اعتبار پژوهش و تحقیق ...

به گفته دکتر علیرضا رضوانی , حدود چهار سال پیش بر اساس تحقیقی شخصی که قرار نبود مقاله شود تعدادی حدود 100 مقاله را که در  همایشهای مختلف پذیرش شده بود بر اساس  اصول اخلاقی و علمی داوری , مورد ارزیابی قرار دادم , نتیجه بسیار نگران کننده بود;
اکثر مقالات به نوعی در رفرنس دهی کوتاهی جدی داشتند و یا بخشهای اصلی مقاله از متون خارجی ترجمه و برداشت شده بود بدون اینکه رفرنس داده شده باشد و ...  ; علاوه بر اینها بسیاری با نگاهی سطحی موضوعی پیچیده را بررسی کرده بودند درحالی که عدم تسلط نویسندگان بر موضوع و پیشینه آن مشهود بود. 
 از آن تاریخ به دفعات از اساتید دروس مختلف که دانشجویان را مجبور ویا تشویق به مقاله نویسی میکردند خواهش میکردم که از این کار دست بردارند و درسشان را بدهند و کلاس درس را تبدیل به کلاس مقاله نویسی نکنند آن هم در خصوص مباحثی که عموما هیچ ربطی به موضوع درس نداشت(البته گوش شنوایی هم یافت نشد). 
انگیزه اساتید را میتوان در این اقدام حدس زد و همینطور استقبال برخی دانشجویان را برای داشتن رزومه علمی!  ولی نتیجه کاملا معلوم بود ;  انتشار مقالاتی که بیشتر از آنکه ارزشی داشته باشند تهدیدی برای فرهنگ آن حوزه دانش بودند و از آنسوی دیگر برگزاری همایشهایی که دکانی بودند برای کسب درآمد تا دانش و علم  , مزید بر علت بود و بازار را حسابی گرم کرده و محصول این فرایند نامبارک را منتشر میکردند.

البته این موضوع به شکلی دیگر  از چندین سال قبل شروع شده بود (و بی گمان این نتیجه آن بود) و آن پایان نامه نویسی و سرقت اطلاعات پایان نامه ها و طرحها بود که افزایش تعداد دانشجویان و کم توجهی برخی اساتید زمینه مناسبی برای سوء استفاده بود و خوب البته بازاری جدید در مقابل دانشگاهها و کتابفروشی ها و انتشاراتی ها که فروش پایان نامه ها را آزادانه تبلیغ میکردند ! 
اغلب دانشجویان خبر میآوردند که کجایی استاد که پایان نامه ها بشکلی طبقه بندی شده و با قیمتهای متفاوت بفروش میرسد و البته دلداری میدادند که پایان نامه و رساله هایی که شما استادراهنما بوده اید قیمت بالایی  دارد ! ما هم به طنز میگذراندیم و خدا را شاکر بودیم  که حداقل قیمت ما را بحق نگه داشته اند.
خاطر ندارم که در این مورد اقدام موثری کرده باشیم  !
در سالهای اخیر این و آن و بسیاری دیگر را شاهد بوده ایم و بی گمان بی توجهی در این زمینه نه تنها منجر به ادامه سرقت کارهای دانشجویان از ژوژمانها و آرشیو ها و سر در آوردن از دانشکده ها و شهرهای مختلف شد بلکه دامن پژوهش های دیگر از نوع کتاب و مقاله را نیز گرفت.
حتما بسیاری از شما در سالهای اخیر در مقابل دانشگاه تهران و دیگر مراکز ,بازار مکاره ای که در آن همه چیز عرضه میشود را مشاهده کرده اید ;  بازاری که در آن از مقاله ISI گرفته تا پایان نامه و از پروژه طراحی گرفته تا چاپ کتاب قابل خریداری است ! )

...در گذشته پژوهش و تحقیق در نزد مدیران شهری و غیرو جایگاهی نداشت و عموما پژوهشگران درآمد قابل توجهی نداشتند ; خاطرم هست هر قرارداد پژوهشی برای دفتر من نه تنها درآمدی  نداشت بلکه منجر به بار هزینه بیشتر از قرار داد میشد و اکثرا حق الزحمه ها همسنگ کار و موضوع نبود با این وجود پژوهشگران مورد عنایت و دارای اعتبار اندکی بودند چون اکثرا به کار خود اعتقاد و ایمان داشتند و این قابل درک بود. حالا با این وضعیتی که بوجود آمده و با این حجم فعالیتهای غیر اخلاقی در فعالیتهای پژوهشی آن ذره اعتبار هم در حال محو شدن است ...

گویا هیج کس نه استاد و نه دانشجو صبر و تحمل ندارند ; استاد دوست دارد هر چه سریع تر مقالات و کتب بیشتری به نام خود منتشر کند و ارتقاء یابد و در این مسیر و با این عجله ممکن است بسیاری از اصول را زیر پا بگذارد و در انجام فعالیت آموزشی و تحقیقاتی خود دقت لازم را نکند و ... وبرخی دانشجویان که گویا امروزه تعدادشان کم نیست نیز تمایل دارند هر چه سریعتر به آخر خط برسند و لذا ممکن است بسیاری از اصول اخلاقی را نادیده گیرند .
 و گویا این ویروس گریبان خیلی ها را گرفته است و راهی برای افراد سالم وبی غرض هم برای حرکت در مسیر درست باز نیست و آنها از خود سوال میکنند پس چرا باید سختی های آموختن و یا کار پژوهشی را تحمل کنند وقتی میتوان براحتی نتیجه گرفت ?!
خاطرم هست و همچنان در گوش دارم 
 که اساتید متعهد و با دقت متهم میشدند که جدیت بیش از حد دارند و سخت گیرندو مقایسه میشدند با دیگری که مهربان است ! و نه تنها به همه نمره قبولی میدهد بلکه نمره ای کمتر از A ندارد و با او میتوانی هر پایان نامه ای را باهر کیفیتی به سرانجامی با نمره بالا برسانی و ... 
واز سویی دیگر دانشجویان تلاشگرو زحمت کش هم متهم میشدند که ساده لوحند و مقایسه می شدند با دیگری که بدون زحمت چندانی نمره گرفته و تو هم با این همه زحمت, همان .

تجربه به من نشان داده است که یکی از اقدام ها میتواند افزایش کنترل و نظارت موثر باشد ; باید کاری کرد و اگرنه, کمتر اعتباری برای  محققین باقی می ماند و اینطور که دارد پیش میرود برای کتاب و مقاله هم همینطور ; 

و آخر کلام آنکه کتاب و مقاله ابزار نشر یک پژوهش و تحقیق است نه محصول آن; 
بعبارت دیگر ما پژوهشی را انجام میدهیم ( که معمولا امروزه با حجم دانش در اختیار ,کاری است زمان بر و محتاج تمرکز) و سپس یکی یا چند راه ( کتاب ,مقاله ,سخنرانی,...) برای انتشار آن انتخاب میکنیم ;
 و اینکه برخی در همان ابتدا میخواهند مقاله یا کتاب بنویسند بدون آنکه نه تجربه ای و نه دانش کافی و نه فرضی بر موضوع داشته باشند, شدنی نیست در عمل راهی خواهد شد به آنچه آمد و توصیه من به اکثر دانشجویان مقاطع لیسانس و فوق لیسانس آنست که لطفا  مقاله ننویسید بلکه مقاله و کتاب بخوانید مگر بر روی پایان نامه خود آن هم با نظارت و هدایت استاد خود ...
(علیرضا رضوانی, آذر 1395)

Channel  ID :  @rezvanialireza