مقبره کمبوجیه پاسارگاد ، زندان سلیمان یا مرکز نگهداری اسناد

کمبوجیه دوم که گاهی در پارسی نوین با نام کامبیز یا کامبوزیا نیز شناخته می‌شود، دومین شاه دودمان هخامنشی (از ۵۲۲ تا ۵۳۰ پیش از میلاد پادشاه ایران بود) و آغازکننده دودمان ۲۷ مصر و فرزند ارشد کوروش بزرگ و کاساندان است.

مهمترین اتفاق دوران فرمانروایی کمبوجیه دوم، فتح مصر بود. کمبوجیه پیش از پادشاهی، در دوران فرمانروایی پدرش کوروش، عنوان «شاه بابل» را داشته و نایب‌السلطنه بوده‌است و پس از مرگ پدرش، جانشین وی شد. او پس از به تخت‌نشینی، بیش از هر چیز وقت خود را صرف تهیه مقدمات لشکرکشی به مصر کرد. سپاه او در ماه مه سال ۵۲۵ پیش از میلاد خود را به پلوزیوم رساند و با سپاه مصر درگیر شدند و سرانجام بر سپاه پسامتیخ سوم غلبه کرد. در ماه ژوئن سال ۵۲۵ پیش از میلاد، سپاه کمبوجیه با پیمودن دره نیل از شمال به جنوب، سراسر مصر را تسخیر کرد. کمبوجیه پس از فتح مصر، نظم و امنیت را برقرار کرد و سیاست تساهل دینی پدرش را در پیش گرفت. ( منبع متن : iraninform )

بر اساس قوانین سنتی مصر، کمبوجیه رسماً «فرعون مصر» لقب گرفت و خود را «شاه مصر علیا و مصر سفلی» و «از نسل خدایان هوروس، رع و اوزیریس» نامید.

پس از پیروزی کمبوجیه در برابر مصر، وی تصمیم گرفت فتوحات خود را گسترش دهد و به سرزمین‌های ثروتمند دیگری همچون لیبی و کارتاژ لشکر بکشد. کمبوجیه از تبس پنجاه هزار تن را به تصرف واحه آمون فرستاد، اما سپاه وی پس از عبور از واحه بزرگ در بیابان گم شد و هرگز خبری از آن نیامد. در پاییز سال ۵۲۳ پیش از میلاد، خبرهای نگران‌کننده‌ای کمبوجیه را وادار به بازگشت از نوبه به‌سوی مصر کرد. سپاه وی نیل را تا کوروسکو طی کرد و سپس از راه بیابان عازم نوبه گردید، اما هنگامیکه آنها یک‌چهارم راه را پیمودند، آب و آذوقه سپاه تمام شد و آنها پس از دادن تلفات بسیار، ناگزیر به بازگشت شدند.( منبع متن : iraninform )

بنا به روایت هرودوت، بردیا به‌همراه کمبوجیه به مصر رفت ولی پس از مدتی بین آنها اختلافاتی ایجاد شد و کمبوجیه دستور داد برادرش به ایران بازگردد و مخفیانه فرمان قتل او را صادر کرد که در بین راه توسط مأموران دولتی کشته شد. اما بنا بر سنگ‌نبشته داریوش در بیستون، کمبوجیه قبل از حرکت به‌سوی مصر، بردیا را به قتل رسانید. اما پژوهشگران معاصر در درستی قتل بردیا توسط کمبوجیه اتفاق نظر ندارند.

مورخان یونانی گزارش می‌دهند که کمبوجیه، گاو آپیس (آپیس گاو مقدس مصریان قدیم بود) را با خنجر زخمی کرد و این گاو چندی بعد بر اثر زخم خنجر کشته شد. اما در مطالعات تازه‌ای که براساس کاوش‌های باستان‌شناسی صورت گرفته، نتایج تازه‌ای درباره اتهامات مورخان به کمبوجیه را روشن می‌سازد؛ بر پایه نوشته‌های رسمی درون مقبره گاوهای آپیس، مشخص شده که یک گاو در ششمین سال سلطنت کمبوجیه، زمانیکه او به نوبه و اتیوپی رفته بود، بی‌آنکه در مصر باشد مرده بود. گاو بعدی هم در ماه اوت سال ۵۲۵ پیش از میلاد مُرده و در تابوتی از جنس سنگ گرانیت قرار گرفته و دفن شده‌است. یعنی این واقعه چهار سال پس از مرگ کمبوجیه روی داده است.

بر اساس گفته‌های هرودوت، کمبوجیه در راه بازگشت به ایران، در سوریه امروزی بود که خبر بر تخت‌نشینی گئومات را از جارچی دریافت کرد. داریوش بزرگ در سنگ‌نبشته بیستون می‌گوید کمبوجیه «به مرگ خود مُرد». برخی از پژوهشگران عقیده دارند بنایی که «تخت رستم» نامیده می‌شود و در نزدیکی نقش رستم و در چهار کیلومتری شمال تخت جمشید قرار دارد، برای آرامگاه کمبوجیه در نظر گرفته شده بود ولی پس از مرگش ناتمام ماند. برخی دیگر نیز اعتقاد دارند ویرانه سنگی «زندان سلیمان» در پاسارگاد آرامگاه کمبوجیه است. گروهی دیگر نیز آثار سنگی بین تخت جمشید و نقش رستم که به نام تخت گوهر معروف است را آرامگاه کمبوجیه دانسته‌اند.( منبع متن : iraninform )

مقبره کمبوجیه که امروز آن را به عنوان آتشکده‌ای از دوره کوروش کبیر معرفی می‌کنند، اثری منحصر بفرد محسوب می‌شود که با نام بنای زندان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. کارشناسان با استناد به کتیبه‌ای که در این محل قرار گرفته برج زندان سلیمان را آرامگاه کمبوجیه می‌پندارند و معتقدند داریوش بزرگ جسد وی را پس از مرگ از سوریه به پاسارگاد آورده‌است و در این ساختمان قرار داده‌است. این بنا در دوره اسلامی به نام زندان سلیمان معروف شده‌است.( منبع متن : iraninform )

مقبره کمبوجیة دوم، فاتح مصر، یکی از بناهای بسیار زیبای مجموعه پاسارگاد است که ساخت آن مربوط به آغاز دوره هخامنشیان می باشد.

معماری مقبره کمبوجیه پاسارگاد : 

بنایی چهار گوش و برج مانند که اکنون تنها یک دیواره از آن باقی‌مانده‌ است و در مسیر کاخ‌های اختصاصی واقع شده است. ارتفاع برج نزدیک به ۱۴ متر و قاعده آن ۲۳/۷ * ۲۷/۷ متر است که بر سکویی سه پله‌ای قرار گرفته‌ است.

ورودی بنا به سوی شمال غربی تعبیه شده و نزدیک به ۵۰/۷ متر از سطح زمین ارتفاع دارد که با یک پلکان ۲۹ پله¬ای به اتاق بالای برج دسترسی داشته اند. این بنا از نگاه معماری و هنری یکی از شاهکارهای مهندسان و هنرمندان هخامنشی به شمار می آید . بلوکهای سنگی به گونه ای روی هم قرار گرفته اند که در برخی از رج ها به سختی می توان دو بلوک را از هم تشخیص داد. سنگهای به کار رفته در ساخت بنا از گونه سنگهای سفید مرمر نما است ، که از معدن کوه سیوند آورده شده اند.

مقداری هم سنگ سیاه آهکی در پنجره‌های کور استفاده شده‌است . نمای دیواره دارای تعداد زیادی تو رفتگی مستطیل شکل است ، که احتمالاً جهت زیباسازی یا در ارتباط با کارکرد بنا بوده‌است. ۱۰ عدد گودی پنجره مانند که (پنجره کور) نامیده می‌شده ، در دیوارهای آن ، در آورده‌اند و این پنجره‌ها را با سنگ‌های سیاه قاب گرفته‌اند.

هم اکنون تنها دیوار به جای مانده از مقبره کمبوجیه توسط داربست هایی که گروه ایزمئو در سال ۱۳۴۹ و ۵۰ ساخته اند، ایستا باقی مانده است و مشکل خاصی که آن را فرو ریزد وجود ندارد.به اعتقاد محققین شکل و کاربری این بنا در زمان کوروش به اندازه‌ای مهم بوده که داریوش نمونه مشابه آن را در نقش رستم می‌سازد که امروز به آن کعبه زرتشت گفته می‌شود. ( منبع متن : beytoote )

شواهد موجود در کعبه زرتشت و ساختار آن نشان می دهد این بنا از روی مقبره کمبوجیه بازسازی شده است اما الگو برداران بسیار ضعیف عمل کرده اند و نتوانسته اند بنایی چون مقبره کمبوجیه را در نقش رستم بسازند. مقبره کمبوجیه از نظر قدمت، قدیمی‌تر و از نظر استحکام و فن ساخت نمایانگر اجرایی قوی‌تر از بنای کعبه زرتشت است.

مقبره کمبوجیه که امروز آن را به عنوان آتشکده‌ای از دوره کوروش کبیر معرفی می‌کنند ، اثری منحصر به فرد محسوب می‌شود که با نام بنای زندان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. این بنا در دوره اسلامی به نام زندان سلیمان ، معروف بوده‌است .

مقبره کمبوجیه دوم و کعبه زرتشت دو بنای استثنایی هستند که هیچ نظیری در معماری اورارتویی یا مادی ندارند- یعنی یک اتاق بلند و تنها در بخش زیرین بنایی سنگی و یک پلکان شکوهمند بلند که،چنان که اشمیت می گوید، آشکارا «برای بالا و پایین رفتن موقرانه و رسمی شخصیتی که به نحوی جنبه تقدس داشته» طراحی شده است.

در زمینه ساختمان سازی معاصر هخامنشیان، مقبره کمبوجیه دوم با معماری مقبره ی کوروش بزرگ پیوند دارد. از جمله جنبه های دیگری که می توان به این فهرست افزود، یک قرنیز محدب باریک در زیر سقف اتاق است که به جنبه مشابهی در داخل مقبره کوروش بزرگ مشابهت و قرابت دارد، و مدخل ورودی دارای همان چارچوب و تاج مدخل مقبره کوروش بزرگ است و هرم سه پله ای در پایه بنا را می توان هم با دو مجموعه سه پله ای مقبره کوروش بزرگ – و هم با پله های سه گانه ای که در بالا و معکوس هرم ها در آتشکده های هخامنشی وجود دارد. ولی با این وجود این بنا هم با مقبره کوروش بزرگ و هم با آرامگاه صخره ای نقش رستم و تخت جمشید فرق دارد، درست همان طور که با طرح معابدی نظیر«آیدنه» در نزدیکی شوش و « بنای فرتدره» در نزدیکی تخت جمشید متفاوت است.( منبع متن : beytoote )

عده‌ای معتقدند این برج محل نگهداری اسناد بوده و عده نیز می‌گویند که این بنا مقبره کمبوجیه است.  این سازه از ۴۰ سال پیش با استفاده از داربست محافظت می‌شده است. مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در خصوص آرامگاه کمبوجیه و داربست‌های آن به خبرنگار مهر گفت: این داربست‌ها مربوط به ۴۰ سال قبل است و یک گروه ایتالیایی برای حفاظت و استحکام بنا آن را نصب کرده‌اند. ( متن : خبرگزاری مهر ، کد خبر 3003419 )

حمید فدایی ادامه داد: سالیان قبل به دلیل اینکه فقط یکی از دیواره‌های این برج سنگی باقی مانده بوده عده‌ای ایتالیایی برای مرمت و تعمیر آن به پاسارگاد سفر می‌کند که در این میان برای استحکام بنا داربست‌هایی را نصب می‌کنند.

وی اظهار داشت: یکی دیگر از دلایل نصب این داربست‌ها شیب بندی دیواره بوده و در این میان سنگ‌هایی نیز برای مرمت بنا استفاده کرده‌اند که این سنگ‌ها نیز در حال حاضر نیز کاملا مشهود است.

مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد با اشاره به اینکه این سنگ‌ها تراش نخورده بوده، افزود: در خصوص خود این آرامگاه یا به تعبیری دیگر برج سنگی نظرات مختلفی وجود دارد که باید پیرامون آن بررسی‌های بیشتری انجام شود.

فدایی ادامه داد: در حال حاضر یکی از اولویتهای آرامگاه کورش کاخ‌های اختصاصی این بناست که مطالعات گسترده‌ای بر روی آن‌ها در حال انجام است البته بعد از آن نیز در خصوص برج سنگی نیز مطالعات انجام می‌شود.

وی با اشاره به اینکه رازگشایی از رمز و رازهای این بنا نیاز به مطالعات گسترده دارد، گفت: نمونه این بنا در محوطه نقش رستم وجود دارد که از آن به عنوان کعبه زرتشت یاد می‌شود.

 مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد با بیان اینکه ابعاد این بنا نسبت به کعبه زرتشت بیشتر است، اظهار داشت: معماری این بنا اوراتویه است و بر اساس مطالعات ابتدایی تاریخی و باستان‌شناسی در پشت این بنا که در حال حاضر مستقل و جدا افتاده به نظر می‌رسد، بقایای معماری مدفون است.

وی گفت: در حال حاضر بررسی ژئوفیزیک به‌منظور ارتباط بقایای پیرامون این برج سنگی با محیط اطراف در حال انجام است تا از این طریق بتوان پیرامون کارکرد آن اظهار نظر کرد.

فدایی تاکید کرد: به هر حال پی بردن به رازهای سر به مهر این برج سنگی نیاز به مطالعات دارد که به طور حتم در آینده‌ای نزدیک این کار نیز انجام می‌شود. وی با اشاره به اینکه مطالعات آن باید در قالب یک طرح انجام شود، بیان کرد: طی ۱۰ سال گذشته برای حفاظت از این برج سنگی به صورت سالیانه پایشهایی صورت گرفته و به طور مداوم نیز این بنا رصد می‌شود.

مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد با اشاره به جمع شدن آب در این بنا گفت: در این خصوص نیز شیب بندی صورت گرفته تا بنا تخریب نشود اما این حفاظت‌ها ادواری است. وی تاکید کرد: باید با انجام مطالعات دقیق پیرامون این بنا بتوان آن را بیشتر معرفی و برای حفاظت از آن قدم‌های موثری برداشت.( متن : خبرگزاری مهر ، کد خبر 3003419 )

رمزگشایی بنا نیاز به کار مطالعاتی دارد

یک باستان‌شناس نیز در گفتگو با مهر با اشاره به اینکه برج سنگی تماما از سنگ ساخته شده، گفت: در خصوص این بنا فرضیه‌های مختلفی وجود دارد که تاکنون نظر قطعی در مورد آن اعلام نشده است.

حسن کریمی افزود: یکی از فرضیه‌های مطرح شده این است که از آن به عنوان محلی برای نگهداری اسناد و مدارک مهم حکومت هخامنشی یاد می‌شود که هنوز این فرضیه محرز نیست.وی ادامه داد: عده‌ای بر این باورند که برج سنگی یک بنا برای مراسم آیینی بوده که آتش در آن نگهداری می‌شده و از این طریق آتش را از گزند باد و باران دور نگه داشته تا مدت‌ها روشن باشد.

این باستان‌شناس در خصوص فرضیه سوم نیز اظهار داشت: عده‌ای نیز از آن به عنوان آرامگاه کمبوجیه یاد می‌کنند البته در خصوص این فرضیه‌ها هیچ سند و نوشته‌ای وجود ندارد و فقط براساس گمانه‌زنی‌هاست. وی با تاکید بر اینکه باید پیرامون این بنا مطالعات گسترده‌ای انجام شود، بیان کرد: نمونه این بنا در نقش رستم نیز وجود دارد البته اول برج سنگی پاسارگاد ساخته شده و بعد کعبه زرتشت بر اساس آن طراحی و ساخته شده است.

کرمی در خصوص سبک معماری این بنا گفت: بر اساس شواهد وجود سبک معماری آن سنگ بوده و برای ساخت آن از ملات خشک استفاده شده است.

وی با اشاره به اینکه سنگ آن را از معدن سیوند که در دشت پاسارگاد بوده، تهیه کرده‌اند، افزود: برای ساخت آن از سنگ‌های آهکی سفیدرنگ مرمر نما استفاده شده و پنجره‌های آن نیز از سنگ‌های سیاه ساخته شده که در حال حاضر نیز به‌طور کامل از بین رفته‌اند.

این باستان‌شناس بیان کرد: همچنین برای ساخت آن از بست‌های آهنی دم چلچله‌ای که به احتمال زیاد برای جلوگیری از زنگ زدگی بوده استفاده شده است.

وی با اشاره به اینکه ۲۹ پله این بنا را به اتاقک بالای آن می‌رساند، افزود: بر اساس شواهد باستان‌شناسی اولین پردیس ایران در محوطه حکومتی پاسارگاد ساخته شده و اطراف این بنای سنگی نیز پر از درخت بوده است. وی تاکید کرد: با انجام مطالعات دقیق‌تر می‌توان در خصوص استفاده از این بنای سنگی نظر قطعی داد.( متن : خبرگزاری مهر ، کد خبر 3003419 )

چنانچه اطلاعات نادرستی مشاهده کردید ، اطلاع دهید ...