اصول رفرنس نویسی در کتب و مقالات

در این پست با ستاوین همراه باشید تا با اصول رفرنس نویسی به نگارش دکتر علیرضا رضوانی آشنا گردیم ... نحوه ی رفرنس نویسی یکی از مهمترین مباحثی است که میبایست یک محقق با آن آشنا باشد و عدم توجه کافی به آن , بخصوص در شرایط کنونی که با افزایش تعداد دانشجویان , رساله و پایان نامه های متعددی در حال نگارش است  و علاوه بر آن , علاقه به تحقیق و نوشتن مقاله و کتاب افزایش یافته است , میتواند منجر به اغتشاش جدی در ردیابی محقق و صاحب نظر اصلی هر نظر یا متن باشد که شایسته نیست و میبایست همه دانشگاهیان و پژوهشگران به این مهم توجهی بیش از پیش نشان دهند.
در زیر ابتدا نحوه رفرنس نویسی از چهار منبع کتاب ، مقاله، وب سایت و پایان نامه بخصوص برای پایان نامه های دانشجویی از کانال تحصیلات تکمیلی را آورده ام و سپس در مورد مطلب مهم دیگر در ذکر رفرنسهای اصلی, پیشنهاد به رعایت شیوه ای دارم که قابل توجه است:

1. كتاب:
نام خانوادگی، نام، سال انتشار، عنوان كتاب، نام انتشارات، محل نشر، شماره چاپ.

الف) اگر دو نفر مولف داشته باشد:
خاکی، ایمان - خالدار، مصطفی، سال انتشار، عنوان کتاب، نام انتشارات، محل نشر، شماره چاپ.

ب) اگر سه نفر مولف داشته باشد:
خاکی، ایمان - خالدار، مصطفی - کفاش، نیما، سال انتشار، عنوان کتاب، نام انتشارات، محل نشر، شماره چاپ.

ج) اگر بیش از سه نفر مولف داشته باشد:
خاکی، ایمان و دیگران، سال انتشار، عنوان کتاب، نام انتشارات، محل نشر، شماره چاپ.

2. مقاله:

نام خانوادگی، نام، سال انتشار، عنوان مقاله، نام مجله یا همایش، شماره مجله، سال چندم انتشار مجله یا اجرای همایش، محل نشر مجله یا اجرای همایش.

3. وب سایت:

نام خانوادگی، نام، تاريخ مراجعه به وب سايت، عنوان مطلب نوشته شده، آدرس وب سایت.

4. پايان نامه‌:

نام خانوادگی، نام، سالی كه پایان نامه دفاع شده، عنوان پایان نامه‌، نام دانشگاه، محل دانشگاه.

-   اکثر منابع در ایران از سیستم APA استفاده میکنند . اما شیوه های استاندارد  ارجاع دهی عبارتند از :
Vancouver
APA
Harvard
 و معمولا هر نشریه یا کارفرمایی نحوه مطلوب و شیوه خود را دارد که به نویسنده اعلام میکند.

-   تاکید من در اینجا رعایت مطلب مهمی است که اغلب دقت لازم در آن نمی شود و آن توجه در رفرنس دهی به نویسنده  اصلی  هر مطلب است (نه مولف مقاله یا کتابی که توسط ما  مطالعه شده و رفرنس اصلی محسوب میشود) ; 
در این حالت چنین ارجاع دهیم : 
نویسنده اصلی(شامل اسم و سال که در متن کتاب یا مقاله در اختیار درج شده)
و سپس عنوان کنید ; به نقل از  نویسنده مقاله یا کتاب در اختیار (با رعایت اصول بیان شده در بالا).
بدیهی است عدم رعایت این مطلب میتواند دو مشکل اساسی داشته باشد:

 -   در صورت ذکر نویسنده منبع در اختیار این شبهه را ایجاد میکنیم که این فرد مولف و نویسنده این متن است که اینطور نیست ; بدیهی است هر محققی به دلیل زحمت و تلاشش تمایل دارد نتایج تحقیق و نظراتش به نام خودش ذکر شود حتی اگر نظرش به دفعات در منابع مختلف گردش کند.  ذکر سال در این مورد نیز میتواند زمان بیان مطلب را روشن کند که برای خواننده متن ما نیز بسیار راه گشاست و در صورت ذکر فقط رفرنس نوشته شده در متن , میتواند عملی غیر اخلاقی باشد چون ما آن متن یا کتاب را در اختیار نداشته ایم و لذا نه تنها از درستی یا نادرستی رفرنس و مطلب بی اطلاع هستیم بلکه در صورتی که متن ترجمه شده باشد از صحت ترجمه نیز مطمئن نیستیم .
متاسفانه  برخی برای افزایش رفرنسها (بخصوص رفرنسهای خارجی) دست به چنین اقدامی در متن خود (مقاله یا کتاب و پایان نامه و ...) می زنند که حتی میتواند سرقت ادبی محسوب شود. 

-  بدیهی است که بهتر است اکثر متونی که به آن ارجاع میدهیم خود مطالعه و برداشت کرده باشیم و تعداد  "به نقل است ها" در متن حد اقل باشد.

و توصیه آخر ;  ضعف ارجاع دهی , سهوی یا عمدی در منابع تولید شده در سالهای اخیر تاکید میکند که در نگارش هر متن از فیش برداریهای اولیه تا تنظیم رساله نهایی مقطع کارشناسی ,  پایان نامه , کتاب و مقاله, و یا حتی تدارک پاوپوینت ها  مطالب بالا را مد نظر قرار دهیم  و تا حد امکان از رجوع و رفرنس دادن به متون و سایت هایی که این اصول اخلاقی را رعایت نکرده اند پرهیز کنیم و دوستان و همکارانمان را نیز در این مورد راهنمایی کنیم.

(علیرضا رضوانی , آذر 1395)