در سال ۱۲۰۵ دستور نوسازی گنبد و تذهیب و تزیین آن را با پوشش طلا صادر کرد. در ۱۸ ذیحجه سال ۱۲۱۶ قمری , سعود بن عبدالعزیز وهابی در رأس لشکری بزرگ به کربلا حمله کرد و کشتار بی‌رحمانه‌ای به راه انداخت و آرامگاه حسینی را ویران و اموال آن را غارت کرده، تمام قندیل‌های طلا و نقره صفویه و فرش‌های گران‌قیمت را به تاراج برد.
پس از آن فتحعلی شاه قاجار دستور تعمیر خرابی‌های وهابیان داد و ضریح تازه‌ای در سال ۱۲۱۸ قمری برای حرم نصب گردید. همسر فتحعلی شاه ایوان مقابل قبر و مناره‌های حرم حسینی را طلاکاری کرد. گنبد و صحن در دوره محمد شاه تجدید بنا شد. در سال ۱۲۷۳ قمری ناصرالدین شاه تعمیراتی در حرم انجام داد و برای سومین بار در دوره قاجاریه گنبد آستانه تجدید طلاکاری شد. تعمیرات حرم در دوره قاجار همچنان ادامه داشت.
در تمام نقاط حرم حسینی –بسان دیگر مراکز زیارتی عراق– نام سلاطین صفوی، قاجار، امیران این دو سلسله بر روی کتیبه‌ها دیده می‌شد که همگی آنها در دوره صدام نابود گردید، تا آثار ایرانی در عتبات به طور کامل محو شود. امروزه این نام‌ها تنها در کتاب‌ها، برخی تصاویر و به‌احتمال اسنادی که در آرشیوهای عثمانی برجای مانده، قابل رؤیت است.
به نظر می‌رسد از آخرین تعمیرات اساسی حرم، تعمیر ایوان طلا و نصب ستونهای مرمر بجای ستونهای چوبی برای آن بوسیله یکی از تجار و معدن‌داران ایرانی (حاج قنبر رحیمی) در سال ۱۳۸۹ قمری (۱۳۴۸ خورشیدی) می‌باشد.
ضریح جدید :
ضریح جدید حسینی که در آن حدود ۱۱۸ کیلوگرم طلا به همراه نقره و چوب درخت ساج بکار گرفته شده در ایران (شهر قم) ساخته شد و پس از عبور از شهرهای مسیر از مرز مهران به عراق منتقل و در حرم نصب گردید و در ۱۵ اسفند ۱۳۹۱ (۲۲ ربیع‌الثانی) از آن رونمایی گردید. این ضریح از نظر شکل هندسی مانند ضریح قدیم ولی از نظر ارتفاع کمی بلندتر و مساحت آن حدود ۳۴ متر مربع و تعداد پنجره‌های آن ۲۰ باب است . در ساخت ضریح جدید شش‌گوشه حسینی یک‌صد و هیجده کیلو طلا و چهار هزار کیلو نقره ۲ تن مس و هزار و سیصد کیلو برنج، ۵تن چوب ساج جنگلی از برمه به‌کار رفته است. وزن ضریح ۱۲ هزار کیلو است. ضریح‌های قبلی نیز توسط هنرمندان ایرانی ساخته شده و در دوران صفویه و قاجار اماکن مقدس در عراق توسط پادشاهان مختلف ساخته و مرتب تعمیر و تکمیل شده است .
وضعیت کنونی حرم امام حسین (ع) :
حرم حسینی که یکی از شاهکارهای معماری دوره آل بویه است، در قلب شهر کربلا واقع و دارای ده در ورودی به داخل صحن شامل: دو در قسمت جنوبی (درب القبله و درب الرحمه) سه در قسمت غربی (درب زینبیه و درب راس الحسین و درب السلطانیه) دو در قسمت شمالی (درب السدره و درب الاسلام) سه در قسمت شرق صحن (درب الکرامه و درب الشهدا و درب قاضی‌الحاجات) می‌باشد. همچنین دارای ۶۵ حجره‌است که در مقابل هر یک از حجره‌ها یک ایوان قرار دارد. یک مسجد بزرگ هم در قسمت شرقی صحن بین درب قاضی‌الحاجات و درب الشهدا و درب الکرامه و در قسمت جنوب صحن تکیه یا خانقاه بکتاشیه احداث شده‌است.
در صحن حسینی، چندین محل جهت انبار فرش‌های حرم و دیگر وسائل آن و در قسمت جنوب شرقی صحن قبر میرزای دوم شیرازی و در قسمت شمال غرب، قبر شیخ عبدالحسین (شیخ العراقین) از مشایخ اجازات و وصی امیرکبیر و در اطرف صحن، جمعی کثیر از علمای امامیه و سلاطین شیعه مدفونند. خود صحن از دو طبقه تشکیل شده‌است که تمامی دیوارهای آن با کاشی مزین است و هیئت شکوهمندی دارد. در وسط صحن، آستانه‌ای قرار دارد که از چهار طرف آن درهای متعددی جهت ورود به رواق‌ها دارد، ولی در اصلی و بزرگ آن در جنوبی حرم است.
در مقابل در حرم ایوان بزرگی واقع است که به ایوان طلا شهرت دارد و دو طرف ایوان چهار کفش‌کن است. دو طرف ایوان دو مناره بلند از طلا است. ایوان دارای سه در ورودی است که به رواق جنوبی حرم منتهی می‌گردد، در وسط از آن دو در دیگر بزرگ‌تر می‌باشد و از طلا بوده که در اصفهان ساخته شده‌است. رواق جنوبی حرم را رواق حبیب بن مظاهر اسدی می‌نامند. چون قبر حبیب، شهید کربلا درآن واقع است و بنی اسد او را در مقبره دسته جمعی شهدای کربلا دفن نکرده، قبر جداگانه‌ای برای وی ساختند زیرا از بزرگان قبیله بنی اسد بود.
در داخل حرم صندوق‌های گرانبهایی بر روی قبر قرار دارد که برروی آن ضریح نقره نصب است و بالای ضریح اشعاری با طلا ثبت است. کف و دیوارهای حرم و رواق‌ها تا حدود دو متر از بهترین سنگ مرمر ایران است. حرم و رواق‌ها را با کاشیکاری آیات قرانی زینت داده‌اند. تمامی سقف‌های حرم و رواق‌ها به دست هنرمندان ایرانی آینه کاری شده‌است. در قسمت شرقی قبر حسین بن علی، قبر دسته جمعی شهدای عاشورا واقع است و قبر علی اکبر جداگانه در ضریح حسین بن علی می‌باشد.
از قبور علمای بزرگ امامیه، در رواق جنوبی قبر میرزا مهدی شهرستانی و در رواق شرقی قبر آقا باقر بهبهانی (که بر روی آن صندوق نفیسی نصب است) و مقبره صدر اعظم میرزا محمدتقی خانامیرکبیر و در رواق شمالی حرم، قبر جمعی از سلاطین قاجاریه از جمله احمد شاه و قبر سید ابراهیم مجاب که دارای ضریح خاصی است و در رواق غربی جنب پنجره بالاسر سیدالشهداء قبر ملامحمدصادق برغانی و برادر وی ملا علی برغانی قرار دارد، در منتهی‌الیه رواق جنوبی محلی است که به قتلگاه معروف است و این اثر از قدیم باقی است، اینجا محلی است که ابی عبدالله الحسین از اسب خویش بر زمین افتاد و در این مکان بود که شمر سر او را از بدنش جدا کرد.
** عناوین جزئیات حرم :
آرامگاه‌ها:
- آرامگاه امام حسین (ع) ، حضرت علی اکبر و حضرت علی‌اصغر
- آرامگاه بیشتر شهدای کربلا
- آرامگاه حبیب مظاهر
- قتلگاه
- آرامگاه ابراهیم مجاب
درب‌ها:
- درب قبله
- درب رجا ( امید )
- درب قاضی الحاجات (برآورنده نیازها
- درب شهدا
- درب کرامة (بزرگواری و کرامت
- درب سلام (درود
- درب سدره
- درب سلطانیه
- درب رأس الحسین (سر حسین
- درب زینبیه
- رواق‌ها و ایوان‌ها:
- رواق شمالی (پادشاهان
- رواق خاوری (فقیهان
- رواق باختری (ابراهیم مجاب
- رواق جنوبی (حبیب مظاهر
- ایوان شمالی (صافی الصفا
- ایوان خاوری
- ایوان باختری
- ایوان جنوبی (طلا
اقدامات جدید توسط ستاد بازسازی عتبات عالیات :
اما اقدامات مهمی كه در عصر حاضر انجام شده بیش از حد شمارش است و به صورت اختصار اهم این اقدامات كه توسط ستاد بازسازی عتبات عالیات و با كمك مردم و متبرعین انجام می‌شود به شرح زیر است:
پروژه‌های بهره برداری شده :
- ساخت و نصب دو درب طلای حرم حضرت ابوالفضل (ع)
- گمانه زنی و تزریق ۶۰ تن بتن در حرم حضرت ابوالفضل (ع)
- مرمت مضیف حرم مطهر حضرت ابوالفضل (ع)
- تعویض سنگ دیواره داخلی حرم مطهر حضرت ابوالفضل (ع)
- تعویض سنگ مضیف حرم مطهر سیدالشهداء (ع)
- اجرای پروژه نور و تامین روشنایی بین الحرمین
- ساخت دو مجموعه سقاخانه در بین الحرمین
- انجام مطالعات ژئوتكنیك و ژئوفیزیك بین الحرمین
- اصلاح بلوار شارع القبله حضرت ابوالفضل العباس (ع)
- نصب كانكس كفشداری در بین الحرمین
- تامین خودرو آتش نشانی جهت حرم مطهر سید الشهدا (ع)
- راه اندازی كارگاه قالیشویی و مرمت فرش حرمین در كربلا
- تامین لوسترهای حرم مطهر سید الشهدا (ع)
- تامین و تعویض سنگ خیمه گاه و ساخت پنجره خیمه گاه حضرت سجاد (ع)
- بازسازی مقام علی اكبر و علی اصغر (ع)
- بازسازی و احداث ۷۰ چشمه سرویس بهداشتی در جوار بین الحرمین
- گل آرایی حرمین شریفین در مراسمات مختلف
- ساخت، انتقال و نصب ضریح جدید سید الشهدا (ع)
- افتتاح پروژه عظیم مجتمع خدماتی سید الشهدا (ع)
- پروژه احداث مجمع سكنی، زائر سرای حضرت زهرا (س)
- پروژه نصب و احداث ۷ دستگاه آب شیرین كن مسیر حركت و اسكان زائرین سد الشهداء (ع)
- تهیه روپوش نفیس قبر سید الشهداء (ع)
- ساخت ضریح حضرت ابراهیم مجاب (ع)
پروژه‌های در حال اجرا :
- پروژه مرمت، مقاوم سازی و بازسازی حرم مطهر سید الشهداء (ع) با عنوان پروژه یا حسین (ع)
- احداث و تجهیز بیمارستان ۱۲۰ تختخوابی امام زین العابدین (ع)
- ساخت دو درب پنجره مطلا و خاتم كاری حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع)
- ساخت دو پنجره خیمه گاه حضرت ابوالفضل العباس (ع)
- ساخت ضریح حبیب ابن مظاهر (ع)
پروژه‌های مطالعاتی و در دست اجرا :
- پروژه ترفیع گنبد حرم مطهر سید الشهداء با عنوان پروژه معراج
- پیگیری به منظور نهائی نمودن طرح پیشنهادی توسعه حرمین مطهر در كربلای معلی
- پروژه تقلیل حجم ستونهای باربر قدیمی اطراف ضریح سید الشهدا (ع)
- پروژه طراحی و احداث صحن عقیله بنی هاشم حضرت زینب (ع) در محدود حرم مطهر تا خیمه گاه
حرم امام حسین(ع) چگونه ساخته شد؟
نخستین نشانه‌ی محل دفن پیکر امام حسین (ع) یک درخت سدره بود و امروز معماری باشکوه حرم این امام ، یکی از پرازدحام‌ترین مکان‌های مقدس شیعیان است ؛ بنایی که بارها مورد هجوم دشمنان قرار گرفت ، اما امروز با نشانه‌هایی از هنر هنرمندان ایرانی ، مانند یک نگین در کربلا می‌درخشد .
چند روز پس از واقعه‌ی عاشورا، پیکر امام حسین (ع) در همان محلی که به شهادت رسیده بودند، توسط قبیله‌ی بنی‌اسد به خاک سپرده شد. از همان زمان برای قبر سیدالشهدا (ع) یک درخت سدره را نشانه گذاشتند تا محل دفن این بزرگوار برای زیارت شیعیان مشخص باشد.
درباره‌ی ساخت نخستین بنای آرامگاه برای امام حسین (ع) اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی معتقدند قبیله‌ی بنی‌اسد که پیکر شهدای کربلا را دفن کردند، ساختمانی هم برای آرامگاه امام (ع) ساختند و برخی دیگر می‌گویند، نخستین آرامگاه به‌دست مختار ثقفی برای امام حسین (ع) ساخته شد.
از زمان ساخت نخستین بنا به‌عنوان آرامگاه امام حسین (ع) تا امروز، در دوره‌های مختلف، ساختمان حرم بارها مورد تجاوز دشمنان قرار گرفت. درخت سدره‌ای که نخستین نشانه‌ی قبر بود، به‌دستور هارون‌الرشید بریده شد. پس از به قدرت رسیدن مأمون عباسی و آزادی عمل نسبی شیعیان، بنای تازه‌ای ساخته شد که چند سال بعد، متوکل عباسی دستور داد آن را ویران کنند، زمینش را شخم بزنند و در آنجا کشاورزی کنند. این بنا در زمان منتصر (فرزند متوکل) دوباره بازسازی شد.
حرم امام حسین (ع) در سالهای دور
آنچه را که امروز به‌عنوان بنای اصلی آرامگاه امام حسین (ع) در کربلا وجود دارد، به دوره‌ی آل بویه متعلق می‌دانند. در آن زمان به‌دستور عضدالدوله دیلمی، ساخت بنای آرامگاه امام حسین (ع) در سال 367 هجری قمری شروع شد و چهار سال زمان برد تا کامل شود. اگرچه از آن زمان تا کنون تغییرات زیادی در تزیینات داخلی و خارجی حرم انجام شده و بارها مورد تعمیر و تغییر قرار گرفته است و یک‌بار هم به‌دلیل آتش‌سوزی خسارت‌های بسیاری به بنا وارد شد، اما ساختمان اصلی را همان بنایی می‌دانند که در آن دوره ساخته شد.
سلطان اویس، مؤسس سلسله‌ی جلایریان، از جمله کسانی بود که در بازسازی و تعمیر حرم امام حسین (ع) نقش پررنگی داشت. دو فرزند او به نام‌های سلطان حسین و سلطان احمد نیز در این بازسازی نقش داشتند.
نقش ایرانی‌ها در بازسازی حرم سیدالشهدا (ع)
پادشاه‌های صفوی نقش مهمی در افزودن تزیینات به حرم امام حسین (ع) داشتند. نادرشاه از کسانی بود که در بازسازی و تزیین بارگاه امام حسین (ع) نقش داشت. پس از آن، قاجاریان وارد کار شدند. آغامحمدخان دستور نوسازی گنبد و تذهیب آن را داد و فتحعلی‌شاه هم ویرانی‌های بنا براثر حمله‌ی وهابی‌ها را تعمیر کرد. در زمان ناصرالدین‌شاه هم طلاکاری گنبد تجدید شد.
همه‌ی ضریح‌های حرم امام حسین (ع) ساخته‌ی دست هنرمندان ایرانی در دوره‌های مختلف بوده است. آخرین ضریح ساخته‌شده برای این حرم نیز در ایران ساخته شد. این ضریح که با ۱۱۸ کیلوگرم طلا همراه نقره و چوب درخت ساج ساخته شده، مانند ضریح قدیمی، ولی از نظر ارتفاع کمی بلندتر است و مساحت آن حدود ۳۴ مترمربع و تعداد پنجره‌های آن ۲۰ باب است. علاوه بر این، بسیاری از تزیینات حرم از جمله آینه‌کاری‌ها هم کار دست هنرمندان ایرانی است.
** روند بازسازی این حرم را ( رفرنس : farachoob ) اینگونه می توان پیگیری نمود ...
سال۶۱ بعد از شهادت
دوره مختار ثقفی
تخریب به دست خلفای عباسی
حرم امام حسین(ع) احتمالا در دوره مأمون
حرم امام حسین(ع) در دوره مستنصر
حرم در دوره دیلمیان
حرم در دوره دیلمیان
حرم امام حسین(ع) در طول تاریخ
- آخرین اتفاقات عمرانی طرح توسعه حرم امام‌حسین (ع) :
و اما در آخرین اتفاقات عمرانی طرح توسعه حرم امام‌حسین (ع) , رییس ستاد بازسازی عتبات , 9 اردیبهشت 96 , خبرگزاری ایسنا , وسعت این حرم ۳۰ برابر خواهد شد ...
به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی ستاد بازسازی عتبات عالیات، حسن پلارک با تبریک اعیاد شعبانیه و فرا رسیدن سالروز میلاد مسعود امام حسین (ع) گفت: طرح توسعه حرم سیدالشهدا(ع) شامل ۴ فاز است که با بهره‌برداری از آنها، فضای موجود بیش از ۳۰ برابر افزایش می‌یابد.
وی افزود: بر اساس طرح توسعه ۳۸ هکتاری، در اطراف حرم امام حسین (ع) سه صحن احداث می‌شود که در مرحله اول فقط نیمی از صحن حضرت زینب (س) و امام حسین (ع) با عنوان پروژه صحن عقیله بنی‌هاشم (س) ساخته می‌شود.
پلارک گفت: با توجه به زمینهای تملک شده از سوی عتبه حسینی، در فاز نخست زمینی به مساحت حدود ۵ هکتار تحویل ستاد بازسازی عتبات عالیات شده و عملیات اجرایی آن بیش از یکسال است که آغاز شده است.
وی افزود: با توجه به بالا بودن سطح آب‌های زیر زمینی در کربلا، باید پیش از انجام عملیات گودبرداری، محدوده‌ی اجرای پروژه تبدیل به یک استخر خشک می‌شد. به این منظور متخصصان ایرانی با استفاده از دستگاههای هیدروفرز در حال ایجاد دیوار آب‌بند به عمق بیش از ۳۰ و عرض یک متر در محدوده پروژه هستند.
به گفته‌ی او، با تکمیل صحن عقیله بنی هاشم (س) که برنامه ۶ ساله برای آن در نظر گرفته شده است، حدود ۲۳۰ هزار متر بنا در اختیار حرم مطهر قرار می‌گیرد.
رییس ستاد بازسازی عتبات عالیات، ترفیع گنبد حرم مطهر امام حسین (ع) را که براساس آن گنبد جدید در حدود ۷ متر بلندتر از گنبد کنونی خواهد بود را یکی از پروژه‌های مهم این حرم برشمرد و افزود: پیش از نصب گنبد جدید لازم بود تا ستون‌ها و دیواره حرم مطهر لاغرسازی و تقویت شود که مردم دوستدار اهل بیت علیهم السلام استان کرمان مسؤولیت اجرای این پروژه پیچیده فنی را برعهده گرفتند.
وی با بیان اینکه لاغرسازی و تقویت هر ستون ۶ ماه زمان و ۵ میلیارد تومان هزینه در بر دارد، گفت: یک هموطن خیر از شمال کشور هزینه چهار ستون اطراف ضریح مطهر معادل ۲۰ میلیارد تومان را پذیرفت و نخواست حتی نامی از او فاش شود، این فرد در شب عید مبعث از دنیا رفت و باقیات الصالحات او در مکانی برجای ماند که زیر قبه آن دعا مستجاب است.
پلارک تکیه گاه اصلی در هزینه کرد برای اعتاب مقدسه را کمک‌های مردمی دانست و افزود: هر استانی آمادگی داشته باشد بر اساس جمعیت و سرانه درآمدی، سقف تکلیفی را مشخص می‌کنیم و آن استان باید تعهد را انجام دهد.
رییس ستاد بازسازی عتبات عالیات با اشاره به تکمیل صحن حضرت زهرا (س)، صحن عقیله بنی هاشم (س)، طرح لاغرسازی و ترفیع گنبد سیدالشهدا (ع)، توسعه حرم امامین جوادین (ع) و توسعه صحن امامین عسکریین علیهم السلام، اظهار کرد: اگر ۵۰ میلیون نفر از کل جمعیت ایران در طول سال ۱۲ هزار تومان به ساخت و بازسازی این طرح‌ها اختصاص دهند مبلغی حدود ۶۰۰ میلیارد تومان جمع‌آوری می‌شود که با آن مقدار می‌توان همه طرح‌ها و هزینه‌های عظیم بازسازی اعتاب مقدسه را به خوبی پوشش داد.
** در ادامه توجه شما را به تصاویری از حرم سیدالشهدا در قدیم جلب می کنیم ( با ستاوین همراه باشید ... )
نمايي هوايي از حرم حضرت عباس عليه السلام
گنبد كاشي حرم حضرت عباس عليه السلام
گنبد دو طفلان مسلم (ع)
تصاوير قديمي از كربلا
تصاوير قديمي از كربلا
تصاوير قديمي از كربلا
تصاوير قديمي از كربلا
حرم امام حسين عليه السلام
عكس درحال طلاكاري گنبد حرم حضرت عباس عليه السلام
عكس بين الحرمين هوايي
تصاوير قديمي كربلا
گلدسته قديم حرم امام حسين عليه السلام
نمايي از ورودي حرم امام حسين عليه السلام
نمايي از كربلاي قديم
مجلس روضه خواني در حرم امام حسين (ع) 95 سال پيش
نمايي از مسجد كوفه- حرم حضرت مسلم ابن عقيل عليه السلام
يكي از رواقهاي حرم امام حسين نمايي از گنبد حضرت عباس عليه السلام
عكس قديمي مربوط به سال 1320 شمسي از ورودي حرم امام حسين عليه السلام
قديمي ترين عكس از مرقد امام حسين عليه السلام
باب القبلة الإمام الحسين عليه السلام از نماي بيرون
احتمالآ نماي بيروني صحن حرم امام حسين عليه السلام
تصويري ديگر از درب باب القبله
تصويري ديگر از درب باب القبله
تصويري ديگر از درب باب القبله
نماي گنبد امام حسين عليه السلام
- اعلام جزئیات طرح توسعه حرم امام حسین علیه السلام
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم در توضیح طرح توسعه حرم امام حسین (ع) گفت: ۳۸ هکتار به پیرامون حرم مطهر سیدالشهدا (ع) افزوده می‌شود. حسین حبیبی در گفتگو با مهر، درباره جزییات طرح توسعه حرم امام حسین(ع) و صحن عقیله بنی‌هاشم(س) اظهار کرد: این صحن پنج هکتاری شامل شبستانها، کتابخانه، موزه، آشپزخانه، سرویسهای بهداشتی و ... می‌شود.وی ادامه داد: پروژه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) بخشی از طرح ۳۸ هکتاری توسعه حرم امام حسین(ع) محسوب می‌شود که در این بخش تنها پنج هکتار مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) تصریح کرد: طرح توسعه حرم امام حسین(ع) در ۳۸ هکتار و برای چهار فاز تعریف شده است که مرحله نخست فاز اول آن صحن عقیله بنی‌هاشم(س) نام گرفته است.
حبیبی درباره طرح توسعه حرم امام حسین(ع) توضیح داد: در این طرح عظیم که سالها به طول می‌انجامد چشم‌اندازی ۳۸ هکتاری را پیرامون فضای حرمین و بین‌الحرمین اضافه خواهیم کرد که باعث گسترده شدن فضای دور تا دور محیط حرم خواهد شد و قطعا رضایت حال زائران را به‌دنبال دارد.
وی با اشاره به طرح توسعه حرم امام حسین(ع) و صحن عقیله بنی‌هاشم گفت: یک فاصله ۱۵۰ تا ۲۰۰ متری از اطراف حرم را خط کشی کردیم و برای این منظور فازهای مجزایی را مشخص و به آغاز عملیات اقدام کردیم.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) خاطرنشان کرد: در فاز اولیه حد فاصل محدوده باب القبله تا باب الراس را مشخص کردیم که محدوده آن حدوداً ۹ هکتار می‌شد.حبیبی ادامه داد: بعد از مشخص بندی فازهای عملیاتی بخش نخست فاز شماره یک با نام صحن عقیله بنی‌هاشم(س) در روز ولدت حضرت زینب(س) آغاز شد. وی با بیان اینکه در این مرحله فقط پنج هکتار از ۹ هکتار مدنظر تامین شد، یادآور شد: بخشی از تملکهای این طرح محقق نشد اما بیش از نیمی از آن محقق شد و برای چهار هکتار باقیمانده نیز تملک انجام نگرفت.سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) تصریح کرد: ما نیز طرح خود در مرحله اول از فاز شماره یک را در پنج هکتار تعریف کردیم و برای آن زمانبندی ۶ ساله را مورد توجه قرار دادیم.
حبیبی عنوان کرد: بنابراین بعد از نهایی شدن تملکها و تامین شدن زمین کارهای کارشناسی حول و حوش پنج هکتار انجام شد و در نهایت تعریف ما از باب القبله تا باب الراس انجام گرفت.
وی افزود: برای این بخش از کار سه صحن که در طرح توسعه حرم امام حسین(ع) قرار دارد صحن امام حسین(ع)، صحن حضرت زینب(س) و صحن امام زمان(عج) را تعریف کردیم که نام اصلی همه این صحنها و فاز نخست صحن عقیله بنی‌هاشم(س) نام دارد.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) تصریح کرد: در مرحله نخست از فاز اول طرح توسعه تمامی طرحهای کارشناسی را مورد لحاظ قرار دادیم و با توجه به تامین نشدن بخشی از تملک زمینها برای چهار هکتار باقیمانده، تصمیم گرفتیم تا نیمی از صحنهای امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) را بسازیم که محوریت این بخش پنج هکتار است. حبیبی با بیان اینکه این طرح با مشورت کارشناسان خبره انجام گرفته است، گفت: در این بخش نخست از فاز یک محلی مانند تل زینبیه که وجود دارد به صورت نمادین اجرایی خواهد شد یعنی فضایی مانند تل ساخته می‌شود؛ از طرفی محلی با عنوان دارالحرب که در کنار تل زینبیه قرار داشته نیز ساخته می‌شود. وی تصریح کرد: در طرح توسعه ۳۸ هکتاری حرم امام حسین(ع) در اطراف حرم امام حسین(ع) سه صحن احداث می‌شود که در مرحله اول فقط نیمی از صحن حضرت زینب(س) و امام حسین(ع) ساخته می‌شود.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) با اشاره به شروع فعالیت برای بخش نخست صحن عقیله بنی‌هاشم(س) اظهار کرد: آغاز فعالیت در این پنج هکتار بهمن ماه سال گذشته و در روز ولادت حضرت زینب(س) انجام گرفت و به طور حتم عنایت خداوند و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در این پروژه مشاهده می‌شود.
بالابودن سطح آب زیرسطحی در کربلا
حبیبی درباره نوع فعالیتهای عمرانی عنوان کرد: سطح آب زیرزمینی در این محدوده پنج هکتاری بسیار بالا بوده است چرا که در سه متری زیرزمین به آب دست پیدا می‌کنیم؛ به همین منظور تمامی کارهای کارشناسی و مطالعاتی را از ماهها قبل از شروع به کار انجام دادیم.
وی اضافه کرد: برای اینکه مشکل بالا بودن آب در این طرح توسعه را حل کنیم تصمیم گرفتیم تا از سد آب بند و ستونهای بتنی استفاده کنیم؛ البته این طرح بسیار علمی و کارشناسی شده انجام گرفت. سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) تصریح کرد: ما برای اینکه بتوانیم عملیات اجرایی را کلید بزنیم باید دور تادور پروژه را دیوار بتنی به ضخامت یک متر و به عمق ۴۰ متر اجرا می‌کردیم.
حبیبی ادامه داد: باید برای اجرای این سازه ۱۵ متر پایین می‌رفتیم چرا که اعتقاد داریم تمام بناها نباید از حرم امام حسین (ع) بالاتر باشد؛ بنابراین با توجه به بالا بودن سطح آب زیرزمینی و از طرفی ساخت دیواره‌های آب بند مجبور بودیم تا سطح قابل توجهی پایین برویم. وی افزود: از طرفی بخشی از صحنها و یا محلهای اداری که در این طرح ساخته می‌شود پایین تر از سطح زمین است بنابراین باید به اب بند و یا ساخت و ساز بر مبنمای علمی روز دنیا و با توجه به کاهش زمین و تملک توجه می‌کردیم.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) گفت: به طور حتم در بخش نخست فاز اول که حدودا ۶ سال طول می‌کشد این پروژه ۱۵ متر پایین تر از سطح زمین ساخته می‌شود چرا که برخی بخشهای اداری سه طبقه زیر زمین احداث می‌شود و برخی بخشها همچون صحن نیز روی زمین خواهد بود اما طبق همان طرح‌ریزی اولیه هیچ بنایی بالاتر از حرم مطهر امام حسین(ع) ساخته نمی‌شود.
حبیبی درباره دیواره بتنی پیرامون صحن گفت: این دیواره سد بند به سبب همان بالابودن سطح آب احداث می‌شود و ضخامت آن یک متر است که تا عمق ۴۰ متری با بتن مسلح می‌شود.
وی تصریح کرد: دیواره بتنی ما که در حال ساخت است تا عمق ۴۰ متری در زمین فرو خواهد رفت و علت اصلی این موضوع نیز جلوگیری از نفوذ آب به سازه و استحکام بیشتر پروژه است.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) عنوان کرد: پروژه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) در حال پیشرفت است و بخشی از کارها نیز در حال انجام است؛ در حال حاضر مرحله دیوار سازه‌ای یا همان دیوار بتنی برای سد آب بند در حال انجام است که این مرحله از نصب دیواره‌ها یک سال دیگر به طول می‌انجامد.
ایجاد سد‌آب بند در عمق زمین
حبیبی افزود: نزدیک به ۶۰۰ دیواره بتنی یا ستون برای سد آب بند نیاز است که بخشی از کار پیش رفته و سایر فعالیتها نیز با تلاش کارگران و مسئولان امر ادامه دارد.
وی در تشریح ساخت این دیواره بتنی اظهار کرد: ابتدا حفر این ۴۰ متر توسط یکی از بهترین و کارآمدترین دستگاههای پیشرفته انجام می‌گیرد که تمامی فعالیتها با جدیدترین تکنولوژی روز دنیا انجام می‌گیرد.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) تصریح کرد: بعد از حفر ۴۰ متری زمین، قفسه‌های ساخته شده داخل محل حفاری گذاشته می‌شود؛ سپس داخل این قفسه‌ها و محل ۴۰ متری پر از بتن می‌شود؛ تمامی این کارها نوعی سد آب بند محسوب می‌شود که در نوع خود بی‌نظیر است.
حبیبی افزود: تمامی این حفاریها با دستگاههای پیشرفته روز دنیا در حال احداث است و به نوعی جلوی نفوذ آب در این طرح عظیم گرفته خواهد شد.
وی عنوان کرد: ما با حفاری، تعبیه قفسه‌ها و فروبردن آنها به عمق ۴۰ متری و سپس بتن ریزی مانع نفوذ آب می‌شویم و بهتر است نام این کار را دیواره نگهبان بگذاریم.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) خاطرنشان کرد: مشابه این پروژه را با با مشارکت یک تیم خارجی در سد کرخه اجرایی کردیم و در صحن عقیله بنی هاشم(س) نیز این عملیات عمرانی زیر نظر بهترین کارشناسان و حتی با مشورت مهندسان کارآمد دنیا انجام می‌گیرد.
حبیبی درباره چرایی حفاری ۴۰ متری در زیرزمین نیز عنوان کرد: خواستیم تا لایه نفوذ پذیری آب غیر ممکن شود و به همین سبب تا عمق ۴۰ متری حفاری انجام دادیم تا سد آب بند را به وسیله دیواره بتنی اجرایی کنیم.
وی افزود: اگر اشتباه در برنامه‌ریزی وجود داشته باشد فضای حرم مطهر نشست می‌کند بنابراین کار بسیار حساس و کارشناسی شده‌ای در حال انجام است و مشورت کامل با مهندسان داخلی و خارجی انجام گرفته و تا انتهای این پروژه ادامه می‌یابد.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) خاطرنشان کرد: حتی قبل از آغاز پروژه طرح توسعه حرم امام حسین(ع) و صحن عقیله بنی‌هاشم(س) چندین ماه کارهای مطالعاتی را انجام دادیم و از نظرات متعدد کارشناسان بهره‌مند شدیم. حبیبی درباره محل تعیین شده برای فاز نخست طرح توسعه حرم مطهر امم حسین(ع) تصریح کرد: مهمترین واقعه کربلا در قسمت صحن عقیله بنی‌هاشم(س) انجام گرفته است و به همین منظور عنایت ویژه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را در این طرح عظیم شاهد هستیم.
وی با بیان اینکه در مدت ۶ سال پنج هکتار از محوطه اطراف حرم امام حسین(ع) با نام صحن عقیله بنی‌هاشم(س) مورد بهره برداری قرار می‌گیرد، گفت: پیش‌بینی کرده‌ایم که اگر در سالهای پایانی زمینهای بیشتری به این فاز از طرح توسعه اضافه شود کار وسیع‌تری در این بخش انجام بگیرد. سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) اظهار کرد: تملک کل زمینها را عتبه مقدسه انجام داده است و اگر به غیر از پنج هکتار هم زمینهایی در طی ان ۶ سال تحویل داده شود ما آن را در راستای استفاده از صحن استفاده می‌کنیم؛ اما در حال حاضر چشم انداز و برنامه‌ریزی مورد نظر برای همین میزان زمین است.
پیش‌بینی بخشهای مختلف برای صحن
حبیبی عنوان کرد: آشپزخانه، رستوران، مهمانپذیر، کتابخانه، موزه، تل زینبیه، دارالحرب، صحن حضرت امام حسین(ع)، صحن حضرت زینب(س) و بخشهای اداری در این بخش از فاز نخست طرح تدارک دیده شده است که در ۶ سال آینده احداث و در اختیار زائران قرار می‌گیرد.
وی افزود: در این طرح عظیم دو طبقه روی زمین و سه طبقه زیر زمین احداث می‌شود و از طراحی و معماری بسیاری زیبایی الهام گرفته‌ایم که تداعی کننده قیام عاشورای حسینی است. سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) تصریح کرد: این صحن طوری تعبیه شده است که بالاتر از سطح حرم مطهر نیست و بخشی از فضاهای اداری نیز در طبقه‌های منفی قرار دارد.
حبیبی با بیان اینکه احداث این پنج هکتار می‌تواند تاثیرگذاری بسزایی در افزایش حضور زائران داشته باشد، تصریح کرد: با احداث این پنج هکتار ۲۳۰ هزار متر بنا در اختیار حرم مطهر قرار می‌گیرد؛ این فضای ایجاد شده موجب می‌شود تا در ایام ویژه همانند اربعین هزاران نفر از زائران از صحن حضرت عقیله بنی‌هاشم(س) استفاده کنند. وی تاکید کرد: با احداث این ۲۳۰ هزار متر بنا مکان خوبی برای اسکان جمعیتهای میلیونی ایجاد می‌شود و رضایتمندی زائران افزایش می‌یابد.
سرپرست کارگاه صحن عقیله بنی‌هاشم(س) به نوع فعالیتها در صحن عقیله بنی‌هاشم(س) و عنایات ویژه اهل بیت(ع) اشاره کرد و گفت: محلی که در آن فعالیت می‌کنیم بسیار مقدس است؛ دانش مهندسی فقط قسمتی از کار است و اینجا اتفاقاتی می‌افتد در هیچ پروژه‌ای مشابه ندارد. حبیبی عنوان کرد: ما تمام دقت خود را در طرح توسعه حرم مطهر امام حسین(ع) مدنظر قرار می‌دهیم و تمامی تلاش خود را انجام می‌دهیم و تمامی تمهیدات را در نظر می‌گیریم.
منابع :
ویکی پدیا
بیتوته
صراط نیوز
موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)
فراچوب
arbaeen.net
خبرگزاری مشرق
تذکر : استفاده از مطالب وب سایت ستاوین ( شبکه هنر و معماری ستاوین ) فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است . کلیه حقوق، محتوا و طراحی سایت متعلق به وب سایت ستاوین می‌باشد. در غیر این صورت مراتب از طریق مراجع قانونی پیگیری خواهد شد .
دوستان و همراهان عزیز ستاوین ( شبکه هنر و معماری ستاوین ) ، با نظرات و پیشنهادات سازنده خود ما را در ارائه هر چه بهتر مطالب و اهداف مان، که همانا ارتقا جایگاه و فرهنگ معماری می باشد ، یاری کنید . منتظر دیدگاه های شما عزیزان هستیم . . .
گردآوری شده توسط تحریریه ستاوین - (علیرضا اورعی)
.jpg)
.jpg)
