تاریخ تهران در حال محو شدن است

تاریخ تهران در حال محو شدن است

وقتی احکام قضایی و زور مالکان به مستندات تاریخی میراث فرهنگی می‌چربد

ساختمان تاریخی تهران در راهروهای دادگاه‌ها این دست و آن دست می‌شوند و هر بار زور مالکان به مستندات تاریخی میراث فرهنگی می‌چربد. به گزارش هنرآنلاین به نقل از ایسنا، کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند , ۲۵ سال پیش باید ثابت می‌کردیم که تهران تاریخی است. باید مردم و مخاطبان‌مان را آگاه می‌کردیم از ارزش‌هایی که در شهر گم شده‌اند , حرفی که  گویی به مرور در حال ثابت شدن برای متولیان تاریخی است. متولیانی که از یک سو مسیرشان از قانونی می‌گذرد که دست‌کم از حدود یک دهه قبل تا امروز قانون‌گذاران به خلاءهای زیادی در آن اشاره کرده‌اند و از سوی دیگر هنوز آن طور که باید دنبال ارزش‌های تاریخی شهر تحت مدیریت‌شان نبوده‌اند و چه با امضای همان‌ها بخشی از تاریخ شهر زیر پای لودرها خرد شده‌اند.

و حالا به خاطر همین خلاءهاست که دستگاه قضا می‌تواند با استناد به شاید ساده‌ترین بحث‌ها یعنی ثبت ملی بودن یا نبودن یک خانه‌ تاریخی از یک سو و رضایت مالک از سوی دیگر و حتی قدمت بنا براساس قانون ۱۳۰۹ حکم خروج از ثبت آثار ملی برای یک بنای تاریخی و ارزشمند را صادر کند، حتی اگر جزو ارزشمندترین بناهای تاریخی دوره‌ نسبتا معاصر در نقطه‌ای خاص باشد.

خانه‌ای که هیچ کس آن را ندید

از خانه‌ خیابان سنایی گرفته که حالا تصاویر هم برایش مرثیه‌سرایی می‌کنند تا خانه‌های تاریخی دیگری که آمارشان در حال نزدیک شدن به انگشتان دو دست است و بهترین نمونه را می‌توان در خیابان فلسطین یا کاخ سابق به وضوح به چشم دید. از خانه‌ ایتالیا که حالا دیگر آجرهایش هم روی زمین نمانده تا خانه‌ احمد متین دفتری متعلق به داماد مصدق و پایین‌تر از خیابان جمهوری که به زودی با تایید حکم قضایی به سرنوشت خانه‌ منسوب به ایتالیا دچار می‌شود.

هر چند خانه‌ قرار گرفته در تقاطع خیابان ایتالیا و فلسطین شمالی را که حالا هیچ نشانی به جز یک زمین خالی از آن باقی نمانده است، در فهرست آثار ملی به ثبت نرسانده بودند و فقط این شانس را داشت که نام‌اش مدتی به عنوان لکه‌‌ای ارزشمند شهری در فهرست آثار ارزشمند شورای عالی معماری و شهرسازی ثبت باشد و میراث فرهنگی درست مانند خانه‌ اقدسیه نخواست که هویت‌اش را ببیند! خانه‌ای که صندلی‌های قدیمی صاحب‌خانه‌اش تا همین چند روز قبل نبش کوچه به حال خود رها شده بودند تا شاید کسی دلش به حال آن‌ها بسوزد. اما حالا قرار است به مجتمعی تجاری تبدیل شود.

خانه ایتالیا که دیگر وجود خارجی ندارد

• خانه‌ بی‌سقف متین دفتری

هر چند خانه متین دفتری در اسفند سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت می‌رسد اما در طول چند سال گذشته به واسطه‌ شکایت مالک، نامش زیاد شنیده شد و احکامی برای ابطال حکم ثبت و جواز تخریب خانه صادر شدند. حتی درخواست و دفاعیه تجدید نظر میراث فرهنگی روی حکم تخریب، همچنان رای را در همان حالت باقی گذاشت، چون از یک سو قدیمی‌تر نبودن این خانه‌ تاریخی و تعلق نداشتن آن به دوره‌ زندیه و قبل آن، خود عاملی برای دستگاه قضا بود و از سوی دیگر ثبت ملی بنا، مغایر با حقوق مالکانه مالک آن را مزید بر علت کرد.

خانه تاریخی متین دفتری که رد امضای تخریب روی بدنه‌اش هم باقی مانده

• خانه‌ "چوپانی" خاطرات کودکان محله‌ آذربایجان

درست در چهارراه خیابان آذربایجان و ۱۲ فروردین دو خانه‌ قدیمی هر کدام با معماری‌های متفاوت مقابل یکدیگر چشم را به خود خیره می‌کنند. اما پای خانه‌ "چوپانی" بنای تاریخی کوچک‌تر با سقف شیروانی‌اش را از حدود چهار سال گذشته به دادگاه‌های تاریخی باز کرده‌اند. دادگاه‌هایی که طبق درخواست ورثه‌اش حکم خروج از فهرست آثار ملی را داده‌اند تا جانش را به لودرها بسپارند.

شاید هم‌فکر و نظر نبودن کارشناسان میراثی و کارشناسان دیوان عدالت اداری برای تاریخ خانه که یکی آن را قاجاری می‌داند و دیگری حکم‌اش را برای دوره تاریخی پهلوی دوم می‌بُرد، باعث شد تا درخواست تجدید نظرخواهی میراث فرهنگی هم رد شود و حالا چند روزی است خالی شدن خانه از هر چه که بوی زندگی می‌دهد، بوی مرگ را بیشتر با آن آشنا کرده است.

خانه تاریخی چوپانی و برجی که قرار است جای آن را بگیرد

• باغی که از تاریخ‌اش یک چاپخانه مانده و یک دبستان

عمر درخواست‌ها برای تخریب "مدرسه دهخدا" در میانه‌های باغ سپهسالار هم به مرور به تاریخ می‌پیوندند. درخواست‌هایی که همزمان با پیگیری‌های میراث فرهنگی برای ثبت آن یکی شده بودند و در نهایت مالک برنده‌ ماجرا شد برای گرفتن حکم تخریب مدرسه‌ کودکان استثنایی از دوره پهلوی اول، با خصوصیات معماری بناهای آن دوره..

دبستان دهخدا که مکان دپوی زباله‌ها شده است.

و حالا فهرست بناهای در دست تخریب در باغ سپهسالار یا همان خیابان صف تهران رو به فزونی است، کنار تاریخی مانند "نشریه توفیق" در خیابان صف که مالکانش برای تخریب و نوسازی ساختمان "چاپ رنگین" تلاش می‌کنند.

حتی نقش و نگارهای آجری و پارچه‌های بنری با طرح و نقش‌های قاجاری هم تا کنون نتوانستند برای سالم ماندن این دبستان تاریخی پا درمیانی کنند، به حدی که کسبه هم دور تا دور بنا را مکانی برای دپوی زباله‌هایشان تصور کرده‌اند.

ساختمان تاریخی نشریه توفیق در خیابان صف

• حمامی که خواب برج می‌بیند

خیابان مختاری، نبش کوچه‌ نجم‌آبادی یا حق‌شناس امروزی هم تاریخچه‌ای مخصوص به خود دارد، بنایی با دو کاربری عکاسی و حمام عمومی که صاحبش این روزها خوشحال از زمین صاف و خالی که قرار است تا یکی دو ماه آینده برای ساخت برجی آسمان‌خراش نصیب‌اش شود،‌ آن هم با قانونی که حقوق مالکانه مالک خوانده می‌شود و نخستین رأی قضاوت، آن را به پای میله‌ دار کشانده است.

هر چند محله‌ شاهپور و مختاری یکی از قدیمی‌ترین محلات تاریخی تهران است که از لکه‌های تاریخی‌اش هم مانند خودش کمتر نام و نشان باقی گذاشته‌اند، اما نمونه‌ همین حمام عمومی فعال‌اش را کمتر کسی دیگر در کوچه پس کوچه‌های تهران می‌بیند؛ بنایی تاریخی که مالک‌اش برای گرفتن حکم تخریب و رضایت اجبار متولیان میراثی نام مخروبه رویش گذاشت.

حمام و عکاسخانه تاریخی محله مختاری

• نگین منیریه را زجرکش می‌کنند

خانه را از همان ابتدا روی مغازه‌هایی ساخته‌اند که سال‌هاست نبش خیابان ولی‌عصر (عج) سر پل امیربهادر، نان‌آور خانواده‌هایند و سرآمد مغازه‌هایش چاپخانه تابان است. بنایی تاریخی که خودش یکی از قدیمی‌ترین چاپخانه‌های محله‌ امیریه تهران بوده و هنوز حرف‌اش بین صنف چاپخانه‌داران برو دارد، اما نه برای مالک‌اش.

حتی در سند خانه‌ قدیمی قرار گرفته روی سقف مغازه‌ها هم، پلاکِ همین واحدهای تجاری ثبت شده‌اند، هر چند علاوه بر چارچوب پنجره‌ و شیشه‌های خانه که سال‌هاست نشانی از خود به جا نگذاشته‌اند، ماه‌های ابتدایی امسال نیز بخشی از دیوار ضلع جنوبی خانه را تخریب کردند و امروز محافظ‌های آبی رنگی جایش را گرفته است.

ساختمان تاریخی منسوب به چاپخانه تابان در محله امیریه تهران دست‌کم از سال ۱۳۸۹ در راهروهای دادگاه این دست و آن دست می‌شود و هر بار زور مالک به مستندات تاریخی میراث فرهنگی چربیده که از همان ابتدا نخستین رأی را بر تخریب و نوسازی گرفت.

نگین منیریه را ذره ذره خاک می‌کنند

و هنوز هر کدام از حکم‌های تخریب هویت تهران قدیم که رو می‌شود یک چیز را در ذهن تثبیت می‌کند و آن، رفتار حقیرانه با تهران است. شهری در دل دره‌ای بزرگ که هر چند ضوابط بازدارنده و نجات‌بخش زیادی علاوه‌بر ضوابط حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی کشور  برایش ثبت کرده‌اند اما هنوز با این شهر تاریخی چه در دل بافت تاریخی‌اش و چه در کوچه پس کوچه‌های میانه‌های شهر نازل و حقیرانه رفتار می‌کنند!