آموزش معماری : فنون بصری , برنامه هایی برای ارتباط بصری

در این پست با شبکه هنر و معماری ستاوین همراه باشید تا نگاهی یکی از موضوعات آموزش معماری : فنون بصری , برنامه هایی برای ارتباط بصری , برگرفته از کتاب مبادی سواد بصری اثر دونیس ا.دانیس ترجمه مسعود سپهر داشته باشیم . 

اجزای اولیه کلیه هنر ها و صنایع بصری , نظم و نثر ادبی , موسیقی و نظیر آن ها , شکل و محتوا ست .

منظور از محتوا موضوعی است که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم بیان می شود و خصوصیت اصلی هر خبر یا پیام است ولی در ارتباط بصری , شکل و محتوا هرگز از یکدیگر جدا نیستند . ارتباط بصری به انواع گوناگونی صورت می پذیرد .

مثلا روزنامه یا پوستر و بسیاری از مواد چاپی به شدت وابسته به کلمات و رمز ها یا سمبل ها هستند :

تصویر عکاسی : به طو عمده از طریق ضبط تصویر دقیق محیط به نقل خبر می پردازد .

نقاشی انتزاعی : با استفاده از عناصر خالص بصری به وسیله ساختن که با اسکلت ساختمان قابل مقایسه است , ارتباط برقرار می کند .

محتوا در هر گونه های فوق به نوعی خاص جلوه گر می شود .

هر پیام برای منظور خاصی شکل می گیرد , مثلا به بیان یا شرح موضوع می پردازد و یا در مورد حل مسئله راهنمایی می کند و یا الهام بخش مطلبی است . برای رسیدن به هر منظوری , راه های زیادی وجود دارد , آن راهی باید انتخاب شود که بیان ما را واضح تر و قوی تر  منتقل کند و واکنش بیشتری را از طرف بینندگان برانگیزد .

و اما ...

کسانی که یک پیام بصری را مشاهده می کنند , آن را خواه یا ناخواه مورد تعبیر ذهنی قرار می دهند . برای آنکه بتوان از آغاز کار تعابیر ذهنی آنها را دانست , پیامد های ترکیب بندی یا کمپوزسیون در طرح باید به دقت سنجیده شود .

زیرا بیننده همان قدر در معنا بخشیدن به یک طرح نقش دارد که طراح آن . و نتیجه نهایی دیدن یک تصویر در زمینه طرح های بصری همیشه بستگی به رابطه این دو قطب دارد :

اول نیروی نهفته در محتوا و شکل , پیام و طرح و دوم تاثیر متقابل بیان کننده ومخاطب , هنرمند یا طراح و بیننده .

اخبار بصری که در آنها شیوه رمز و شبیه سازی به کاررفته , بیشتر جنبه محتوایی خبر تمایل دارند , حال آنکه طرح های انتزاعی از عناصر اولیه ترتیب یافته اند و برای ایجاد و انتقال احساسی خاص به وجود آمده اند و در واقع متکی به شکل هایی روشن و گویا هستند .

** فنون ارتباط بصری :

فنون بصری به طراح امکانات بی شماری برای بیان بصری معانی گوناگون می دهد .این فنون به صورت قطب های متضاد در مقابل یکدیگر قرار می گیرند . مثلا فن پراکندگی در مقابل  وحدت است .

تکنیک ها یا فنون به صورت دو قطب متضاد مطرح شده است , یعنی نهایی ترین و آخرین شکل هریک از آنها در نظر گرفته شده است ولی به هنگام استفاده لازم نیست که شکل های نهایی آنها در نظر گرفته شوند و هر یک را می توان تا حدودی تعدیل کرد .

درست مانند درجات بی شماری خاکستری که بین دو قطب سیاه و سفید قرار گرفته است .

** متعادل – نا پایدار :

یکی از مهمترین اصول فن بصری , تعادل است . مانند تصویر زیر ... دلیل اهمیت اولیه آن نحوه کار دستگاه حسی انسان است که احتیاج بسیار شدیدی به تعادل دارد , چه هنگام طراحی و چه در وقت واکنش نسبت به یک تصویر .

ضد این حالت همان ناپایداری و بی تعادلی است . در فن متعادل ساختن , طرح در مرکز ثقل یا محور تعادلی حسی بین عناصر موجود قرار دارد و دو سمت محور یا مرکز ثقل از نظر سنگینی دارای وزن هایی مساوی هستند . نا پایداری در تصویر زیر , حالت فقدان تعادل است و از نظر بصری بسیار نا آرام و تحریک کننده است .

** متقارن – نا متقارن :

در یک اثر بصری می توان از دو راه به تعادل رسید , یکی از طریق قرینه سازی یا طرح های متقارن , مانند شکل زیر و دوم از طریق طراح های نا متقارن , مانند تصویر دوم در زیر ... طرح های متقارن , همان طور که از نام آن احساس می شود , از قرینه سازی به دست می آید  . در یک اثر متقارن , محور تقارن درست از وسط یا مرکز کمپوزسیون عبور می کند و عناصر موود در دوسمت آن عینا یکدیگر را منعکس می کنند . این تکنیک در طراحی بسیار ساده و منطقی است . اما گاها ممکن است به علت یکنواختی و سکون باعث کسالت گردد . همان طور که گفته شد تعادل را می توان از راهی به غیر از قرینه سازی نیز به دست آورد , این شیوه را نامتقارن می نامند و یونانی های قدیم برای آن ارزشی قایل نبودند و از نظر آنها نوع بدی از تعادل محسوب می شده است .

در فن نامتقارن سازی , می توان با قراردادن عناصر مختلف اثر به نحوی آنها را ترتیب داد که از نظر وزن با یکدیگر تعادل برقرار کنند ولی در عین حال قرینه یکدیگر نباشند . برقرار کردن تعادل بصری با این روش کاری بس بغرنج است ولی نتیجه کار از لحاظ بصری بسیار جالب و متنوع خواهد بود .